فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی
پیاپی 1 (بهار 1388)

در این تحقیق به بررسی تاثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکت بر هزینه های نمایندگی، در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. رابطه نمایندگی نوعی قرارداد است که طبق آن مالک، نماینده ای را جهت انجام عملیاتی مامور و در این راستا اختیاراتی در باب اتخاذ تصمیم به وی تفویض می کند. با شکل گیری رابطه نمایندگی، هزینه های نمایندگی، ناشی از تضاد منافع بین طرفین، ایجاد می شود. هزینه های نمایندگی اثر معکوسی بر ارزش شرکت دارند. از این رو، شرکت ها به دنبال کنترل و کاهش چنین هزینه هایی می باشند.
در تحقیق حاضر هزینه های نمایندگی تابعی از تعامل بین فرصت های رشد شرکت و جریان های نقد آزاد تعریف شده، و از شاخص Q توبین به عنوان معیاری برای اندازه گیری فرصت های رشد استفاده گردیده است.
از بین سازوکارهای کنترل هزینه نمایندگی، به بررسی مالکیت سرمایه گذاران نهادی، درصد اعضای غیرموظف هیئت مدیره و نسبت بدهی به عنوان متغیر های مستقل پرداخته شده است. همچنین برای آزمون فرضیه های تحقیق از رگرسیون مقطعی ترکیبی استفاده گردیده است.
یافته های تحقیق حاکی از وجود رابطه ی منفی و معنا دار بین درصد اعضای غیرموظف هیئت مدیره و همچنین درصد مالکیت سرمایه گذاران نهادی با هزینه های نمایندگی می باشد؛ از طرفی نتایج تحقیق با فرض وجود ارتباط بین نسبت بدهی شرکت ها با هزینه نمایندگی، مطابقت ندارد.

شرکت ها به منظور اجرای پروژه های سود آور و دستیابی به حداکثر بازدهی در جهت افزایش ثروت سهامداران خود، از منابع مالی مختلف و به شیوه های گوناگون استفاده می کنند. توانایی شرکت در مشخص ساختن منابع درون یا برون سازمانی برای فراهم کردن سرمایه و تهیه برنامه های مالی مناسب، از عوامل اصلی رشد و پیشرفت هر شرکت محسوب می گردد. این منابع تامین مالی و میزان استفاده از آنها یکی از عواملی است که بر عملکرد عملیاتی شرکت ها اثر می گذارد.
در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تامین مالی، انواع و حجم آن بر عملکرد عملیاتی شرکت ها پرداخت. به این منظور با مطالعه ی دقیق ادبیات موضوع، چهار فرضیه طراحی گردید. نمونه آماری این تحقیق شامل 64 شرکت بود که از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران برای یک دوره هفت ساله 1379-1385 انتخاب شدند.
فرضیه ها با استفاده از رگرسیون دو متغیره و روش تطبیقی و آزمون های F و t تحلیل گردیدند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که تامین مالی اثری بر عملکرد عملیاتی قبل و بعد از آن ندارد؛ همچنین نوع و حجم تامین مالی بر اکثر معیارهای عملکرد عملیاتی تاثیر چندانی ندارد.

پس از چالش هایی که مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای مواجه شد، مدل سه عاملی فاما و فرنچ توانست بسیاری از ناهمسانی های بازده را تبیین کند. بررسی های اخیر در بورس های توسعه یافته دنیا نشان داده اند که میزان بهره وری سرمایه در شرکت ها بر بازده آتی آنها تاثیر گذار بوده و استراتژی انتخاب شرکت های بهره ورتر منجر به کسب بازده واقعی بیشتر از بازده مورد انتظار مدل سه عاملی فاما و فرنچ شده و مدل سه عاملی به طور کامل قادر به تبیین بازده حاصل شده نیست. در پژوهش حاضر، با افزودن عامل بهره وری به مدل سه عاملی فاما و فرنچ، مدلی چهار عاملی ارائه شده است. هدف آن است که بازده اضافه ی ناشی از استراتژی سرمایه گذاری بر شرکت های بهره ورتر در بورس اوراق بهادار تهران با به کارگیری این مدل توجیه شده و ناهمسانی موجود در مدل سه عاملی فاما و فرنچ با افزودن عامل بهره وری از بین برود (عرض از مبدا مدل، آلفا، برابر با صفر گردد). به عبارت دیگر، مدل چهار عاملی در تبیین بازده مورد انتظار و قیمت گذاری دارایی های ریسک دار بهتر از مدل سه عاملی عمل کرده و ضریب تعیین تعدیل شده افزایش یابد. در این مطالعه اطلاعات مربوط به شرکت های پذیرفته شده و فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1379 تا 1386 مورد بررسی قرار گرفته اند. نتیجه ی مهم بدست آمده آن است که مدل چهار عاملی، با به کارگیری عامل بهره وری به همراه سه عامل مطرح در مدل فاما و فرنچ، قدرت مدل درتبیین بازده را ارتقا داده، بازده اضافه تبیین می گردد و ضریب تعیین تعدیل شده نیز افزایش می یابد. توجه به عامل بهره وری به هنگام قیمت گذاری دارایی ها به محققین و فعالان این حوزه پیشنهاد می گردد.

