پژوهشنامه علوم کشاورزی
سال یکم شماره 2 (سال 1383)

تولید دورگ های رویشی حاصل از امتزاج پروتوپلاست، به عنوان بخشی از برنامه های اصلاحی مرکبات در جهان است. در این بررسی از کشت پینه لیموآب شیراز و مزوفیل برگ دانهال نوسلاری نارنگی انشو در شرایط استریل جهت جداسازی پروتوپلاست استفاده شد. غلظت بهینه آنزیم برای جداسازی پروتوپلاست از برگ و پینه به ترتیب 2% سلولاز، 5/1 % پکتیناز و 5/0% سلولاز، 5/0% پکتیناز بود. با استفاده از مخلوط های آنزیمی بعد از 12 تا 14 ساعت از یک گرم سلول و برگ تازه به ترتیب 106 5/1-1 و107 1-8/0 پروتوپلاست آزاد شد. همچنین زیوایی پروتوپلاست های حاصل از برگ و سلول بوسیله رنگ آمیزی با فلورسئین دی استات (FDA) به ترتیب 70 و 80% تعیین شد. پروتوپلاست ها با روش شیمیایی و با استفاده از پلی اتیلن گلیکول (PEG) امتزاج داده شدند. فشار اسمزی بهینه برای هر دو والد با محلول شستشوی سلول و پروتوپلاست (CPW) دارای 13% مانیتول بدست آمد.

به منظور ریزازدیادی بوته چای از طریق ریزنمونه های جوانه جانبی، پژوهشی در سال های 1380 و 1381 در آزمایشگاه باغبانی دانشگاه گیلان انجام شد. در این آزمایش تاثیر غلظت های 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپیورین در محیط های کشت موراشیگ-اسکوگ و وودی پلند بر روی میانگین طول شاخساره و میانگین تعداد گره تولید شده در طول 6 هفته مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تاثیر غلظت های 3،1،0 و 5 میلی گرم در لیتر جیبرلین در محیط وودی پلنت حاوی 2 میلی گرم در لیتر بنزیل آمینو پیورین بر روی شاخص های فوق بررسی شد. نتایج نشان داد که غلظت های 2،1 و 3 میلی گرم در لیتر بنزیل آمینو پیورین در محیط های کشت موراشیگ-اسکوگ و وودی پلنت، اختلاف معنی داری از نظر تاثیر بر میانگین طول شاخساره و میانگین تعداد گره تولید شده نداشتند. طول شاخساره در هر سه غلظت بنزیل آمینو پیورین در محیط کشت وودی پلنت بیشتر از محیط موراشیگ-اسکوگ بود. غلظت های مختلف جیبرلین (1، 3 و 5 میلی گرم در لیتر) اختلاف معنی داری از نظر تاثیر بر میانگین تعداد گره تولید شده بر روی محیط کشت وودی پلنت نداشتند ولی تاثیر آن در افزایش طول شاخساره معنی دار بود (p<0.05). بیشترین طول شاخساره در غلظت 5 میلی گرم در لیتر جیبرلین (22 میلی متر) و کمترین آن در شاهد (7 میلی متر) بدست آمد

سوسن چلچراغ (Lilium ledebourii) از گونه های وحشی سوسن است که بطور طبیعی در ارتفاعات داماش از توابع رودبار می‎روید. در این تحقیق کشت درون شیشه‎ای ریزنمونه های فلس پیاز سوسن چلچراغ مورد مطالعه قرار گرفت. آلودگی قطعات فلس با استفاده از اتانول و هیپوکلریت سدیم کنترل نشد. در حالیکه تیمار آب گرم آلودگی را کاهش داد. کمترین درصد آلودگی با استفاده از آب گرم 53 درجه سانتی‎گراد به مدت 1 ساعت حاصل شد. قطعات بالایی و پایینی فلس‎ها جداگانه روی محیط MS دارای غلظت‎های مختلف BA (1/0 و 01/0 و صفر میلی‎گرم در لیتر) و NAA (1/0 و 01/0 و صفر میلی‎گرم در لیتر) کشت شدند. بیشترین تعداد و وزن پیازچه از محیط کشت فاقد تنظیم کننده های رشد با میانگین 10 عدد پیازچه و به وزن 9/0 گرم حاصل شد. بیشترین تعداد ریشه از محیط حاوی 1/0 میلی‎گرم در لیتر NAA، بدون BA و از نیمه پایینی فلس با متوسط 66/8 عدد ریشه‎ بدست آمد. بالاترین تعداد پیازچه با بیشترین وزن از ریزنمونه های قطعات پایینی فلس بدست آمده است

