فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال چهل و چهارم شماره 4 (زمستان 1387)

به منظور کنترل بیولوژیکی بلایت سنبله گندم ناشی از Fusarium graminearum با استفاده از باکتری های اپیفیت، 350 سوش باکتری از بخشهای هوایی گندم جداسازی، خالص و پس از ارزیابی اثر آنتاگونیستی آنها در شرایط آزمایشگاهی، پنج سوش به همراه یک موتان مقاوم به آنتی بیوتیکهای اسید نالیدیکسیک (Nalidixic acid) و کلرا مفنیکل از سوش G5-2 انتخاب و در شرایط گلخانه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این بررسی از رقم فلات به عنوان حساس ترین رقم استفاده شد. بدین منظور ابتدا سوسپانسیون باکتری های آنتاگونیست روی سنبله ها در مرحله گل دهی پاشیده شد، و بعد از 24 ساعت سوسپانسیونی از ماکروکنیدی های قارچ روی سنبله ها پاشیده شد. پس از مایه زنی، سنبله ها روزانه مورد بازدید و میزان بیماری یادداشت شد. مقایسه میانگین آزمون دانکن نشان داد که در سطح یک درصد تفاوت معنی داری بین تیمارهای بیمارگر همراه با آنتاگونیست و تیمار بیمارگر تنها از نظر میزان بیماری وجود دارد. در این پژوهش تفاوت معنی داری بین میزان کنترل توسط آنتاگونیست های مختلف مشاهده نشد، و آنتاگونیست ها توانستند 50 تا 80 درصد بیماری را نسبت به شاهد مثبت، کاهش دهند.

نویسندگان:نوع مطالعه: پژوهشی | موضوع مقاله: عمومی چکیده مقاله:به منظور شناسایی نماتدهای انگل گیاهی راسته Tylenchida در مناطق عمده کشت کلزا در کشور، طی سال های 1385 و 1386 تعداد 95 نمونه خاک و ریشه از مزارع مختلف استان های گلستان، مازندران، سمنان، مرکزی و کردستان جمع آوری گردیده و پس از شستشو و استخراج نماتدها از خاک و ریشه ها، تثبیت و انتقال آنها به گلیسیرین انجام پذیرفت. سپس از نماتدهای جدا شده به تفکیک جنس، لام های میکروسکپی دائمی تهیه و پس از بررسی های میکروسکوپی و انجام اندازه گیری ها و رسم تصاویر مورد نیاز، با استفاده از منابع و کلیدهای موجود شناسایی گونه های جدا شده انجام شد. با بررسی های ریخت شناسی و ریخت سنجی که بر روی گونه ها انجام گرفت، تعداد 26 گونه از راسته Tylenchida، به شرح ذیل شناسایی گردید که بعضی از آنها جزو انگل های گیاهی مهم محسوب می شوند. 1- Aphelenchus avenae 14- Helicotylenchus vulgaris 2- Aphelenchoides centralis 15- Merlinius brevidens 3- Aphelenchoides composticola 16- Merlinius tartuensis 4- Aphelenchoides limberi 17- Merlinius nanus 5- Aphelenchoides parabicaudatus 18- Neopsilenchus magnidens 6- Aphelenchoides spicomacronatus 19- Pratylenchoides ritteri 7- Coslenchus multigyrus 20- Pratylenchus neglectus 8- Ditylenchus acutus 21- Pratylenchus penetrans 9- Ditylenchus medicaginis 22- Pratylenchus thornei 10- Ditylenchus myceliophagus 23- Trophurus lomus 11- Filenchus afghanicus 24- Tylenchorhynchus dubius 12- Filenchus cylindricaudatus 25- Tylenchorhynchus parvus 13- Helicotylenchus tunisiensis 26- Tylenchorhynchus teeni نماتدهای ردیف های 5، 13 و 16 برای اولین بار از ایران و همه گونه ها به جز ردیف های 20 و 22 برای اولین بار از گیاه کلزا در ایران گزارش می شوند.

به منظور ارزیابی واکنش ارقام رایج سویای کشور نسبت به نماتد سیستی سویا، Heterodera glycines و شناسایی ارقام مقاوم احتمالی، 17 رقم سویا در شرایط اتاقک رشد، گلخانه و مزرعه بررسی شدند. در آزمایش های گلخانه ای و اتاقک رشد واکنش ارقام با مقایسه توانایی تکثیر نماتد روی آنها نسبت به رقم استاندارد Lee 74 تعیین شد. با کشت ارقام در مزرعه آلوده و مقایسه واکنش آنها نسبت به رقم حساس استاندارد، واکنش حساسیت و یا مقاومت ارقام تایید شد. جمعیت نماتد مورد استفاده با آزمون زیست سنجی روی لاین های افتراقی، تعیین تیپ شد. تمام ارقام مورد بررسی بجز رقم DPX نسبت به H. glycines HG Type 0 حساس بودند. هیچیک از ارقام به عنوان نسبتا حساس یا نسبتا مقاوم شناسایی نشد. مقاومت رقم DPX با شاخص ماده (FI) بسیار پایین 9/2 و 4/3 به ترتیب در آزمایش های گلخانه ای و اتاقک رشد و 8/1 و 2/2 در آزمایشات مزرعه ای اثبات شد.