تحقیق حاضر به مقایسه قدرت پیش بینی شبکه های عصبی و مدل رگرسیون حداقل مربعات معمولی به منظور برآورد قیمت عرضه های عمومی اولیه می پردازد. هدف این تحقیق طراحی مدلی است که به سرمایه گذاران در تشخیص صحت قیمت گذاری عرضه های عمومی اولیه و شکار فرصت های سودآوری یاری رساند. بنابراین متغیرهای استفاده شده در این پژوهش از میان آن دسته از متغیرهایی انتخاب شده اند که قبل از عرضه در اختیار سرمایه گذاران برون سازمانی قرار دارند. از سوی دیگر، نتایج این تحقیق می تواند برای شرکت ناشر، مشاور پذیرش، پذیره نویسان و نیز قانون گذاران بورس اوراق بهادار سودمند باشد. نتایج نشان می دهند که استفاده از شبکه های عصبی صحت قیمت گذاری عرضه های عمومی اولیه را تاحدی کاهش داده و مزیت چندانی نسبت به مدل های رگرسیونی ندارند.

سیاست تقسیم سود شرکت ها از مسائل دیرینه ی مورد توجه محققان رشته مالی بوده است و از طرف دیگر این سیاست در بازارهای نوظهور تفاوت های زیادی با بازارهای اوراق بهادار پیشرفته دارد. در این مقاله با بررسی سیاست تقسیم سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره ی زمانی 1384-1380، شواهدی مهیا گردید که نشان می دهد شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران از سیاست تقسیم سود پایداری برخوردار نمی باشند و اصلی ترین عامل در تعیین میزان توزیع سود میان سهامداران سود خالص همان سال می باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که روند تقسیم سود در سال های گذشته اثر چندانی در تعیین سود تقسیمی آتی ندارد.

توسعه بازار سرمایه منجر به توسعه شرکت های سهامی و سهولت در امر معاملات سهام شرکت ها شده و این خود تغییردر انتظارات سرمایه گذاران را به همراه داشته است. امروزه سرمایه گذاران به جای سودهای سالیانه دریافتی به تغییرات در ارزش بازار سرمایه گذاری خود توجه بیشتری دارند. این امر تغییر در معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت و هدایت عملیات شرکت به سمت ارزش آفرینی برای سهامداران را موجب شده است. هدف از این تحقیق بررسی مقایسه ای میزان توانایی انواع معیارهای داخلی ارزیابی عملکرد مدیریت در تبیین تغییرات در ارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران و در طی سال های 1385-1379 است.
در این تحقیق از طریق آزمون رگرسیون چندگانه رو به جلو، قدرت معیارهای سنتی حسابداری و معیارهای نوین مبتنی بر ارزش افزوده در تبیین تغییرات در ارزش افزوده بازار (MVA) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله در سطح اطمینان %59 بیان کننده قدرت تبیین کنندگی بیشتر ارزش افزوده اقتصادی (EVA) در مقایسه با معیارهای سنتی حسابداری و معیارهای ارزش افزوده نقدی (CVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) می باشد. بنا براین ارزش افزوده اقتصادی به عنوان مربوط ترین معیار در ارزیابی ارزش آفرینی مدیریت برای سهامداران است.

