فصلنامه فره
پیاپی 2 (بهار 1386)

آیه بیست و شش از سفر پیدایش عهد عتیق می گوید «سرانجام خدا فرمود انسان را شبیه خود بسازیم تا بر حیوانات زمین و ماهیان دریا و پرندگان آسمان فرمانروایی کند». انسان نخستین در کجا و کی فرمانروایی اش را آغاز کرد؟ و فرمانروایی انسان چگونه عملی شد؟ سفر پیدایش ادامه می دهد: «سپس خداوند فرمود حال که آدم مانند ما شده است و خوب و بد را از هم می شناسد نباید گذاشت از میوه درخت حیات نیز بخورد و تا ابد زنده بماند. پس خداوند او را از باغ عدن بیرون راند تا برود و در زمینی که از خاک آن سرشته بود، کار کند.» بدین ترتیب دو موضوع درباره انسان مطرح می شود: «زمان» موجودیت انسان روی زمین؛ و چگونگی فعالیت او در این «مکان».

پی. جی پرودون درباره هنر از دیدگاه جامعه شناسیک می گوید: زیبایی شناسی امری ثانوی است و هنرمند در وهله اول می کوشد حساسیت های اخلاقی، احساسات وقارانگیز و تهذیب جوی ما را برانگیزد.

شاید تعجب کنید که چرا چنین مقاله ای در یک مجله معتبر باستان شناسی چاپ شده است..واقعیت آن است که وجود راهزنان یا دزدان دریایی در تاریخ اکنون علاوه بر اینکه توانسته بر پرده سینما و روی جلد کتاب های پرفروش، خود را مطرح کند، در جهان باستان شناسی نیز اهمیت یافته و پس از گذشت این چند قرن به هر حال جایگاه خود را در علم باستان شناسی، و شاید بتوانیم بگوییم در مبحث پدیده شناسی در این علم دریابد. به هر حال، این شما و این مقاله ای که از مجله آرکئولوجی برایتان نقل می کنیم.

باستان شناسان چینی اخیرا گروهی از مقابر باستانی چینی را که به صورت هرم هستند در ایالت جیلین چین کشف کرده اند. این مقابر هرم مانند قدمتی سه هزارساله دارند و در شهر جیلائو که در استان جیلین واقع در شمال شرق کشور چین قرار گرفته پیدا شده اند. مقبره ها، در محوطه ای بسیار وسیع حدود پانصد هزار متر مربع و دارای 1000 متر طول و 500 متر عرض قرار دارند. این مقابر جالب پس از یک طغیان سیل آسای طبیعی و شسته شدن مناطق کوهستانی کشف شدند و در این پدیده طبیعی دو مقبره به طور کامل از زیر خاک به بیرون سر کشیدند.

تحقیقات جدید باستان شناسان در آفریقا نشان می دهد که موز از زمان های بسیار دور در قاره سیاه وجود داشته است. سال ها قبل پیتر رابرت شا و همسرش در سفری به آفریقا و دیدار از حیات وحش این قاره به موزها و گوریل ها علاقه مند شدند! همگان از علاقه این جانور پستاندار به میوه موز مطلعند. این آگاهی برای باستان شناسانی که در آفریقا کار می کنند نیز وجود دارد. مطالعات جدید اندکی دانش ما را نسبت به تاریخچه ظهور موز در قاره آسیا افزایش می دهد.

عصر آهن یکی از دوره های تقسیم بندی شده توسط باستان شناسان و زمین دیرین شناسان است. یک تیم تحقیقاتی در ناحیه سامرست انگلستان، اخیرا روی روستاییانی که در عصر آهن در این منطقه زندگی می کرده اند دست به تحقیقات جالبی زده اند. آنها توانستند شش باب منزل را که قدمت آنها به سال 100 قبل از میلاد می رسد کشف و حفاری نمایند.

دیلیپ ک. شاکرابارتی (Dilip K. Chakrabarti)، استاد باستان شناسی آسیای جنوبی در دانشگاه کمبریج است. به تازگی، آویجیت گوش (Avigit Ghosh) در دهلی نو، با شاکرابارتی درباره آخرین کتابش، «ندیم آکسفوردی باستان شناسی هند» (The Oxford Companion to Indian Archaeology) گفت و گویی کرده است که در پی می خوانید.

