نشریه مطالعات جامعه شناختی
پیاپی 20 (زمستان 1381)

این مقاله کوششی برای ارائه تبیین قشربندی اجتماعی و اثبات تجربی آ، در ایران است در این مقاله ضمن نقد برخی از اصول نظریه کارکردگرایی دیویس و مور به مفهوم سازی جدیدی از تبیین قشربندی اجتماعی می پردازیم ادعای ما این است که از زمان انتشار اولین مقاله دیویس و مور در سال 1945 میلادی تا کنون این کوشش نظری صرفا در سطح تاملات نظری باقی مانده است در حالیکه قشربندی اجتماعی کماکان موضوع اصلی شکل گیری اجتماعات انسانی از یک سو و مشغله فکری جامعه شناسان از سوی دیگری بوده است ما در این مقاله نشان می دهیم که کوشش دیویس و مور باید مجددا مورد توجه قرار گیرد تا تبیین قشربندی اجتماعی در جوامع معاصر با آنها پیوند یابد اما کوشش ما ضمن هموار ساختن نقص های نظریه دیویس و مور یک امتیاز دگیر هم خواهد داشت و آن عبارت است از اینکه ما یک مدل تجربی اثبات تجری را ارائه خواهیم کرد که قابل بکارگیری در سایر جوامع خواهد بود

در سالهای اخیر سطح باروری در جمهوری اسلامی ایران کاهش زیادی داشته و استان یزد نیز همانند سایر استتهای کشور شاهد کاهش مداوم باروری در دهه اخیر بوده است بر این اساس ابتدا با استفاده از داده های بررسی ویژگی های جمعیتی بهداشتی ایران IDHS تحولات باروری در استان یزد در سالهای اخیر ارائه می شود سپس ضمن مرور مطالعات انجام شده در ایران زمینه های نظری کاربرد روش های کیفی درمطالعات جمعیت شناسی را تشریح نموده ونهایتا نتایج مطالعه کیفی فرهنگ باروری در استان یزد را با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق ارائه می نمائیم بطور خلاصه نتایج این تحقیق نشان دادکه در حال حاضر نگرش و رتفار باروری در همه گروه های سنی به هم نزدیک شده است و تفاوت قابل توجهی بین گروهای مختلف اجتماعی از جمله زنان روستایی و شهری و با سواد وجود ندارد به عبارتی تحقیق حاضر همگرایی رتفارهای باروری در جامعه مورد را تایید می کند

در فرایند شکل گیری نگرش تصمیم گیری و کنش افراد درجامعه عواملی چند نقش دارند از جمله مهمترین آنها افراد یا گروه های مرجع اند که مبنا و معیار داوری و ارزیابی کار کنش گران اجتماعی قرار می گیرند گروه های مرجع دو کارکرد عمده ی هنجاری و مقایسه ای دارند سوال اصلی در این مقاله آن است که گرایش و نیاز افراد تا چه حد بنیایی اجتماعی دارد و درجامعه ساخته می شود و تا چه حد مستقل از عوامل اجتماعی و فرهنگی شکل می گیرد در پاسخ به این سوال مهم رویکردهای روان شناختی و روان شناسی اجتماعی به ویژگی ها و ابعاد فردی توجه می کنند و رویکرد جامعه شناختی به عامل ساختارها و نظام ارزشی حاکم درجامعه می پردازد این مقاله به شرح و تفصیل و مقایسه این رویکردها به ویژه دیدگاه های مرتن و فستینگر خواهد پرداخت

مقاله ی حاضر در جستجوی آنست که با سنجش تجربی مفاهیم سرمایه فرهنگی وهویت اجتماعی رابطه ی ابعاد مختلف سرمایه فرهنگی را با نحوه ی تعریف افراد از خویشتن بررسی نماید و همبستگی سرمایه فرهنگی را با برجستگی هویت های مختلف اجتماعی مورد مطالعه قرار دهد بر اساس دیدگاه پی یر بوردیو سرمایه فرهنگی دارای سه بعد است بعد ذهنی بعد عینی وبعد نهادی وجه دیگر این تحقیق سنجش هویت اجتماعی جوانان است که از نظریه کنش متقابل نماید به منظور فراهم آوردن چارچوب نظری برای سنجش این مفهوم استفاده شده است سنجش متغیر وابسته (هویت- اجتماعی) در این تحقیق از طریق اجرای آزمونTST انجام گرفته است نتایج حاصل از بررسی نشان میدهد که بین سرمایه فرهنگی و برجستگی انواع چهارگانه هویت همبستگی مثبت وجود دارد لکن بیشترین همبستگی سرمایه فرهنگی با هویت مذهبی و ملی و کمترین همبستگی آن با هویا فردی وخانوادگی است همچنین نوع همبستگی ابعاد عینی و ذهنی سرمایه فرهنگی با انواع هویت اجتماعی تا حدودی متفاوت از بعد نهادی شده آن است در بخش پایانی مقاله دلالتهای یافته ها و نتایج تحقیق در زمینه مطالعات آتی و سیاستگذاری فرهنگی مورد بحث قرار گرفته است