بکارگیری مخلوطی از چند عامل بیوکنترل، به عنوان راهکاری برای افزایش میزان کارآیی کنترل، ممکن است اثرات مثبت یا منفی در بیان ژنهای بیوکنترلی این عوامل داشته باشد. در این تحقیق، اثر چندین جدایه باکتری Pseudomonas fluorescens در بیان ژن های nag1 و ech42 قارچ Trichoderma atroviride استرین P1 با استفاده از سیستم بیان ژن گزارشگر گلوکز اکسیداز، نشان داد که برهم کنش بین T. atroviride و P. fluorescens باعث کاهش بیان ژن ech42 درT. atroviride می گردد. کاهش بیان ژن در حضور جدایه های باکتریایی اعم از DAPG+ (diacetylphloroglocinol 2،4-) یا DAPG- مشاهده شد. این نشان می دهد که DAPG نقشی در این کاهش بیان ژن ech42 درT. atroviride ندارد. برعکس، بیان ژن nag1 در تعامل با جدایه های DAPG+ افزایش نشان داد، ولی در حضور جدایه های DAPG– تغییر معنی داری در بیان این ژن مشاهده نشد. میزان رشد میسلیومی T. atroviride در تعامل با باکتری ها کاهش پیدا کرد. کاهش رشد در حضور جدایه های DAPG+ در مقایسه با جدایه های DAPG-، بیشتر بود که نشان دهنده نقش احتمالی آنتی بیوتیک DAPG در کاهش رشد قارچ می باشد. بطور خلاصه، این نتایج نشان داد که برهمکنش اختصاصی بین آنتاگونیستهای مورد مطالعه، می تواند در بیان ژنهای مهم بیوکنترلی آنها تاثیرگذار باشد.

ساق سیاه کلزا ناشی از قارچ Phama lingam از نظر اقتصادی یک بیماری مهم در سراسر دنیا است. بیماریزایی ده جدایه از این بیمارگر در گلخانه روی رقم Hayola 401 کلزا بررسی شده و پرآزارترین جدایه با شدت بیماری 17 درصد برای بررسی مقاومت ارقام انتخاب گردید. به منظور بررسی مقاومت نسبی ده رقم کلزا شامل Hayola 401، Hayola 308، Talaye، Zarfam، Sarigol، Fornax، Modena، Okapi، Option 500 و RGS 003 در برابر این بیمارگر آزمایشی در گلخانه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار و یک شاهد به اجرا درآمد. شدت بیماری با اندازه گیری سطح کلروز و نکروز در برگ ها، ده روز پس از مایه زنی توسط دستگاه تعیین شاخص سطح برگ اندازه گیری شد. تفاوت معنی داری بین مقاومت ارقام کلزا نسبت به این بیمارگر مشاهده گردید (P=0.01). مقایسه میانگین شدت بیماری در ارقام مختلف با آزمون دانکن نشان داد که ارقام از نظر حساسیت به قارچ عامل ساق سیاه در چهار گروه قرار می گیرند. ارقام بهاره Sarigol و Hayola 401 با شدت بیماری 35/19 و5/17 درصد بیشترین حساسیت و ارقام پاییزهFornax و Talaye با شدت بیماری 86/5 و 82/5 درصد کمترین حساسیت را نشان دادند. سایر ارقام نیز حدواسط این دو گروه بودند. این اولین مطالعه در زمینه بررسی مقاومت نسبی ارقام مختلف کلزا به Phoma lingam در ایران می باشد.

استان خراسان شمالی از مناطق مهم کشت گوجه فرنگی است. بیماری های قارچی این گیاه طی سال های 1384 و 1385 با بازدید و نمونه برداری از مزارع 15 روستای این استان، مورد بررسی قرار گرفتند. قارچ ها از بافت های بیمار جداسازی و خالص سازی شدند. سپس بهینه دمای رشد آنها تعیین شد. مایه زنی آنها به بذر و نشاهای، 4 رقم تجاری فلات، موبیل، سوپر استرن بی و پی اس و جداسازی مجدد آنها از بافت های بیمار وقوع چهار بیماری پژمردگی فوزاریومی (Fusarium oxysporum f.sp lycopersici)، پوسیدگی فوزاریومی ریشه (Fusarium solani)، پوسیدگی ریزوکتو نیایی ریشه (Rhizoctonia solani) و کپک سیاه (Alternaria alternata) را نشان دادند. همه ارقام در مرحله جوانه زنی بذر به این بیماری ها حساس بودند، ولی در مرحله نشا بعضی از این ارقام مقاومت معنی داری نشان دادند. وقوع این بیماری ها در این استان و واکنش این ارقام نسبت به آن ها برای اولین بار از ایران گزارش می شوند.