سود حسابداری به طور گسترده در ارزشیابی سهام و ارزیابی عملکرد مدیریت و قراردادهای بدهی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابر این پیش بینی سود حسابداری حائز اهمیت است و سرمایه گذاران بر اساس این اطلاعات برای خرید، فروش و یا نگهداری سهام تصمیم می گیرند. آنها با اتکاء به اطلاعات پیش بینی سود هر سهم در قیمت گذاری سهام از آن استفاده می کنند. ارتباط بین پیش بینی سود و ارزش سهام شرکت زمانی حائز اهمیت است که سرمایه گذاران بر این باور باشند که برآوردهای سود صحیح بوده و از دقت لازم برخوردار است. بنابراین خطای پیش بینی سود برای سرمایه گذاران حائز اهمیت است زیرا بر تصمیمات آنها تاثیر می گذارد. خطای پیش بینی سود نقش مهمی در عملکرد بازار ثانویه دارد.
هدف اصلی این تحقیق بررسی ارتباط ارزش افزوده اقتصادی و نقدی با خطای پیش بینی سود در مقابل سود عملیاتی و وجوه نقد حاصل از عملیات است. بدین منظور ارتباط خطای پیش بینی سود و تغییرات داده های مربوط به ارزش افزوده اقتصادی و نقدی، سودحسابداری و وجوه نقد حاصل از عملیات برای شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 79 تا 84 مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج تحقیق با استفاده از برآورد مدل های رگرسیون چند متغیره بر مبنای داده های مقطعی و تلفیقی حاکی از آن است: بر اساس داده های ترکیبی ارزش افزوده اقتصادی و نقدی رابطه مثبت معنا داری با خطای پیش بینی سود دارند ولی سود عملیاتی و جریان های نقدی عملیاتی ارتباط معناداری با خطای پیش بینی سود ندارند. بر اساس داده های مقطعی ارزش افزوده اقتصادی و سود عملیاتی رابطه منفی معنی داری با خطای پیش بینی سود دارند ولی ارزش افزوده نقدی و جریان های نقدی عملیاتی ارتباط معناداری با خطای پیش بینی سود ندارند. محتوای نسبی اطلاعاتی ارزش افزوده اقتصادی بیشتر از سایر متغیرها می باشد.

به موقع بودن یکی از مهمترین ویژگی های کیفی اطلاعات مالی محسوب می شود به موقع بودن به این مفهوم است که اطلاعات باید در کوتاه ترین زمان و به سریع ترین شکل ممکن در دسترس استفاده کنندگان قرارگیرد. هر چه فاصله زمانی بین پایان سال مالی و تاریخ انتشار صورتهای مالی واحدهای تجاری کوتاهتر باشد، سودمندی حاصل از صورتهای مالی حسابرسی شده سالانه واحدهای تجاری افزایش می یابد. افزایش فاصله زمانی بین پایان سال مالی و تاریخ انتشار صورتهای مالی، احتمال فاش شدن اطلاعات به نفع گروهی از استفاده کنندگان و به زیان سایرین را افزایش می دهد.
هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین برخی ویژگی های شرکت با مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی است. جامعه آماری شامل شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره زمانی سالهای 1377 الی 1385 است. نتایج حاصل از آزمون های آماری انجام شده بر روی فرضیه های تحقیق نشان می دهد که پنج متغیر مستقل انتخاب شده در این پژوهش شامل اندازه، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، سود دهی، نوع اظهار نظر حسابرسی ارائه شده در مورد صورتهای مالی وعمر شرکت، ارتباط معنی دار آماری با مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی دارند.

در این تحقیق از اطلاعات مربوط به سود حسابداری و جریان وجوه نقد عملیاتی استفاده گردید تا توانایی نسبی اطلاعات حسابداری در فرآیند پیش بینی ریسک سیستماتیک مورد بررسی قرار گیرد. بر این مبنا، ارتباط بین بتای سود حسابداری و بتای جریان وجوه نقد عملیاتی در طی دوره زمانی 1378 الی 1384 بر اساس نمونه ای متشکل از 210 سال- شرکت از میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، با ریسک سیستماتیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که هر دو اطلاعات مربوط به سود حسابداری و جریان وجوه نقد عملیاتی با ریسک سیستماتیک رابطه دارد و در نتیجه می توان گفت که اطلاعات مذکور در فرآیند پیش بینی ریسک سیستماتیک دارای محتوای اطلاعاتی نسبی است. علاوه بر این، محتوای افزآینده اطلاعاتی هر یک از اطلاعات مربوط به سود حسابداری و جریان وجوه نقد عملیاتی در فرآیند پیش بینی ریسک سیستماتیک نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل شده نشان می دهد که اطلاعات مربوط به سود حسابداری (بتای سود حسابداری) در طی دوره زمانی تحقیق نسبت به اطلاعات مربوط به جریان وجوه نقد عملیاتی (بتای جریان وجوه نقد عملیاتی) در فرآیند پیش بینی ریسک سیستماتیک دارای محتوای افزآینده اطلاعاتی است.