فهرست مطالب

تاریخ - پیاپی 7 (زمستان 1386)

فصلنامه تاریخ
پیاپی 7 (زمستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/11/16
  • تعداد عناوین: 9
|
  • امیر اکبری صفحه 9
    در دوران اسلامی سلجوقیان نخستین دولتی بودند که حدود قلمرو خود را همانند مرزهای ساسانی، در نواحی غرب گسترش دادند. کسب چنین اقتداری توسط سلطان سلجوقی سبب شد تا وی برای خود جایگاهی همانند پادشاهان عصر ساسانی قائل شود. آنها القاب ایران پیش از اسلام را به کار بردند و خود را دارای فره ایزدی دانستند که در نتیجه آن اطاعت از سلطان ضروری بود. اندیشمندان سیاسی عصر سلجوقی چون ماوردی و غزالی ضرورت اتحاد خلیفه و سلطان را در قالب وحدت دین و دولت مطرح نمودند و غزالی نظریه حکومت خویش را که تحت تاثیر اندیشه های سیاسی ایران باستان بود ارائه داد. خواجه نظام الملک وزیر سلاجقه بزرگ در کتاب خود سیاستنامه اقتدار پادشاهی عصر سلجوقی را با عظمت امپراطوری باستان پیوند زد. وی تلاش نمود تا پادشاهان سلجوقی را متوجه سیاست ملکان عجم در حکومتداری کند. وی در سبب نگارش کتاب خود اشاره دارد که آشنایی با رسم و آیین پیشینیان اصل بوده است. از مهم ترین مشخصات اندیشه های سیاسی نظام الملک توجه خاص وی به نظریه حکومت در دوران قبل از اسلام است به همین جهت تاثیرپذیری سیاستنامه از نگاشته های عصر ساسانی چون نامه تنسر و اندرزنامه اردشیر بابکان قابل توجه و بررسی است. بررسی نقاط مشترک و همانندی میان مطالب کتاب سیاستنامه با متون ایران باستان نشان می دهد که نظام الملک برای رهایی از مشکلات اجتماعی سیاسی و نیز عقیدتی جامعه خود به نمونه های و معیارهای مطلوب عصر ساسانی تاسی می نماید.
    کلیدواژگان: ساسانیان، سلجوقیان، فره ایزدی، غزالی، حکومت، دین، دولت، اندیشه سیاسی
  • رضا اکبری نوری صفحه 35
    روشنفکری، روشن نگری و نقد اجتماعی مفاهیمی مرتبط با یکدیگر هستند. لیکن در مقام عمل الزاما هر روشنفکر و روشن نگری منتقد اجتماعی و روشنگر نیست. آنچه که در مقاله حاضر به آن پرداخته می شود، بررسی آرای طالب اف به عنوان روشن نگری اجتماعی سیاسی در نقد شرایط، آرا و باورهای جامعه زمان خویش است و نحوه پرداختن و رویاررویی وی با این شرایط و آرا. در این بررسی از آثار طالب اف استفاه شده و از روش تحلیل محتوا سود برده شده است.
    کلیدواژگان: روشن نگری، نقد اجتماعی
  • نصرالله پورمحمدی املشی صفحه 51
    جنبش روستایی گیلان موضوعی مهم در انقلاب مشروطه ایران بشمار می رود که در حراست از مشروطیت ایران و سقوط استبداد صغیر نیز نقش مهمی ایفاء نموده است. مطالعات تاریخی نشان می دهد که غالبا جنبش های روستایی در گیلان در مقابل فرمانروایانی بوده است که توسط حکومت مرکزی برای حکمرانی اعزام می شدند. و به ویژگی های منطقه ای بی توجه بودند. پژوهش کنونی در صدد است نشان دهد که این جنبش از خاستگاه جامعه شناختی برخوردار بوده است و از جمله عوامل موثر و مهم آن عبارت است از: محیط جغرافیایی، روانشناختی اجتماعی، زمینه های تاریخی، تحولات نوسازی و گروه های سیاسی و مذهبی جدید.
