فهرست مطالب

پژوهش های ارتباطی - پیاپی 57 (بهار 1388)

فصلنامه پژوهش های ارتباطی
پیاپی 57 (بهار 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/02/11
  • تعداد عناوین: 15
|
  • صفحه 7
  • علی دارابی صفحه 9
    انتخابات و مشارکت سیاسی، از نمادهای مشترک بین نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای برخوردار از نظام دموکراتیک است. در تبیین چگونگی مشارکت شهروندان، ترجیحات رای دهی و کیفیت تصمیم گیری در گزینش و رای دادن به نامزدهای انتخاباتی، سه الگو و رویکرد نظری؛ جامعه شناسی سیاسی، اقتصاد سیاسی و روان شناسی سیاسی وجود دارد.
    مقاله حاضر، ضمن تحلیل و ارزیابی این سه دسته نظریه، در پاسخ به این پرسش که در جمهوری اسلامی، رفتار انتخاباتی شهروندان، با کدام یک از الگوها و بنیان های نظری جامعه شناسی، اقتصاد سیاسی و روان شناسی سیاسی قابل تبیین است، بر این فرضیه تاکید دارد که رفتار انتخاباتی و رای دهی، پدیده ای زمان پرورده، زمینه پرورده و مکان پرورده است و از این رو نمی توان به فرا نظریه ای جهان شمول دست یافت که چرایی و چگونگی و محتوای رای دهی شهروندان را در همه کشورهای جهان و حتی در همه حوزه های انتخابیه درون یک واحد جغرافیایی، بر اساس آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. به عبارت دیگر، مبانی تاثیر گذار بر رفتار شهروندان در جمهوری اسلامی ایران را باید در فرهنگ سیاسی مردم، خلقیات و تجربیات قبلی شهروندان، تعاملات گذشته مردم با نامزدها و گفتمان ها و شبکه های اجتماعی که رای دهندگان به آن تعلق دارند، جستجو کرد.
    کلیدواژگان: انتخابات، ترجیحات رای دهی، رفتار انتخاباتی، رقابت انتخاباتی، شبکه های اجتماعی، فرهنگ سیاسی، مشارکت سیاسی
  • حسین پوراحمدی صفحه 39
    در رویکرد اقتصاد سیاسی، رسانه های گروهی بویژه در دوران انتخابات؛ معرف ارزش های حاکم و عامل انتقال آن محسوب می شوند. در بسیاری از موارد بویژه در دوران انتخابات، محتوا و تولیدات رسانه های جمعی در خدمت منافع سیاسی و اقتصادی صاحبان قدرت قرار می گیرد و به این ترتیب، تفاوت و نابرابری در دسترسی به رسانه های جمعی که موقعیت های ممتاز بهره مندان برتر را در چنین شرایطی در پی دارد، خود مثالی از نابرابری در دسترسی به منابع است، یعنی جایی که محرومان از دسترسی به رسانه های جمعی نمی توانند در سطوح برابر و عادلانه به رقابت با کسانی که از این رسانه ها بهره مند هستند بپردازند. در جمهوری اسلامی ایران نیز جایگاه و نقش بزرگ ترین و تاثیرگذارترین ابزار رسانه ای انتخابات طی سال های اخیر (صدا و سیما) سبب شده است بسیاری از مردم، مبنای تصمیم گیری نهایی خود را جلسات گفتگو و مناظره نامزدها یا دیگر فرصت های تبلیغی ای قرار دهند که رسانه ملی برای انتقال مستقیم پیام این افراد به آحاد جامعه فراهم می آورد.