این تحقیق به منظور استفاده از ضایعات آلی کارخانه های چوب و کاغذ تالش و کارخانه های چای و برنج در پرورش گیاه آپارتمانی دیفن باخیا به اجرا درآمد. رشد قلمه های انتهایی ریشه دار شده دیفن باخیا به ارتفاع 5 سانتی متر، قطر یک سانتی متر و دارای سه برگ در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 10 تیمار و 3 تکرار از کمپوست های تهیه شده (پوست درخت و ضایعات چای) در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان بررسی شد. خصوصیات فیزیکی کمپوست ها از قبیل وزن مخصوص ظاهری، وزن مخصوص حقیقی، درصد خلل و فرج، درصد حجمی آب و هوا و ظرفیت نگهداری آب و خصوصیات شیمیایی از قبیل هدایت الکتریکی، اسیدیته، درصد ازت، کربن، فسفر و پتاسیم و نسبت C/N اندازه گیری شد. شاخص های رشد از قبیل ارتفاع گیاه، قطر ساقه، مساحت برگ، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه اندازه گیری شدند. بیشترین میزان رشد در بستر’پوست درخت 4 + ضایعات چای 1‘ و ’پوست درخت 2 + ضایعات چای 1‘ و کمترین آن در ترکیب ’ضایعات چای 4 + پوست برنج 1‘ و ’پوست درخت 4 + پرلیت 1‘ بدست آمد. در تیمار با ترکیب’پوست درخت 2 + ضایعات چای 1‘ ضایعات چای ضمن کاهش نسبت C/N در پوست درخت مشکلی نیز از نظر شوری برای گیاه ایجاد نکرد اما در تیمار ’پوست درخت 4 + پرلیت 1‘ به علت بالا بودن نسبت C/N، گیاهان بسیار ضعیف ماندند. با توجه به نتایج حاصله و با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی می توان گفت که کمپوست پوست درخت و ضایعات چای بسترهای کشت مناسبی برای گیاهان زینتی و جایگزین مناسبی برای پیت های وارداتی هستند.