جاروک بادام که ناشی از یک فیتوپلاسما با نام Candidathus Phytoplasma phoenicium است یکی از بیماری های مهم و اقتصادی بادام در ایران و لبنان می باشد. بدلیل کاشت درختان میوه هسته دار در مناطق بادام کاری ایران، احتمال حساسیت آنها نسبت به فیتوپلاسمای عامل جاروک بادام ارزیابی گردید. در این تحقیق نهالهای دوساله بادام تلخ (Prunus scoparia)، هلو (P. persica) ارقام زعفرانی والبرتا، شلیل (P. persica var. nusipersica)، شفتالو (یک کولتیوار هلو)، زردآلو (P. armeniaca) ارقام آصفی، تخم مرغی، تلخ، شکرپاره و نوری، گیلاس (P. avium) ارقام صورتی لواسانات و سیاه مشهد، آلو (P. salicina) ارقام سانتاروزا و شایرو معروف به قطره طلا، آلبالو (P. cerasus) ارقام چمپای مشهد معروف به محلی و شاتن مورل معروف به مجاری و گوجه سبز (P. domestica) ارقام سعدی، برغان و هلندی از یک نهالستان واقع در منطقه ای عاری از بیماری جاروک بادام در اصفهان خریداری و به گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس واقع در زرقان منتقل گردید. کلیه نهالهای خریداری شده توسط آزمون PCR دو مرحله ای (nested-PCR) از نظر آلودگی به فیتوپلاسما آزمایش شدند و پس از حصول اطمینان از عدم آلودگی آنها به فیتوپلاسما با روش پیوند جانبی با عامل جاروک بادام مایه زنی گردیدند. برای هر رقم 5 نهال بعنوان پایه انتخاب و روی هرکدام سه پیوندک از یک نهال بادام دارای علایم تیپیک بیماری جاروک پیوند شد و یک نهال نیز از همان رقم به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. در کلیه نهالهای مایه زنی شده عمل پیوند موفقیت آمیز بود و هر پیوندک به یک جاروک تبدیل گردید. آلودگی جاروکها به فیتوپلاسما با آزمون PCR دو مرحله ای به اثبات رسید. دو سال پس از مایه زنی در هلو (ارقام زعفرانی و البرتا)، شلیل، شفتالو، آلو(ارقام سانتاروزا و قطره طلا)، گوجه سبز(ارقام سعدی و برغان)، زردآلو(ارقام آصفی و تلخ)، آلبالو(رقم شاتن مورل)، در مقایسه با ارقام سالم، علایم بیماری شامل زردی، ریز برگی، لوله ای شدن برگها، کاهش فاصله میانگره ها و کوتولگی ظاهر گردید. در نهالهای هلو، شلیل و شفتالو علاوه بر علایم ذکر شده، جاروک نیز مشاهده گردید. دی ان ای کل استخراج شده از رگبرگ میانی گیاهان مایه زنی شده و گیاهان سالم شاهد با استفاده از آزمون PCR دو مرحله ای و جفت آغازگرهای P1/P7 و R16F2n/R16R2 از نظر آلودگی به فیتوپلاسما ارزیابی گردیدند. واکنش ارقام علایم دار شامل: هلو، شلیل، شفتالو، آلو، گوجه سبزسعدی و برغان، زردآلو آصفی و تلخ، آلبالوی شاتن مورل و ارقام فاقد علایم شامل: گیلاس مشکی مشهد و گوجه سبز هلندی در آزمون PCR مثبت بود. آزمون چند شکلی طول قطعات برشی (RFLP) با آنزیمهای Alu I، Rsa I و Hinf I نشان داد که فیتوپلاسمای همراه با نهالهای بادامی که از آن پیوندک تهیه شده بود با فیتوپلاسمای ردیابی شده در ارقامی که واکنش آنها در برابر PCR مثبت بود یکسان می باشد و فیتوپلاسمای منتقل شده به ارقام حساس همان فیتوپلاسمای عامل جاروک بادام است. بر اساس علایم بیماری و آزمون PCR علاوه بر بادام، ارقام هلو زعفرانی و البرتا، شلیل، شفتالو، آلو سانتاروزا و شایرو، گوجه سبز سعدی، برغان و هلندی، زردآلو آصفی و تلخ، گیلاس مشکی مشهد و آلبالو شاتن مورل نیز میزبان فیتوپلاسمای عامل جاروک بادام می باشند. قبلا حساسیت هلو و شلیل به فیتوپلاسمای عامل جاروک بادام گزارش گردیده بود ولی آلودگی شفتالو، آلو، گوجه سبز، زردآلو، گیلاس و آلبالو برای اولین بار گزارش می شود.