    کلیدواژگان: اقتصاد سیاسی رسانه، رسانه های جمعی، سرمایه داری جهانی رسانه، نابرابری های اجتماعی
  • کاووس سیدامامی صفحه 63
    نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران نقطه عطفی در نقش رسانه تلویزیون در تبلیغات انتخاباتی بود. به نظر می رسد مصاحبه ها و فیلم های تبلیغاتی نامزدهای انتخابات و مناظره های تلویزیونی میان چهره های سیاسی طرفدار آنها نقش بسیار مهمی در چگونگی برداشت بینندگان از هریک از نامزدها داشت و در نهایت بر چگونگی رای دادن آنها تاثیرگذار بود. در این مقاله با بهره گیری از داده های چند پژوهش، ازجمله یافته های به دست آمده از مصاحبه های کیفی که از سوی نویسنده در ماه های پس از پیروزی آقای احمدی نژاد با مردم صورت گرفت، نقش سیمای جمهوری اسلامی در شکل گیری رفتار رای دهی مردم مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.
    نتایج به دست آمده نشان می دهد که تلویزیون، دست کم در انتخابات ریاست جمهوری نهم، اصلی ترین منبع کسب اطلاعات مردم درباره نامزدهای انتخابات بوده است.
    کلیدواژگان: انتخابات، تبلیغات انتخاباتی، رسانه های جمعی، رفتار رای دهی
  • حسن بشیر، حمیدرضا حاتمی صفحه 93
    مطالعه مقایسه ای رویکردهای انتخاباتی: تحلیل گفتمان سرمقاله های جمهوری اسلامی و کی هان درباره دومین مرحله انتخابات مجلس هشتم (از 25 اسفند 86 تا 6 اردیبهشت 87) تحلیل گفتمان و مطالعه تطبیقی نوشته های انتخاباتی در تبیین رویکردها و دیدگاه های طیف های مختلف سیاسی در هر کشور حائز اهمیت است. انتخابات مجلس هشتم جمهوری اسلامی ایران به دلیل حضور دو جریان اساسی اصول گرا و اصلاح طلب، از حساسیت زیادی برخوردار بوده است. در این مقاله تلاش شده است یادداشت های روز و سرمقاله های روزنامه های کی هان و جمهوری اسلامی، به عنوان دو روزنامه اصلی طیف اصول گرا درباره انتخابات مجلس هشتم، از 25 اسفند 1386 تا ششم اردیبهشت 1387 (مرحله دوم انتخابات) با روش تحلیل گفتمان و مطالعه تطبیقی رویکردهای این دو روزنامه بررسی، تبیین و مقایسه شوند.
    تحلیل گفتمان مطالب مربوطه در روزنامه های مذکور نشان دهنده نوعی از رویکرد «درون ساختاری» درباره انتخابات مجلس در روزنامه جمهوری اسلامی و دیدگاه «برون ساختاری» فراتر از انتخابات مزبور در روزنامه کی هان است. گر چه این دو رویکرد تفاوت اساسی میان دو روزنامه را نشان می دهند، اما در حمایت از جریان اصول گرا و استقلال مجلس مشترکند.
    کلیدواژگان: انتخابات، اصلاح طلبان، اصول گرایان، تحلیل گفتمان، روزنامه جمهوری اسلامی، روزنامه کیهان، مجلس هشتم
  • محمدحسن شیخ الاسلامی، محسن عسگریان صفحه 115
    توسعه سیاسی، به مفهوم گسترش و تعمیق مشارکت آحاد مردم در سرنوشت واحدهای سیاسی، با وجود تنوع و تکثر شیوه های اجرایی آن، از اهداف مشترک تمامی دیدگاه های توسعه ای است. انتخابات به عنوان بارزترین شیوه و تجلی این مشارکت، همواره مورد اهتمام نظریه پردازان علوم اجتماعی و سیاسی و نیز به طریق اولی، سیاست ورزان بوده است. ازجمله پرسش هایی که برای هر دو گروه یاد شده، از اهمیت مضاعف برخوردار است، تبیین رفتار انتخاباتی مردم و گروه های اجتماعی است. در جمهوری اسلامی ایران نیز مطالعه رفتار انتخاباتی، بویژه در دهه اخیر، به طور جدی در دستورکار پژوهشگران حوزه های ذی ربط قرار داشته است. در همین خصوص، پرسش اصلی مقاله حاضر این است که مشارکت مردم در انتخابات، به عنوان یکی از شاخص های اصلی توسعه سیاسی، بر اساس چه معیارها و ملاک هایی صورت می گیرد و ایفای نقش رسانه ها در تعیین و یا جهت دهی به این ملاک ها چگونه است؟ مقاله حاضر بر آن است که ضمن مرور نظریه های اصلی مطرح در این حوزه موضوعی، یکی از نظریه ها را با تعدیل هایی برگرفته از فرانظریه «سازه انگاری»، به عنوان نظریه ای شایسته برای تحلیل رفتار انتخاباتی در ایران پیشنهاد دهد. از آنجا که مفهوم «هویت»، جوهره فرانظریه سازه انگاری را شکل می دهد، و با عنایت به نقش برجسته رسانه ها در صورت بندی لایه های چهارگانه هویتی، نگارندگان برآنند که رابطه میان اقدامات هویت ساز رسانه، مالکیت رسانه و رفتار انتخاباتی را مورد تاکید قرار دهند.