    کلیدواژگان: جنبش روستایی ف مشروطه گیلان، شرایط جغرافیایی، انجمن های سیاسی و مذهبی
  • محمدرضا جلالی، میلاد ریاضی پور، ذکرالله محمدی صفحه 73
    ناصرالدین شاه تقریبا در سنین نوجوانی به سلطنت رسید، این زمینه به علاوه عوامل دیگری نظیر محرومیت های عاطفی و تربیتی از جانب پدر، و کمرویی و گوشه گیری در کودکی و نوجوانی، در وی زمینه ای سرشتی و اکتسابی در استعداد وابستگی به مرجعی مقتدر و پدرگونه آفریده بود. میرزاتقی خان این چنین فردی بود، او در جای پدر همه کمبودها را برای شاه جوان پر کرد و به وی همه آموزش های لازم را برای تمرین و ممارست در استقلال رای و رفتار، آموخت و تلقین کرد. امیر در این راه، پیشرفت در القائات ملی و اصلاحی خود را دنبال می کرد، اما خواسته یا ناخواسته خود و ایران را در دام دست پرورده آموزش های خویش انداخت، برکنار شد و سپس به قتل رسید؛ و ده ها سال بعد خود، شاهی مستقل از عوامل قدرت درباری داخلی، و البته مستبد و ترسنده و ملاحظه کار نسبت به سیاست خارجی بر جای گذارد. تحلیل روان شناختی فراشد تکوینی ارتباط شاه و امیر که حاکی از نیاز متقابل در پیشبرد خواسته ها نیز هست، و جدای از روابط سلطنت و صدارت، روابط عاطفی و تربیتی فرزند پدری و روابط آموزشی شاگرد معلمی را هم در برمی گیرد، مدار بررسی اجمالی این مقاله است.
    کلیدواژگان: امیرکبیر، ناصرالدین شاه، ارتباط شاه و وزیر
  • لقمان دهقان نیری، مرتضی دهقان نژاد، سید حسن قریشی کرین صفحه 89
    اندیشه سیاسی علمای شیعه با قدرت یابی قاجاریه، افزایش تماس ایران با غرب و نفوذ افکار و مفاهیم روشنفکرانه پس از صفویه تحول چشمگیری یافت و بین علمای اصولی شیعه و پادشاهان آغازین قاجار با هدف جلوگیری از نفود اخباریون، شیخی ها، صوفیان و دفاع از کشور اسلامی در برابر هجوم بیگانه و همچنین کسب مشروعیت که شاهان قاجار به دنبال آن بودند، همکاری و هم دلی بوجود آورد.
    هم نوایی و نزدیکی علما و سلطان در عهد فتحعلی شاه، به اوج خود رسید. شاه پس از تثبیت قدرت خود، در کسب مشروعیت و مقبولیت سیاسی مذهبی به دوستی و همکاری با علما روی آورد، دلبستگی فتحعلی شاه به امور و شعائر مذهبی و نیاز به مشروعیت بخشیدن به حکومت خاندان قاجار، جنگ دراز مدت ایران و روسیه، ستیز پیگیر علما با صوفیان، اخباریون، شیخیه و مبلغان مسیحی از مهمترین انگیزه های همگرایی و همکاری علما و فتحعلی شاه بود.
    میرزای قمی معروف به محقق قمی و صاحب القوانین که مورد احترام آقامحمدخان و جانشینش بود با ارسال نامه هایی به آن ها خواستار اجرای عدالت و احکام الهی بود، ضمن بیان سیر حوادث سیاسی، عملکرد میرزا در برابر آن حوادث و به بررسی این نامه ها و همچنین عملکرد او در ارتباط با جنگ ایران و روس و صدور فتوای جهاد، پدیده استعمار، مبلغان مسیحی و اخباریون پی می بریم.
    کلیدواژگان: قاجار، میرزای قمی، آقامحمدخان، فتحعلی شاه، جنگ ایران و روس، استعمار، مبلغان مسیحی، تصوف، اخباریون
  • حسین زمانی صفحه 123
    در آموزه های اخلاقی و دینی ایران باستان مشروعیت سیاسی شاه زمانی محرز است که بایستگی های مورد نظر این آموزه ها را واجد باشد. احراز این بایستگی ها البته پاره ای ذاتی و پاره ای اکتسابی است. رواج آموزه های اخلاقی و دینی در جامعه ایران باستان و بازتاب آن در ذهنیت فرهنگی جامعه از حاکم سیاسی انتظاراتی را طلب می کند که فراتر از حاکم معمولی است به طوری که این انتظارات می تواند در «شاه آرمانی» تجلی پیدا کند. بایستگی های شاه آرمانی را متون دینی و اسطوره های قومی بازتاب داده اند. بنیان مقاله پیش رو بر شناسایی، اهمیت و توصیف و تحلیل آن بایستگی ها گذاشته شده است.