به منظور تعیین روابط همبستگی بین سرعت و دوره پر شدن دانه با عملکرد و اجزای عملکرد، 35 رقم برنج در سه تاریخ کاشت سال زراعی 1380 در مزرعه موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) مورد بررسی قرار گرفتند. خوشه های مربوط به ساقه های اصلی علامت گذاری شده و 10 روز بعد از گرده افشانی در فواصل 3 روزه برداشت شدند. عملکرد در واحد سطح و اجزای عملکرد اندازه گیری شدند. داده های وزن خشک دانه در یک مدل چند جمله ای درجه 3 برازش شده و سرعت و دوره پر شدن دانه برای همه ارقام ارزیابی شد. در هر سه تاریخ کاشت سرعت پر شدن دانه با وزن نهایی دانه همبستگی مثبت و بسیار معنی داری داشت. نتایج رگرسیون گام به گام وقتی که سرعت پر شدن دانه بعنوان متغیر وابسته (y) و سایر صفات بعنوان متغیر مستقل (x) در نظر گرفته شدند، نشان داد که در هر سه تاریخ کاشت، اولین صفت وزن نهایی دانه و دومین صفت، دوره پر شدن دانه بود که وارد مدل گردید و این دو به ترتیب 1/98 و 1/96 درصد از تغییرات سرعت پر شدن را در سه تاریخ کاشت بر عهده داشتند. هم چنین در هر سه تاریخ کاشت وزن نهایی دانه و سرعت پر شدن دانه وارد مدل شد و جمعا به ترتیب 2/96 و 9/92 درصد از تغییرات دوره پر شدن دانه را بر عهده داشتند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که وزن نهایی دانه بیشترین اثر مستقیم مثبت و دوره پرشدن دانه بیشترین اثر مستقیم و منفی را بر سرعت پرشدن دانه دارد. طبق نتایج تجزیه خوشه ایدر هر سه تاریخ کاشت، ارقامی که دوره پر شدن طولانی تری داشتند، وزن نهایی دانه، وزن صد دانه و تعداد دانه سالم آنها بیشتر بود. این نتایج حاکی از وابستگی قابل توجه وزن نهایی دانه به سرعت و دوره پر شدن دانه است. سه تاریخ کاشت از نظر سرعت و دوره پر شدن دانه، وزن نهایی دانه و تعداد دانه سالم در خوشه در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی داری با هم نداشتند. از نظر عملکرد و وزن صد دانه تاریخ کاشت اول دوم تفاوتی با هم نداشتند و هر دو از تاریخ کاشت سوم بهتر بودند.با توجه به روابط بدست آمده بین سرعت و دوره پرشدن دانه با عملکرد و اجزای عملکرد می توان از ارقام مورد نظر در جهت اصلاح و معرفی ارقام جدید استفاده کرد

به منظور بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر عملکرد بادام زمینی رقم NC2، آزمایشی به صورت فاکتوریل با دو عامل آرایش کاشت (در دو سطح شامل آرایش مربع و مستطیل) و تراکم بوته (در چهار سطح 30، 53، 83 و 148 هزار بوته در هکتار) با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 1381 در شهرستان بندر کیاشهر به اجرا در آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد غلاف و دانه اثر بسیار معنی داری داشت و برتری عملکرد در آرایش کاشت مربعی مشاهده گردید. آرایش کاشت بر میانگین وزن یک غلاف رسیده، وزن صد دانه و درصد مغزدهی تاثیری نداشت در حالیکه اثر تراکم بوته بر درصد مغزدهی و میانگین وزن غلاف رسیده در سطح 5 درصد معنی دار گردید. تراکم بوته نیز بر وزن صددانه تاثیری نداشت. تاثیر آرایش کاشت بر صفات تعداد غلاف رسیده در هر بوته و تعداد غلاف رسیده در واحد سطح به ترتیب بسیار معنی دار و معنی دار گردیده در حالیکه تراکم کاشت بر صفات مذکور اثر بسیار معنی داری داشته است. در کلیه موارد فوق اثر متقابل بین آرایش کاشت و تراکم بوته معنی دار نگردید