    کلیدواژگان: انتخابات، توسعه سیاسی، رسانه، رفتار انتخاباتی، سازه انگاری، مالکیت رسانه ای، مشارکت سیاسی، هویت
  • اشرف سادات فاضلی، علی عنایتی شبکلایی، مهدی نجف زاده صفحه 135
    مقاله حاضر برگرفته از پژوهشی است که در تابستان 1387 در مرکز تحقیقات سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با هدف بررسی میزان آگاهی و گرایش سیاسی مردم به احزاب و گروه های سیاسی در ایران، انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد:بیش از 58درصد مردم از طریق صدا و سیما از عملکرد و برنامه های احزاب و گروه های سیاسی کشور آگاه می شوند.
    نگرش مردم به احزاب، متاثر از کارکرد آنهاست چنان که از یک سو، 56 درصد مردم وجود احزاب را باعث افزایش آگاهی سیاسی در جامعه می دانند و از سوی دیگر، 3/56 درصد پاسخگویان معتقدند که احزاب تنها در پی منافع گروهی و جناحی هستند.
    8/76 درصد مردم عملکرد مثبت احزاب را در رشد آنها مؤثر می دانند.
    کلیدواژگان: احزاب سیاسی، آگاهی سیاسی، انتخابات، رسانه های گروهی، قدرت سیاسی، گرایش سیاسی، نظام سیاسی
  • محمدرحیم عیوضی صفحه 157
    مقاله حاضر به نقش مهم رسانه ها به عنوان جزئی از ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه، به مثابه مهم ترین پل ارتباطی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی بویژه انتخابات که موضوع اصلی مقاله است می پردازد. مقاله حاضر درصدد یافتن پاسخ دو سؤال مهم است: «تاثیر رسانه ها بر رفتار انتخاباتی، در چه سطح و به چه میزان است؟» و «رسانه ها با چه شیوه هایی می توانند بر افکار عمومی تاثیرگذار باشند؟» روش مورد استفاده، تحلیل گفتمان است و نظریه های تاثیر محدود رسانه ها، رضامندی و خشنودی از رسانه ها، نظریه تزریقی و دیدگاه برجسته سازی در کارکرد رسانه در فرایند انتخاب، مورد بررسی قرار گرفته و در پایان به تاثیر تبلیغات مستقیم رسانه ای در انتخابات ایران پس از انقلاب، اشاره شده است. همچنین در این مقاله تاثیر انواع رسانه ها (تلویزیون، رادیو، مطبوعات، نشریات و اینترنت) و نحوه کارکرد هر یک در انتخابات و میزان تاثیر و نفوذ آنان بر افکار عمومی بررسی شده است. نتایج حاصل نشان می دهد با توجه به اینکه در دوران کنونی، رسانه ها بخش جدایی ناپذیر زندگی مردم شده اند و به عنوان یکی از دستگاه های فراگیر و گسترده در دسترس همگان قرار دارند، در چگونگی شکل گیری رفتارهای سیاسی و انتخاباتی مؤثر و تعیین کننده می باشند. از این رو، علاوه بر توجه به کارکردهای مثبت و سازنده آن در توسعه سیاسی جوامع، باید با تدوین راهبردها و سیاستگذاری مناسب، به منظور تقویت مبادلات فرهنگ اسلامی بومی، در تقویت و رشد رفتار انتخاباتی شهروندان گام برداشت و توسعه سیاسی در رفتار انتخاباتی را به نسل های آینده منتقل کرد.