    کلیدواژگان: شاه آرمانی، بایستگی ها، فر، نژادگی، هنر (تعلیم و تربیت)، خرد
  • عبدالله متولی صفحه 139
    ترکمانان مجموعه قبایل پراکنده ای بودند که از قرن پنجم به بعد خود را به مناطق شمال شرقی ایران رساندند. در سیر کلی تاریخ ایران این عناصر بخشی از حاکمیت سیاسی ایران را تشکیل می دادند اما در ایام ضعف حاکمیت مرکزی، خودسری و نافرمانی ویژگی عمومی این قبایل بود. در قرن سیزدهم هجری قدرت مرکزی ایران که در اختیار قاجارها بود اکثرا در برابر خودسری این قبایل ناتوان ظاهر شد. در همین ایام پیشروی روس ها در آسیای مرکزی زمینه الحاق بخش هایی از مناطق ترکمن نشین به قلمرو آنها را به دنبال داشت. ساختار قومی و قبیله ای و جغرافیای طبیعی منطقه در کنار شیوه های دفاعی ترکمانان، مجموعه شرایطی را مهیا نمود تا روس ها برای تسلط بر این منطقه در مقایسه با سایر بخش های آسیای مرکزی با دشواری های بیشتری مواجه شوند و به سختی نیروهای خود را در این منطقه استقرار بخشیدند.
    مقاله پیش رو شیوه های دفاعی ترکمانان و دلایل ناکامی نهایی مقاومت آنها را در برابر روس ها جستجو می نماید.
    کلیدواژگان: ترکمانان، روس ها، دفاع، تهاجم
  • محمدکریم یوسف جمالی، بتول سلیمی صفحه 151
    شهرستان داراب که در زمان های گذشته «دارابگرد» یا «دارابجرد» نامیده شده است، از کهن ترین شهرهای ایران و جهان محسوب می گردد. سابقه تمدن در ناحیه دارابگرد بر مبنای اکتشافات باستان شناسی، به هزاره های ششم و پنجم قبل از میلاد، مقارن با عصر سفال نخودی و همزمان با تمدن های سیالک دوکاشان و تپه شهداد کرمان می رسد. بنای شهر قدیم دارابگرد بر مبنای تاریخ اساطیری ایران به داراب شاه هشتمین پادشاه سلسله کیانی ایران که در ادبیات پهلوی و اسلامی از او به نام داریوش بزرگ یاد شده، نسبت داده اند. این شهر در عصر هخامنشی بزرگترین ناحیه آبادان شرق پارس بوده است. در دوران اشکانی دارای حکومت نیمه مستقل بوده که امرای آن از شاهان پارس اطاعت می کردند. دارابگرد در اوایل سده سوم میلادی به عنوان مقر و اولین پایتخت سرسلسله ساسانیان اهمیت ویژه ای کسب نمود. پس از آن در تمام دوران ساسانیان این شهر مورد توجه این خاندان بوده و حکومت آن پیوسته در اختیار شاهزادگان و درباریان ساسانی قرار داشته است. ضرابخانه بزرگ شهر دارابگرد تا چند قرن پس از سقوط ساسانیان فعالیت داشته است. شهر دارابگرد در سال23 .ق بر اثر تهاجم سپاهیان اسلام به کنترل سرداران عرب درآمد.
    کلیدواژگان: دارابگرد، شهرستان داراب، فارس، تاریخ های محلی ایران
|
  • Dr. Amir Akbari Page 9
    In Islamic period Saljukids were the first government who expanded Their territory on west as Sassanid’s. That great power by saljukids, caused them an honow like sasanids kings. They used pre Islamic titles and they thought they kad cod given authority so everyone had to oblige king. Political scholars in saljukid period like Mavaraghi and Ghazali speak of the importance of caliphe and king’s alliance to union of religion and government and Ghazali express this government all roach which was under the in flounce of ancient Iran political thoughts. Nizam _al_Molk saljukids great Vazir in his book political book. (siasat nameh) compares saljukids King’s honour with ancient kings. He also tried to made saljukid king to pay attention to Persian kings way of governing to speak about his causes to write that book he mentioned that acquaint of ancestors tradition is very important. One of the most important charcteristc of Nizamal Molk political thought is his atteantion to governing approach in pre Islamic period. For that influence of some Sassanid writings like tenser letterand ardashir babakan advice letter (book) on siasat nameh need more attention and move study. Study on mutual points among siasat nameh and ancient writings shows that Nizam al_Molk to solve the social _political and faith problems in his society tacky model of the Sassanid's fine examples.
  • Dr. Reza Akbari Nouri Page 35
    Enlightenment, intellectualism and social criticism are related notions. However, every intellectual might not be, indeed, a social critic. What this attempts to discuss is the analysis, engagement and animosity of Talebof, as a socio- political thinker, of ideas, belirfs and state of affairs of his time. Talebof's works and a hermeneutic approach have been used in this analysis.
  • Dr. Nasrollah Pour Mohammad Amlashi Page 51
    The rural movement of Gilan has been calculated as an important subject that in keeping of Iran Constitution and decline of lesser Despotism had played very important role. The historical studies showed that almost rural movements in Gilan had occurred in opposite of rulers who were dispatched by central government. And they didn’t consider to local specialties. This research try to show that the movement had enjoyed a social origin and the internal effective facts of it are such as; geographic environment, social psychology, historical bases, modernization change, and the new religious and political societies.