در این مقاله ابژه های مراسم دینی با پی گیری مراسم عزاداری در شهر تهران در قبل و بعد از انقلاب مقایسه شده است پرسش اصلی در این مقاله چنین است آیا در مراسم عزاداری که بخشی که از حوزه فرهنگی است در دوره ی معاصر تغییراتی صورت گرفه است یا خیر؟ چون ابژه های دینی صورت عینی مراسم عزا هستند سوال فوق به صورت دیگری نیز می تواند مطرح شود ایا ابژه های مادی در مراسم عزاداری در شهر تهران تغییر کرده اند؟ برای دستیابی به پاسخ مناسب به بررسی ابژه ها در مراسم عزاداری در شهر تهران پرداخته ایم و مقایسه ای میان دوران قبل و بعد از انقلاب به عمل آورده ایم در این بررسی از روش اسنادی مشاهده مشارکتی و مصاحبه استفاده شده است یافته های این تحقیق نشان می دهد که فرهنگ مراسم عزاداری در شهر تهران که ابژه ها مبین آن اند در حال تغییرند ابژه های قدیمی از قبیل پرچم کتیبه و منبر به عنوان ابژه هایی که در عزاداری گذشته نیز و جود داشتند توانسته اند با پذیرش کارکرده ای جدید در عزاداری دوران معاصر نیز موثر باشند در کنار آنها ابژه های جدیدی نیز از قبیل عکس شهدا متن شعارهای سیاسی نوارهای صوتی وآلات موسیقی جدید باتوجه به شرایط فرهنگی - اجتماعی جامعه از جمله انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق وارد مراسم عزاداری شده اند به لحاظ گستردگی مراسم عزاداری و تنوع ابژه ها در اینجا صرفا بعضی از تغییرات موردتاکید قرار گرفته اند.

درعلوم اجتماعی مطالعه فرهنگ دارای اهمیت فراوانی است با آنکه اتفاق نظر اندکی در مورد معنای این مفهوم وجود دارد اما بسیاری از تحلیل گران علم الاجتماع بر این باورند که مطالعه فرهنگ و پدیده های فرهنگی برای کلیت علوم اجتماعی اهمیتی ویژه دارد چرا که زندگی اجتماعی صرفا درحد اشیا و واقعیتهای نیست که همچون پدیده های جهان طبیعی دانسته شوند بلکه حیات اجتماعی در برگیرنده انواع متنوع ایده ها ارزشها باورها نمادها کردارها گفتارها متن ها و نیز فاعلان خلاق و نیتمند آنها است که در پی آنند تا خود و دیگران را با تغییر آنچه که ارائه و دریافت می کنند فهم کنند و به شناخت حیات معنا دارا اجتماعی دست یابند روشن است فهم و درک عمیق لایه های گوناگون فرهنگ روش شناسی متناظر و متناسب با خود را می طلبد و این امر مستلزم شناخت انواع روش شناسی های موجود مفروضات آنها و اطلاع از توانمندی تکنیکهای هرکدام از این روش ها در مطالعه فرهنگ و پدیدده های فرهنگی است

مقاله ی حاضر برگرفته از تحقیقی به همین نام است که با هدف شناخت ویژگی ها و ابعاد مهاجرت خانواده های افغانی به ایران به بررسی عوامل موثر بر موانع بازگشت آنان به موطنشان می پردازد بعد از مقدمه و طرح مساله اشاره ای به مبانی نظری تحقق میکند و از بین دیدگاه های مختلف و متنوع نظریه جذب و دفع اورت لی به عنوان مبنای نظری انتخاب و براساس آن داده های تجربی ارائه و تجزیه و تحلیل می شود

