فهرست مطالب
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
سال سوم شماره 3 (پیاپی 9، پاییز 1386)
- تاریخ انتشار: 1386/09/14
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحه 1
-
صفحه 5چکیده در جغرافیای سیاسی، اگر به عوامل سرزمین، دولت و ملت به عنوان سه رکن بنیادین کشور نگریسته می شود، بدون تردید، پایتخت به عنوان مرکز هدایت دولت و گرانیگاه نیروی محرکه آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. این در حالی است که هر دولتی، زمانی که پایتخت خود را فاقد کارایی لازم در سیستم جغرافیای سیاسی کشور و نیز در نظام ژئوپلیتیک جهانی ببیند، سعی خواهد کرد با انتقال پایتخت به یک مکان جدید، مشکل مربوطه در گستره جغرافیای سیاسی کشور را برطرف سازد. در سرزمین ایران نیز، مکان گزینی و انتقال پایتخت ها معمولا در جهت رفع مشکلات جغرافیای سیاسی و نیز حل مسائل ژئوپلیتیکی کشور با مناطق پیرامونی آن به انجام رسیده است؛ تا جایی که نیاز دولت مرکزی به حمایت ملی، دلیل اصلی مکان گزینی پایتخت ها در هسته ملی دولت، کنترل و اداره بهینه کشور باعث مکان گزینی آن در یک موقعیت مکان مرکزی و نیز مشکلات ژئوپلیتیکی و تهدید برانگیز پیرامونی باعث مکان گزینی پایتخت ها در یک موقعیت استراتژیکی و کاملا ژئوپلیتیکی بوده است. بنابراین، هدف اصلی این مقاله تبیین عوامل اصلی تاثیرگذار در فرایند مکان گزینی پایتخت ها در سرزمین ایران می باشد.
کلیدواژگان: ایران، پایتخت، انتقال پایتخت، جغرافیای سیاسی -
صفحه 35چکیده عوامل جغرافیایی بی گمان در فرایندهای سیاسی نقش داشته و موضوع قدرت را به عنوان شالوده علم سیاست تحت تاثیر قرار می دهند. فرایندهای سیاسی نیز که در اشکال گوناگون تصمیم گیری به نمایش در می آیند، چشم انداز محیط جغرافیایی کره زمین را تغییر می دهند. از دیدگاه نظری می توان به وجود یک رابطه پیچیده و متعامل میان مجموعه عوامل جغرافیایی و پدیده های سیاسی پی برد که امروزه موضوع دانش جغرافیای سیاسی و علم ژئوپلیتیک را تشکیل می دهد. این پژوهش بر آن است تا ضمن تشریح مفهوم ژئوپلیتیک، به تجزیه و تحلیل ماهیت، ساختار و کارکردهای ویژه نظام ژئوپلیتیک جهانی پرداخته و آن را به عنوان نظریه ای علمی معرفی کند. مناطق جدید ژئوپلیتیکی در عصر پس از جنگ سرد بویژه درحوزه آسیای جنوب غربی در همین راستا قابل مطالعه است. از میان مناطق ژئوپلیتیکی منطقه جنوب غربی آسیا، خاورمیانه بسیار مهم و مورد توجه نظام بین المللی بوده و در نظام بین المللی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بر همین اساس جایگاه خاورمیانه در ساختار ژئوپلیتیکی هزاره سوم مورد بررسی قرار گرفته است. پرسش های مطرح در این پژوهش عبارتند از: 1- چرا امروزه کل خاورمیانه بخصوص خاورمیانه عربی در وضعیت بحرانی بسر می برد؟ 2- صلح اعراب و اسرائیل در ساختار ژئوپلیتیکی خاورمیانه چه نقشی را ایفاء می کند؟ 3- نقش ژئواکونومیک خاورمیانه با توجه به روند افزایش مصرف سوخت های فسیلی، در هزاره سوم چیست؟ این که نظام خاورمیانه با افزایش یا کاهش تعداد بازیگران یا هویت آنها (مانند سرنگونی رژیم صدام) تغییر نمی کند، لذا تغییر در این نظام در هزاره سوم باید در تغییر الگوهای قدرت، سیاست ها، منازعه و همکاری های منطقه ای جستجو کرد.