در سال 1872 کارگران یک معدن در ناحیه کنکورد واقع در نیوهمپشایر سنگی سیاه رنگ و عجیب پیدا کردند و بعدها آن را برای بررسی به باستان شناسان تحویل دادند. اسرار این سنگ هنوز که هنوز است کاملا فاش نشده و برای باستان شناسان و زمین دیرین شناسان معمایی باقی مانده است. این سنگ به شکل یک تخم مرغ است و حکاکی هایی روی آن به صورت چهره یک انسان که چشمان بسته ای دارد انجام شده است. این سؤال که سنگ مرموز توسط چه کسانی و به چه علت ساخته شده و قدمت آن چقدر است و چطور حکاکی شده هنوز ذهن دانشمندان باستان شناس را به خود مشغول داشته است.

گونه خاصی از انسان های نخستین که سابقا وجود آنها مورد تردید قرار داشت و در اصطلاح باستان شناسی «هابیت» نامیده می شوند اکنون معلوم شده که واقعا روی کره زمین زندگی می کرده اند. کشف جدید، تحول بسیار مهمی در ریشه یابی گونه های قدیمی تر از ما انسان ها در زمین است.

چندی پیش مرکز شهر قاهره آرامش نداشت. در خیابان ها کارناوال های بسیار دیدنی و جالب به سبک عرب – آفریقایی در جریان بود و هزاران نفر از قاهره ای ها از خانه ها بیرون بودند تا طی مراسمی باشکوه با رامسس دوم، فرعون مقتدر مصر باستان که سلسله نوزدهم فراعنه مصر را بنیان نهاد وداع کنند.

در سال 1353 ق. م.، در دوران فرمانروایی هجدهمین سلسله فراعنه مصر، آمنهوتپ (Amenhotep) چهارم به تاج و تخت رسید. دوران فرمانروایی او شاهد دگرگونی هایی همه سویه و فراگیر در زندگی و فرهنگ مصریان باستان بود، که وی بر ایشان تحمیل کرد. آمنهوتپ، دین مردمش را از چندخداپرستی به یگانه پرستی تغییر داد، و آنان را واداشت تا تنها یک خدا، یعنی قرص خورشید یا آتن (Aten) را پرستش کنند.

سر آرتور جان ایوانز یک باستان شناس بسیار شاخص در عصر کلاسیک این علم محسوب می شود. او در سال 1851 در همل همپستد واقع در کشور انگلستان متولد شد. محل دقیق تولد وی در بیوگرافی های موجود از او نش میلز قید شده است. آرتور ایوانز تنها یک باستان شناس معمولی نبود. او مردم شناسی بسیار فرهیخته نیز محسوب می شد.

در سال 1856، دو کارگر، 16 قطعه استخوان را در یک معدن سنگ آهک در دره نئاندر (Neander)، واقع در شرق دوسلدورف آلمان یافتند. نخست، گمان می رفت که این استخوان ها از آن گونه ای خرس غارزی باشد، ولی پس از چندی، دریافتند که متعلق به یک انسان نخستین اند.

باستان شناسان لهستانی تحقیقات مفصلی را آغاز کرده اند که طی آن قبر یکی از دایی های نیکولاس کوپرنیک اخترشناس و دانشمند بزرگ لهستانی مورد بررسی و تفحص قرار خواهد گرفت. آنها می خواهند متوجه شوند آیا آزمایشات دی.ان.ای تایید خواهد کرد که بقایایی که در سال گذشته از این دانشمند قرن شانزدهم اروپا پیدا شد اصلی است یا خیر.

کشف مجموعه ای از غارهای عصر نوسنگی در یونان اخیرا سر و صدای بسیاری در جهان باستان شناسی به پا کرده است. این کشف جدید به خصوص از آن لحاظ اهمیت دارد که برخلاف تصور گذشته، انسان های غارنشین در عصر نوسنگی، نه تنها جمع آورندگان غلات و گوشت شکار بوده اند بلکه خود نیز به کار کشاورزی و گله داری اشتغال داشته اند.

جشن چپق مراسم مقدسی برای ارتباط دنیاهای مادی و معنوی است.