پژوهشنامه علوم کشاورزی
سال یکم شماره 8 (سال 1386)

مقاومت 30 ژنوتیپ گندم به سن گندم در سال زراعی 80-1379 در شرایط مزرعه ارزیابی شد. روش ارزیابی، ایجاد آلودگی با رها سازی پوره های سن در داخل قفس های پرورشی نصب شده روی ژنوتیپ های گندم بود. بر اساس میانگین شاخص های مقاومت ژنوتیپ های (AlborZX، K6290914/Cno//K58/Tob/3/Wa،...) و (...(A-12-1-32-438//Rsh/Bb/Kal/Ald"S"، در گروه مقاوم و ژنوتیپ های (Kal //Bb /Kal / 3 / Au / 50 E /3* Kal /4 /Brochis /...) و (Kayson /Glenson) در گروه حساس قرار گرفتند. برای مطالعه رابطه بین مقاومت ژنوتیپ های گندم و ویژگی های مورفولوژیکی سنبله آنها، رنگ دانه، شیشه ای بودن مقطع دانه، سختی دانه، پوشیدگی دانه توسط گلوم و گلومل و فشردگی سنبلچه ها به محور میانی ژنوتیپ های مورد مطالعه اندازه گیری شد. طبق نتایج به دست آمده از تجزیه همبستگی ها ژنوتیپ های گندمی که پوشیدگی دانه توسط گلوم و گلومل و فشردگی سنبلچه ها به محور میانی بیشتری داشته باشند به طور نسبی مقاوم تر هستند. تعیین رابطه بین مقاومت ژنوتیپ های گندم و ویژگی های مورفولوژیکی سنبله با استفاده از تجزیه رگرسیون گام به گام صعودی صورت گرفت که بر اساس آن شاخص مقاومت، با صفات فشردگی سنبلچه ها به محور میانی، پوشیدگی دانه توسط گلوم و گلومل و سختی دانه رابطه معنی داری را نشان دادند، اما پایین بودن ضریب تبیین (35/.) نشانگر آن است که نمی توان به تنهایی از ویژگی های مورفولوژیکی سنبله برای پیش بینی شاخص مقاومت استفاده کرد.

شوری از عملکرد محصولات زراعی در اراضی تحت آبیاری در سطح جهان به طور جدی می کاهد. به منظور بررسی اثر تنش شوری بر تثبیت نیتروژن در یونجه چند ساله، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در محل گلخانه دانشکده کشاورزی کرج در سال 1384 اجرا شد. بذور چهار رقم یونجه شورکات، بمی، یزدی و یوگسلاوی با ریزوبیوم، تلقیح و در گلدان های حاوی پرلیت کشت شد. برای تامین ماده غذایی، از محلول هوگلند بدون نیترات استفاده شد. تیماردر پنج سطح شوری صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار کلرید سدیم و چهار رقم یونجه فوق الذکر بودند. از ابتدای کاشت تا ظهور برگچه اصلی، آبیاری گلدان ها فقط با آب معمولی انجام شد و پس از ظهور برگچه اصلی، آبیاری با محلول هوگلند بدون نیترات ادامه یافت. پس از گذشت 76 روز از کاشت بذرها، همراه با محلول هوگلند، تیمار شوری نیز اعمال شد و تا40 روز ادامه یافت. صفات مورد اندازه گیری، تعداد گره های فعال ریشه، میزان کلروفیل برگ ها، محتوای نیتروژن و غلظت یون های سدیم و پتاسیم در بوته بوده اند. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری، وزن خشک و محتوای نیتروژن بوته، همچنین میزان کلروفیل a و b در برگ و تعداد گره های فعال در ریشه به طور بسیار معنی داری کاهش یافت؛ برای مثال میانگین محتوای نیتروژن در بوته در سطح تیمار شاهد، 85/0 و در بالاترین سطح شوری (200 میلی مولار) 25/0 میلی گرم در هر گرم ماده خشک بود. اما غلظت یون سدیم در بوته به طور معنی داری افزایش یافت که این افزایش با کاهش غلظت یون پتاسیم در بوته همراه بود. رقم بمی در تمامی صفات فوق الذکر بجز میزان کلروفیل، برتر از سایر ارقام بوده و از این نظر، مقاوم ترین رقم نسبت به شوری در این پژوهش ارزیابی شد.