  • D.R. Mohannad Reza Jalali, Milad Riazi Poor, Dr. Zekrollah Mohammadi Page 73
    Naseraldin shah came to throne in his adoleseence, this background plus other factors such as emotional defects and embarrassment and detachment in chilshood and adolescence, caused ham to depend on a strong and father like figure. Mriza taghi khan was such a person who like a father filled all the vacancies for the young king and taught him all the necessary lessons in independence of thought and behavior. Amir follwed his national reforms but voluntarily or invo luntarily threw himself and Iran in the trup of his self-tavght trainee, He was quitted, and then murdered and tens of years later, he left an independent of course dictate and conewrvative toward foreign policy. This psychological analysis studies the developmental process of the rela tionship between the king and Amir which represents thir mutual need in the advance ment of their desires and apart from kingdom and vizaret relations, includes father.
  • Dr.Logman Dehghan Naieri, Morteza Dehghan Nejad, Saied Hassan Ghoreishi Kareen Page 89
    When Qajar came in power; Iran-west relationship increased; and penetration of enlightened sense after Safavid and Shiit scholars political thought had considerable changing.Because of prevented from influence of Traditionalist; Sheikhid; sufism and defensive of country against the invade of strangers and obtain constitution that Qajar Kings wants that; between the shii Methodical scholars and primary Kings of Qajar creat a considerable cooperation. In FathAlishah's period, coordination and close relationship cluminated between scholars and the King.After confirm the power, to gain politic – religious legal and acceptability; King tried to proceed friendship cooperation with scholars. The important stimulus things that cause unanimity and cooperation between scholars and The King were: FathAliShah's interest to religious affairs and rites and legal necessity to Qjar dynasty, Iran- Russia's long war, lasting dispute between scholars and Sufism- Traditionalist - and Christion Missionary. Mirza- Qomi who entitled Mohaghegh Qomi and auther of Al-Ghavanin was one of the Qajar primitive scholars, Agha Mohammad Khan and his successor FathAli Shah honour and pay attention to Mirza Qomi; so Mirza Qomi send them several letters and asking for Justic institution; We try to reveiw and analysis those letters and Mirza's acction about Iran-Russia's war and his Jihad pronounce, his contacting with Colonization phenomenon, christian Missionary, Traditionalist, Sheikhid and another subject.
  • Dr. Hossain Zamani Page 123
    In moral and religious codes of Ancient Iran. The political legitimacy of the king is proved when has the Qualifications meant by these. Of course, some of these qualifications are inborn and some others are acquired. The currency of moral and religious codes in Ancient Iran and its reflection in cultural beliefs of the society, demands some expectations from the political ruler which is more than of a usual ruler, in a degree that they only could be embodied in an Ideal king the qualifications of the ideal king is reflected in the religious and mythical texts. This Article is based on the knowing, importance, description, and analysis of those qualifications.
  • Dr. Abdolah Motavali Page 139
    Turkmans were a group of dispersed who reached to Northeastern Iran after 5th cemtury. In the general course. Of Iran's history they were a part of political rule, but at the time of central government. Weakness rebellion was their general feature. In 13th century the central government in Iran which was in Qajar's hand appeared powerless in confronting with them. At this time the advancement of Russians in central Asia resulted in the attachment of someparts of Turkman regions to Russia. The ethnic and tribal structure and the natural geography of the region, beside the defensive menthods of Turkmans, cavsed some rfoubles for Russians to take control over this region and posited their forces in this region with difficulty.This artide studies the defensive menthods of Turknams and the reasons of the failure of their last resistance against Russians.
  • Dr.Mohammad Karim Uosef Jamali, Batool Salimi Page 151
    The city of Darab which was called "Darabgerd" or "Darabjerd" in the past, is one ot the oldest cities in Iran. Based an archeological discoveries, the bacgroung of civilization in this area reaehes to the fifth and sixth centurtes Bc. The same as Nokhody pottery age and sialk in kashan, and shahdad hill in kerman. According to mythical history up Iran, the constructing of this city is ascribed to Darab the 8th king of kianid dynasty in Iran, who is named "Darius the great" in pahlavid and Islamic literature. In Acamanid era, this city was the most developed city in eastern pars. In the age of Ashkanids, it had a semi- independent government which its rulers obeyed the kings of pars. Darabgard acquired special importance in early erd century as the base and capital of the founder of sassanid dynasty. After thcet, this city has been continually in the possession of sassanid princes and courtiers.The loig coining house of Durabgerd has been active until centuries ofter sassanid fall. The city of Darabgerd came under the control of Arab generals in 23 A.H.