کلیدواژگان: نظام ژئوپلیتیک جهانی، خاورمیانه، نظام بین الملل، هزاره سوم -
صفحه 55چکیده سازمان همکاری شانگهای یکی از سازمان های بزرگ امنیتی و اقتصادی در قاره آسیا است که گستره آن منطقه اوراسیا را نیز در بر گرفته و از نظر استراتژیک و ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک اهمیت خاصی پیدا کرده است. این سازمان نهادی است تازه تاسیس با حرکت تکاملی تند و سریع که مورد توجه رقبا و مجامع بزرگ اقتصادی در جهان قرار گرفته است. مقاله حاضر ضمن بررسی ریشه ها و عوامل استراتژیک پیدایش و علل استمرار و گسترش حوزه جغرافیایی سازمان شانگهای، تاثیرات عضویت ایران در این سازمان را نسبت به منافع و امنیت ملی کشورمان با تاکید بر جایگاه استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار می دهد.
کلیدواژگان: شانگهای، ایران، ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، منطقه گرایی، امنیت، اقتصاد منطقه ای -
صفحه 78چکیده شناسایی و تبیین فرصتها در آسیای مرکزی به عنوان بخشی از محیط بین الملل از یک سو و شناسایی قابلیتهای ژئوپلیتیکی ایران از سویی دیگر، علایق ژئوپلیتیکی ما را در آن منطقه روشن می سازد. بدیهی است تبیین علایق ژئوپلیتیکی به تنهایی کافی نیست و برای اینکه بتوان از این علایق در سیاستگذاری ها و برنامه های راهبردی بهره برداری کرد، باید امکان دستیابی به آن علایق و شیوه های بهره برداری را جهت نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران در منطقه مورد ملاحظه قرار داد. هدف مقاله حاضر مطالعه و تشخیص علایق ژئوپلیتیک ایران در آسیای مرکزی و همچنین امکان نقش آفرینی بیشتر ایران در آسیای مرکزی می باشد. برای این منظور با استفاده از روش های کتابخانه ای، میدانی و مصاحبه و همچنین مدل مفهومی ابداع شده توسط نگارنده به شناخت دقیق محیط تحقیق در چارچوب تعاملات ژئوپلیتیکی، تجانسهای ساختاری بین ایران و کشورهای آن حوزه و همچنین شکافها و تضادهای بازیگران رقیب در سطوح مختلف قدرت پرداخته شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که با شناخت علایق ژئوپلیتیکی در کشورهای حوزه مورد مطالعه و با دید واقع بینانه می توان نقش آفرینی رقبا را محدود کرده و با تدوین خط مشی ها و کدهای ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران بصورت حقیقی و کارکرد های واقعی، علایق ژئوپلیتیکی را برای نقش آفرینی ایرن پرورش داد و با استفاده از فرصتهای بنیادین و پایدار ژئوپلیتیکی و با همسو کردن تلاشها در برنامه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دفاعی- امنیتی زمینه را برای افزایش منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای مرکزی فراهم کرد و موازنه ژئوپلیتیکی را به نفع ایران و کشورهای دوست منطقه تغییر داد. همچنین با توجه به اینکه پس از فروپاشی شوروی، مرزهای ژئوپلیتیکی آمریکا با مرزهای جغرافیایی روسیه انطباق پیدا کرد و این وضعیت موجب محاصره فیزیکی ایران و در نهایت افزایش هزینه های امنیتی کشور شد، به نظر نگارنده برای کاهش هزینه های امنیتی وضعیت فعلی ایران مناسب است که راهبرد اتحاد و ائتلاف در پیش گرفته شود.
کلیدواژگان: توازن ژئوپلیتیکی، علایق ژئوپلیتیکی، کد ژئوپلیتیکی، تجانسهای ساختاری، منافع ملی، آسیای مرکزی -
صفحه 120چکیده امپراتوری روسیه و پادشاهی بریتانیا بهعنوان دو بازیگر اصلی بازی بزرگ قرن نوزدهم، رقابتی استعماری را در عرصه ژئوپلیتیک آسیای مرکزی رقم زدند. اما تکرار این بازی در دنیای پس از جنگ سرد در مرکز اوراسیا، با انتقاداتی بر اندیشه ژئوپلیتیکی حاکم بر قرن نوزدهم و بیستم همراه شده که ژئوپلیتیک مقاومت را به عنوان یکی از مهم ترین رویکردهای مطرح در سیاستهای جغرافیایی آغاز هزاره سوم میلادی مورد توجه قرار داده است. این پژوهش، میزان تاثیرگذاری دو رویکرد ژئوپلیتیکی سلطه و مقاومت بر جریان بازی بزرگ جدید را در اوراسیای مرکزی مورد بررسی قرار داده است. نوشتار حاضر میان ژئوپلیتیک استعماری (سلطه) و ژئوپلیتیک مقاومت خط ممیزی ترسیم نموده تا نزدیکترین نگرش ژئوپلیتیکی حاکم بر وضعیت خاص این بازی را معین سازد. نتایج تحقیق نیز که با روش توصیفی- تحلیلی و تحقیق همبستگی کیفی میان مؤلفه های دو رویکرد ژئوپلیتیک سلطه و مقاومت با جریان بازی صورت پذیرفته است، بیانگر آن است که درجه انطباق نگرش ژئوپلیتیک سلطه با شرایط موجود در منطقه اوراسیای مرکزی به مراتب از نگرش ژئوپلیتیکی مبتنی بر مقاومت بالاتر است. در عین حال تشکیل یک جامعه مدنی فعال بر اساس ایجاد اصلاحات اساسی سیاسی- اجتماعی در کشورهای محیط بازی جهت تحقق اصول ژئوپلیتیک مقاومت، امری ضروری بهنظر میرسد.