به منظور مطالعه تاثیر مقادیر و تقسیط کود نیتروژن بر شاخص های رشد و روابط آنها با عملکرد دانه برنج رقم خزر آزمایشی در سال 1382 در یک خاک شالیزاری با بافت سبک در استان گیلان، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. در این آزمایش 6 تیمار: شاهد (بدون استفاده کود نیتروژن)، تیمار دوم 40 (پایه)، تیمار سوم 40+40 (پایه + اواسط پنجه زنی)، تیمارچهارم 40 + 20 + 20 (پایه + اواسط پنجه زنی + تشکیل خوشه)، تیمار پنجم 60 +60 (پایه + اواسط پنجه زنی) و تیمار ششم 60 + 30 + 30 (پایه + اواسط پنجه زنی + تشکیل خوشه) کیلوگرم نیتروژن (از منبع اوره) در هکتار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بالاترین شاخص سطح برگ (3/5 و 5 متر مربع بر متر مربع) و سرعت رشد محصول (5/27 و 4/27 گرم بر متر مربع در روز)، در 5 روز قبل از گلدهی و بالاترین دوام سطح برگ (97/1 و 10/2 متر مربع در ده روز) در 5 روز بعد از گلدهی در تیمار های چهارم و ششم با سه نوبت تقسیط نیتروژن به دست آمد. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که به ترتیب در 5 روز قبل از گلدهی، 5 و 15 روز بعد از گلدهی بین عملکرد دانه و سرعت رشد محصول (83/0، 84/0، 65/0R2=)، دوام سطح برگ (87/0، 86/0، 87/0R2=)، شاخص سطح برگ (86/0، 86/0، 89/0R2=)، تجمع ماده خشک (77/0، 79/0، 83/0R2=) و نسبت سطح برگ (73/0، 63/0، 60/0R2=) رابطه خطی مثبت وجود داشت. با توجه به این که بالاترین میزان عملکرد دانه نیز در تیمار های چهارم و ششم مشاهده شد (83/4 و 67/4 تن در هکتار)، لذا می توان بیان نمود که دلیل عمده افزایش عملکرد دانه در تیمار های سه تقسیطه نیتروژن بهبود شاخص های رشد (سرعت رشد محصول، شاخص و دوام سطح برگ) بوده است.

این بررسی در سال 1380به منظور مقایسه عملکرد وسرعت رشد محصول و دیگر شاخص های مورفولوژیک و فیزیولوژیک رشد چهار واریته سورگوم علوفه ای به نام هایMFS1، KFS3، KFS2، KFS1 در مرکز تحقیقات مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار پیاده گردید. شاخص های مذکور در 4 رقم سورگوم تحت تراکم های مختلف کشت شامل 161 و 202 و 269 و 403 هزار بوته در هکتار مورد سنجش و مقایسه قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان داد که رقم KFS3 از لحاظ عملکرد علوفه تر و ماده خشک صفات و شاخص های مورد بررسی نسبت به سایر واریته ها برتری دارد و از میان تراکم های مورد بررسی در تراکم 403 هزار بوته در هکتار بیشترین عملکرد علوفه تر و ماده خشک به دست آمد و این تراکم از حیث شاخص های مورد بررسی از سایر تراکم ها مطلوب تر بود. بررسی شاخص های مورفولوژیک رشد نشان داد که با افزایش تراکم ارتفاع گیاهی افزایش یافته ولی قطر ساقه کاهش یافت و نیز افزایش تراکم باعث افزایش وزن تر و خشک برگ و ساقه گردید ولی محتوای کلروفیل برگ در تراکم های پائین بیشتر بود. افزایش تراکم همچنین باعث افزایش شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول و سرعت جذب خالص گردید ولی از لحاظ سرعت رشد نسبی تفاوت معنی داری بین واریته ها و تراکم های مورد بررسی مشاهده نشد. سطح ویژه برگ و نسبت برگ به ساقه با افزایش تراکم کاهش یافت ولی نسبت وزن ماده خشک به وزن تر علوفه در تراکم های بالاتر بیشتر بود.