به منظوربررسی تاثیر کاربرد زئولیت درافزایش عملکرد کمی و کیفی توتون، آزمایشی در قالب فاکتوریل 2 عاملی در پایه طرح کاملا تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار به صورت گلدانی و جمعا در 48 گلدان اجرا شد. در این آزمایش مقادیر مختلف زئولیت در 4 سطح (0، 20، 25، 30 گرم زئولیت در 17 کیلوگرم خاک) تقریبا معادل 0 - 2300 –2900 –3500 کیلوگرم در هکتار و 3 سطح تخلیه رطوبت خاک (50، 60، 70 درصد) طی دوره رشد سریع تا پایان برداشت مورد استفاده قرارگرفت. عوامل مهم تعیین کننده عملکرد کمی و کیفی محصول از جمله، میزان کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، تاریخ گلدهی، وزن تر، وزن خشک، قیمت، قند احیاء و نیکوتین اندازه گیری شد. اثر زئولیت فقط روی ارتفاع بوته، وزن خشک، قیمت، درصد قند و درصد نیکوتین در سطح 1% معنی دار شد. اثر سطوح تخلیه رطوبت خاک به غیر از میزان کلروفیل برگ روی سایر صفات در سطح 1% معنی دار شد. اثر متقابل زئولیت در سطوح تخلیه رطوبت خاک نیز فقط روی صفات درصد قند و نیکوتین در سطح 1% معنی دار شد. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که به ترتیب تیمار10 (30 گرم زئولیت وسطح تخلیه رطوبت 50%) برای صفات ارتفاع بوته، وزن تر و وزن خشک و تیمار 7 (25 گرم زئولیت و سطح تخلیه رطوبت 50%) برای قیمت محصول و تیمار 9 (25 گرم زئولیت و سطح تخلیه رطوبت 70%) برای میزان قند ونیکوتین بهترین تیمارها هستند. با اینکه زئولیت و سطوح تخلیه رطوبت خاک بر افزایش صفات کمی و کیفی توتون موثرند ولی سهم سطوح تخلیه رطوبت خاک در توضیح تغییرات کل مشاهده شده روی صفات تاریخ گلدهی، وزن تر، درصد قند و درصد نیکوتین بیشتر از زئولیت است. در جمع کاربرد زئولیت روی افزایش کمی وکیفی توتون موثر است. برای کسب نتایج قابل تعمیم به سطح مزرعه لازم است این آزمایش ها در مزرعه ادامه یابند

تعیین میزان تنوع ژنتیکی در ذخایر توارثی گیاهی اولین قدم در برنامه های اصلاح نباتات است. به منظور تعیین تنوع ژنتیکی ارقام مختلف برنج، تعداد 23 رقم برنج ایرانی و 12 رقم برنج وارداتی موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه 25 جفت آغازگر ریزماهواره‎ای بکار گرفته شد و استخراج دی ان ایی از برگ‎های جوان با استفاده از CTAB انجام شد. در همه 25 مکان ریزماهواره مورد استفاده جهت تکثیر بخش‎هایی از ژنوم نمونه ها، چندشکلی مشاهده شد که در مجموع 164 آلل ریزماهواره‎ای بدست آمد. بیشترین تعداد آلل مربوط به جایگاه RM70 به تعداد 10 آلل و کمترین تعداد آلل را جایگاه RM184 با تعداد 2 آلل به خود اختصاص دادند. تعداد آلل‎های مشاهده شده در ارقام ایرانی بین 7-2 آلل با میانگین 7/4، و در ارقام وارداتی بین10-3 آلل، با میانگین 2/5 بدست آمد.‎ متوسط هتروزیگوسیتی و تعداد آلل‎های موثر در ارقام ایرانی به ترتیب 566/0 و 67/2 و در ارقام وارداتی به ترتیب 747/0 و 195/4 بدست آمد. تجزیه خوشه‎ای بر اساس فواصل ژنتیکی برای میزان چندشکلی در سطح دی‎ان ای، ژنوتیپ‎های برنج را به دو گروه اصلی طبقه‎بندی نمود. تجزیه به مولفه های اصلی برای ژنوتیپ‎های برنج مورد مطالعه نشان داد که تعداد 8 مولفه اول 58 درصد تغییرات را توجیه کردند که بدلیل کیفی بودن داده ها، نشان‎دهنده توزیع متناسب نشانگر در سطح ژنوم است. نتایج حاکی از آن است که نه تنها تنوع کافی بین ارقام وارداتی که دارای منشا متفاوتی‎ هستند وجود دارد بلکه این میزان بین ارقام ایرانی نیز تا اندازه‎ای بالا است. بنابراین ریزماهواره ها توانسته‎اند به‎خوبی تنوع موجود بین ارقام را آشکار سازند و از این حیث ابزاری مناسب جهت تعیین تنوع ژنتیکی بین ارقام برنج بشمار می‎روند.