    کلیدواژگان: انتخابات، تحلیل گفتمان، رسانه، رفتار انتخاباتی، سیاستگذاری
  • محمد مهدی اسماعیلی، احسان موحدیان صفحه 175
    انتخابات از ارکان مهم شکل گیری ساختار سیاسی در نظام های دموکراتیک به شمار می رود. در نظام جمهوری اسلامی نیز که مبتنی بر نظریه مردم سالاری دینی است، راه های حضور اثرگذار مردم در تشکیل تمامی نهادهای قدرت به صورت مستقیم و غیرمستقیم پیش بینی شده است. توجه به جایگاه رسانه ها در تحقق مشارکت سیاسی به صورت عام و کارکرد رسانه ملی در نظام جمهوری اسلامی به صورت خاص، اهمیت مضاعف و تعیین کننده رسانه ملی را در انتخابات مختلف آشکار می سازد.
    این مقاله فارغ از نقش سایر نهادهای مؤثر در بحث انتخابات، به طور ویژه به بررسی جایگاه رسانه ملی در تحقق مشارکت سیاسی شهروندان و ارائه راهکارهایی در این زمینه پرداخته است.
    کلیدواژگان: انتخابات، رسانه، رسانه ملی، مشارکت سیاسی، نظام جمهوری اسلامی
  • خلیل الله سردارنیا صفحه 193
    درگیرشدگی مدنی ازجمله ملزومات بنیادین مردم سالاری و شهروندی است. از ربع پایانی سده 20 به بعد با پدیده ای به نام «انفجار اطلاعات و آگاهی سیاره ای» روبه رو بوده ایم. اینترنت از یک سو، اطلاعات و نگرش های دموکراتیک را گسترش داده و از سوی دیگر نوعی مشارکت سیاسی جدید برخط (اینترنتی) را موجب شده است. در این نوشتار با بررسی نتایج برخی از مهم ترین مطالعات کمی انجام شده، این نظریه برجسته شده است که اینترنت بر درگیرشدگی سیاسی جوانان و بزرگسالان تحصیلکرده تر در دو نوع یادشده (برخط و غیر برخط) تا حد به نسبت خوبی (نه قوی و زیاد) تاثیر گذار بوده است. بر اساس این مطالعات، نویسنده در پایان مدلی زمینه گرا در زمینه تاثیر اینترنت بر مشارکت سیاسی ارائه داده است.
    کلیدواژگان: اطلاعات سیاسی، اینترنت، برخط و خارج از خط، شهروندان
  • اخبار همایش ها
  • صفحه 229
|
  • Ali Darabi Page 9
    Election, i.e. political participation, is one of the symbols shared by most of the democratic countries, including the Islamic Republic of Iran. To explain citizens’ participation, their voting preferences and the quality of their decisions in selecting and casting vote, three theoretical patterns can be referred to as follows: political sociological approach (functionalist, exchange and political assessment), political economics approach (wise selection and reformed wise selection) and political psychological approach (Chicago School, knowledge-based and Engel Hart).The present article analyzes these three strands of theories and answers the question that which one of these patterns explains the electoral behavior of citizens in the Islamic Republic of Iran. The article stresses that the electoral behavior is a time-, field- and place-based phenomenon; therefore, we cannot reach a universal theory to explain the reason, manner and content of citizens’ vote casting across the world, even the constituencies within a single geographical unit. In other words, the principles affecting citizens’ behavior in the Islamic Republic of Iran should be looked for in people political culture, their previous experiences and conducts, individuals past interactions with the candidates and social discourses and networks to which voters belong.