این بررسی در قالب طرح آگمنت برای 101 لاین و 4 رقم شاهد برنج در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین برخی از صفات مهم زراعی انجام شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش عبارت بودند از: عملکرد دانه در هکتار، ارتفاع بوته، زمان تا 50 درصد گلدهی، زمان تا رسیدگی کامل، طول خوشه، تعداد پنجه بارور در بوته، تعداد پنجه کل در بوته، وزن صد دانه، تعداد دانه پر و کل در خوشه، طول آخرین میان گره، تعداد خوشه فرعی، طول و عرض برگ پرچم و برگ زیرین برگ پرچم و نسبت طول به عرض در آنها. نتایج حاصل نشان داد که عملکرد با صفات تعداد پنجه بارور، تعداد پنجه کل، تعداد دانه پر، تعداد خوشه فرعی، عرض برگ پرچم و عرض برگ زیرین برگ پرچم در سطح 1 درصد و با صفات ارتفاع بوته، وزن صد دانه و تعداد دانه کل در سطح 5 درصد همبستگی مثبت و معنی داری داشت. نتایج تجزیه علیت نشان داد که بیشترین تاثیر روی عملکرد ناشی از افزایش تعداد دانه پر، پنجه کل و وزن صد دانه می باشد، این سه جزء مهمترین اجزاء عملکرد دانه محسوب شده و احتمالا از آنها می توان به عنوان معیار های گزینش در برنامه های اصلاحی جهت بهبود عملکرد دانه استفاده کرد.

به منظور بررسی تاثیر رطوبت شلتوک بر میزان سختی، نیروی فشار لازم در لحظه شکست و همچنین درصد برنج سالم ونقش آن در میزان ضایعات در حین تبدیل، تحقیقی در سال 1382 درکارگاه تبدیل معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل انجام گرفت. در این آزمایش، سختی برنج قهوه ای در رطوبت های 14، 13، 12، 11، 10، 9، 8 و 7 درصد توسط دستگاه سختی سنج که برای همین منظور ساخته شده بود، اندازه گیری شد. همچنین جهت بررسی تاثیر رطوبت و سختی بر درصد برنج سالم، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام شد. برای خشک کردن شلتوک از یک خشک کن الکتریکی استفاده شد و نمونه های 500 گرمی در رطوبت های 12، 11، 10، 9، 8 و 7 درصد توسط پوست گیر آزمایشگاهی، پوست گیری و سپس توسط سفید کن به برنج سفید تبدیل شد. با استفاده از الک های مخصوص، برنج سالم و خرده برنج جدا و توزین شد. نتایج نشان داد بین رطوبت شلتوک و میزان سختی رابطه رگرسیون خطی با ضریب تبیین بالا (96/0 =R2) برقرار است. با کاهش رطوبت از مقدار 14 به 7 درصد، سختی از 48 نیوتن به 117 نیوتن افزایش یافت. با این حال با روند کاهش رطوبت از 12% به 7%، درصد برنج سالم از 8/55% به 52/47% کاهش یافت.

یکی از روش های افزایش تولید نخود، کشت آن به صورت انتظاری می باشد. علف های هرز از عوامل عمده محدود کننده کشت انتظاری محسوب می شوند. با توجه به هزینه بالای وجین دستی، کاربرد روش های دیگر از جمله کنترل شیمیایی علف های هرز ضرورت دارد. به منظور بررسی تاثیر کاربرد جداگانه و تلفیقی علف کش های مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود درکشت انتظاری، آزمایشی در سال زراعی 81-82 درمزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای کنترل علف های هرز شامل کاربرد مجزای علف کش های پندیمتالین، اکسی فلورفن (به صورت پس رویشی و پیش رویشی)، پیریدیت، پاراکوات و همچنین کاربرد تلفیقی علف کش های تری فلورالین و پندیمتالین با وجین دستی و یا تلفیق با علف کش های پیریدیت و اکسی فلورفن (به صورت پس رویشی) همراه با دو شاهد تداخل و عاری از علف هرز بودند. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در بین تیمارهای مورد مطالعه از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد غلاف در بوته نخود، تعداد شاخه در بوته در سطح احتمال 1% و شاخص برداشت محصول در سطح احتمال 5% وجود داشت، در حالی که تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه تفاوت معنی داری در بین تیمارهای اعمال شده نشان ندادند. از نظر تاثیر سوء علف کش های به کار رفته، فقط علف کش های اکسی فلورفن و پاراکوات در اوایل زمان مصرف روی محصول گیاه سوزی ایجاد کردند، اما بعد از مدتی بوته های نخود توانستند رشد خود را باز یابند. نتایج حاصل نشان داد که تیمارهای تلفیقی پندیمتالین + پیریدیت، تری فلورالین + یکبار وجین دستی، پندیمتالین + یکبار وجین دستی و تری فلورالین + پیریدیت و همچنین کاربرد مجزای پندیمتالین، با کنترل مناسب علف های هرز و عدم آسیب رسانی به محصول، احتمالا مناسب ترین تیمارها جهت استفاده در کشت انتظاری نخود باشند