مهاجرت و جابجائی مکانی تاثیرات متعدد اجتماعی و اقتصادی بر جامعه مبدا و مقصد می گذارد شهر تهران دارای بالاترین رقم جرم وجنایت در کشور است همران با رشد جمعیت افزایش میزان مهاجرت به شهر تهران و رشد تصاعدی جرایم در این شهر طی سالهای اخیر از گسترش هنجار شکنی و عدم پای بندی به قوانین حکایت می کند در این مقاله ارتباط خاستگاه فرهنگی و منشا مهاجرین با نوع جرم آنها مورد بررسی قرار گرفته است همچنین سعی شده است نقش شرایط زندگی و خصوصیات قومی و فرهنگی افراد مهاجر در نوع جرایم ارتکابی آنها درمحدوده شهر تهران طی سال 1380 با استفاده از روش های تحلیل همبستگی و فرصت های جرم مورد توجه قرار گیرد نتایج تحقیق نشان می دهد که تنوع و تفاوتهای قومی و فرهنگی در بخش های مختلف کشور در شکل دهی الگوهای رفتاری افراد جامعه و از جمله بزهکاران تاثیر دارد و با تغییر خاستگاه فرهنگی مبدا مهاجرت این افراد گرایش به نوع جرم ارتکابی آن ها نیز تغییر می کند

پژوهش حاضر در زمینه شناسایی اقشار آسیب پذیر روستایی در دشت گرمسار صورت گرفته است هدف از اجرای این پژوهش در درجه ی اول طراحی دستگاه روش شناسی خاص مرتبط با اقشار اجتماعی درجامعه روستایی است مدل به کارگرفته در این تحقیق با استفاده از چارچوب نظری جامعه شناختی پیرامون قشربندی اجتماعی و از طریق کمی سازی مفاهیم نظری با کمک روش های تحلیل آماری نظیر تحلیل عاملی و رگرسیون چند متغیره صورت پذیرفته است به علاوه سعی شده است که برخی از وپژگی های اقتصادی اجتماعی و جمعیتی اقشار آسیب پذیر روستایی بررسی شود مطالعه نشان می دهد که سیاست های توسعه دهه های اخیر که با تکیه بر راهکاری های تعدیل ساختاری آزاد سازی و خصوصی سازی مورد کاربست مسوولان اجرایی به ویژه در بخش کشاورزی قرار گرفته است در ایجاد و گسترش اقشار آسیب پذیر در جامعه روستایی بی تاثیر نبوده است لذا حمایت از این گونه اقشار در درجه اول به شناسایی آنان از طریق روش های علمی ارتباط دارد

در ارتباط با بهره برداری از مراتع سه نوع نظام بهره برداری سنتی طرحهای مرتع داری و نظام تعاونی وجود دارد که از کارآیی اجتماعی متفاوتی برخورداند هدف از انجام این پژوهش سنجش کارآیی اجتماعی هر یک از نظامهای بهره برداری موجود به منظور دست یابی به یک الگوی بهینه است نتایج حاصله از تحلیل های آماری این پژوهش که بر اساس دیدگاه های نظری جامعه شناختی انجام گرفته است با کارآیی اجتماعی که متشکل از مولفه های مشارکت اعضا پایداری گروهی سازگاری شغلی و رفاه اجتماعی در ارتباط است خلاصه نتایجج آزمون میان کارآیی اجتماعی ونوع نظام بهره برداری حاکی از معنی دار بودن روابط در سطح بالای 995% است نمره کارآیی در واحدهای تعاونی بالاتر از طرح های مرتع داری و در هر دو بالاتر از واحدهای سنتی است و روند آن از سنتی به تعاونی حالتی فزاینده داشته است

مفهوم طبقه اجتماعی اصل بنیادین تبیین های اجتماعی در سنت تفکر جامعه شناختی است هم پویش های اجتماعی و هم هویت اجتماعی اعضای جوامع مدرن به کمک این مفهوم تحلیل و درک می شود اما جهت گیری همگرای نظریه های اجتماعی اخیر به سمت پذیرش اهمیت فراینده ی حوزه ی مصرف و فعالیت های سبک زندگی در شکل دادن به هویت شخصی و اجتماعی است این مقاله در صدد تحلیل چگونگی تغییر شالوده ی اجتماعی هویت در جوامع امروزی است این تحلیل بر محور سه استدلال مجزا در عین حال همبسته پیش خواهد رفت1)تحول در رابطه ی میان کار و فراغت 2) چند پارگی ساختار طبقاتی در جوامع مدرن3) پیدایش فرهنگ مصرف. نتیجه ی این استدلال ها پذیرش اولویت فرهنگ بر ساختار اجتماعی تولید و پذیرش باز تابندگی شکل گیری هویت ها در برابر جبر گرایی تبیین های ساختاری است