  • Hosein Pour Ahmadi Page 39
    In the political economy approach, mass media, particularly in elections, introduce dominant values and the factor conveying them. First of all, mass media organizations are deemed and studied as institutions mediating between economic, political, and cultural media and their social outcomes. In many cases particularly election situations, mass media contents and products are at the service of economic, political interests of the powerful, and therefore, discrimination and inequality in access to mass media is an example of inequality in access to resources. In other words, those who are denied access to mass media cannot campaign against those who enjoy such a means. In the Islamic Republic of Iran, the role and status of the biggest and most influential medium in elections in the past few years (i.e. IRIB), has prompted many people to base their final decisions on the talk shows and candidates’ interviews and debates broadcast by the National Medium across the country.
  • Kavus Seyyed Emami Page 63
    The 9th presidential election in Iran was a turning point in the role of television in electoral campaigns. It seems that talk shows, the candidates’ campaign videos, and TV debates among political figures advocating the candidates had a key role in the viewers’ opinions towards the candidates, and in their final decision. Employing the results of a number of studies including the qualitative interviews with people by the author in the months following the victory of president Ahmadinejad, the present article discusses the role of IRIB in the individuals’ final vote.
  • Hasan Bashir , Hamid Reza Hatami Page 93
    Discourse analysis and comparative study of materials written on elections are of paramount significance for shedding light on various approaches adopted and different viewpoints maintained by all political parties in a country. The Iranian 8th parliament elections carry too much sensitivity with it due to the two main political wings, i.e. Principalist and Reformist parties. The present article employs the two techniques of discourse analysis and comparative study to discuss, explain and compare the editorials and other materials of ‘jomhoriye-e-Eslami’ and ‘Keyhan’ as the two main papers representing Principalists in the 8th parliament elections, from Esfand 25, 1386 to Ordibehesht 6, 1387 (the second round of the elections).The discourse analysis of the relevant materials in the two mentioned papers reveals a kind of “internal” approach to parliament elections in “Jomhuriye-e-Eslami” and “external” viewpoint in “Keyhan”. Although these two approaches are different in various ways, but they share an important principle, i.e. both supporting the Principalists.
  • Ashraf Al-Sadat Fazeli Ali Anayati Shabkalayee Mehdi Najaf Zadeh Page 135
    The present article is based on a study carried out in IRIB Research Center in 2008. It aims at investigating the level of individuals’ political knowledge and inclination towards political parties and groups in Iran. The findings revealed that:-More than 58 percent of people in Iran gain their knowledge of political parties and groups’ performance and programs via IRIB.-People’s attitudes towards political parties is affected by their function. so that, on the one hand, 56 percent of people consider parties as an enhancing element in their own knowledge, and one the other hand, 56.3 percent of the respondents maintained that parties follow their own interests.-76.8 percent of people believe that the positive performance of parties contributes to their growth.
  • Mohammad Mehdi Esmaeeli , Ehsan Movahhediyan Page 175
    Election is considered one of the key principles forming the political structure of any democratic systems. In the Islamic Republic of Iran which is based on the principle of religious democracy, the influential role of people in forming all the power institutions directly and indirectly is predicted. Given the status of media in realization of political participation in general, and the function of national medium in the Islamic Republic of Iran in particular, the determining and doubled importance of national medium in elections looms up.Regardless of the role of other influential institutions in elections, the present article investigates the status of national medium in realization of citizens’ political participation, and offers a few contributions to the process.
  • Khalil Allah Sardarniya Page 193
    Civil engagement is one of the foundational requirements of democracy and citizenship. Since the last quarter of the 20th century, we have been facing a phenomenon called “Information Explosion and Planet Awareness”. Internet, on the one hand, has expanded our democratic knowledge and view, and on the other hand, it has brought a new political participation online. Discussing findings of some of the most important qualitative studies carried out in this field, the present article highlights the theory that internet has had a relatively good influence on adolescents and educated adults’ political engagement in these two ways: online and non-online. Based on these studies, the author has offered a contextual model for internet effect on political participation.