کلیدواژگان: ژئوپلیتیک سلطه، ژئوپلیتیک مقاومت، اوراسیای مرکزی، بازی بزرگ جدید، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی
-
Page 5If territory, government and nation are considered as three fundamental components of the state, without any doubt capital as a center for directing the government and seat of dynamic forces enjoys a high position. When a government finds out that its capital does not enjoy the necessary efficiency in the political geography of the country and in the international geopolitical system, it tries to transfer the capital to a new site to solve the related problems in the political geography of the country. In Iran finding a site for the capital has usually taken place in order to solve the problems of political geography as well as the geopolitical problems of the country. National support, better control and management of the country are among the main reasons for choosing a site in a geopolitical and geostrategic location for the capital. The main thrust of the present paper is to discuss the principal factors affecting the process of site finding for capitals in Iran.
-
Page 35Without any doubt geographical factors play an important role in the political processes, affecting power as a basis of politics. The political processes that are manifested in different forms of policy-making change the geographical landscape of the globe. From theoretical point of view there is a complicated interactive relationship between geographical factors and political phenomena, constituting the subject matter of political geography and geopolitics. The present paper is an attempt to elucidate the concept of geopolitics and analyze the nature, structure and functions of global geopolitical system and introduce it as a scientific theory. The new geopolitical regions in the post-cold war era in Southwest Asia can be studied within this framework. Among the sub-regions of Southwest Asia, the Middle East has drawn the attention of the international system and also enjoys a high status in the international system. Hence in the present paper the status of the Middle East in the third millennium has been studied.
-
Page 55The Shanghai Cooperation Organization is a great security, economic organization in Asia which also covers some countries in Eurasia, giving it a specific significance from the geopolitical and strategic viewpoints. It is a newly established organization with a rapid evolutionary pace which has drawn the attention of the rival international organizations and renowned economic organizations. The present paper is an attempt to study the strategic roots and reasons for the formation and expansion of the geographical area of Shanghai Cooperation Organization as well as the implications of Iran’s membership in this organization for national security and interests of Iran with special emphasis on Iran’s strategic status in the Middle East.
-
Page 78The identification and elucidation of opportunities in Central Asia as a part of international environment on the one hand and identification of Iran’s geopolitical capabilities on the other would shed light on Iran’s status in this region. The main objectives of the present paper are to study the way of identification of Iran’s geopolitical interests in Central Asia and to explore the possibility for Iran to play a role in the region. After the collapse of Soviet Union the geopolitical boundaries of the United States have overlapped those of Russia. As a result Iran has come under the siege of the United States, increasing its security costs. In order to reduce these security costs, it is pertinent for Iran to follow the policy of unity and coalition.
-
Page 120The Russian Empire and United Kingdom as two main players in the great game of nineteenth century kicked off a colonial rivalry in the geopolitical arena of Central Asia. However the repetition of this great game in the post-cold war world led to some criticisms to the geopolitical ideas dominating 19th and 20th centuries that focus on the geopolitics of resistance as one of the most important approaches in the geographical policies in the beginning of the third millennium. The present paper is an attempt to study the level of influence of these two approaches – domination and resistance – on the current of the new great game in Central Eurasia. The findings of the study indicate that the degree of congruity of the domination geopolitical approach is higher than that of the resistance approach. At the same time it is necessary to establish an active civil society based on sociopolitical reforms in the countries of the game field in order to materialize the principles of geopolitics of resistance.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.