نشریه مطالعات دفاعی استراتژیک
پیاپی 42 (زمستان 1389)

در چرخه ی حیات و تکامل مفهوم تفکر بسیجی، ابعاد و عرصه های گوناگونی را می توان مورد بررسی و مطالعه قرار داد که نیازمند تجهیز این نگاه به بینش و منویات امام خمینی قدس سره الشریف، معمار و بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای دام ظله العالی در حوزه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین ابعاد کارکردی این دستاورد است. لذا هدف اصلی این مقاله، ارائه ی الگویی مطلوب برای تحلیل تاثیرات تفکر بسیجی بر امنیت جمهوری اسلامی ایران می باشد. این الگو با تحلیل ساختاری مفهوم فرهنگ و امنیت، ابتدا مولفه های فرهنگ بسیجی را به عنوان متغیر مستقل از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری، تبیین و تدوین نموده و سپس با تشریح مولفه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به عنوان متغیر وابسته، تحلیل و تبیین تفصیلی رابطه ی بین فرهنگ بسیجی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تفسیر نموده است. این تحقیق، از نوع کیفی و مبتنی بر چهارچوب نظریه ی حکمت متعالیه ی ملا صدرا صورت گرفته است، که حضرت امام خمینی قدس سره الشریف، و مقام معظم رهبری در فلسفه پیرو آن می باشند و لذا از آن جایی که هر مکتب و نظام فلسفی، در فرآیند تحلیلی خود، روش متناسب با خود را ارائه می نماید، این نظریه با تلفیق روش های تفکر پژوهی دینی، امر انطباق بین مبانی و منابع موجود را مورد استفاده خود قرار داده است. برای گردآوری اطلاعات از آثار بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری از روش اسنادی و کتابخانه ای بهره برده شد، آنگاه با استفاده از روش تحلیل اسنادی و دین پژوهی خاص حکمت متعالیه و با بهره گیری از تکنیک «حجیت» با ذکر گواه و شاهد تاریخی انقلاب اسلامی و یا صدر اسلام به تبیین و تحلیل این تاثیر گذاری پرداخته شده است. در این الگو، پس از تدوین و تبیین اصول و قواعد محوری مورد نظر در طرح پژوهش (دکترین)، با افراز مولفه های ساختاری فرهنگ بسیجی در قالب جهاد اعتقادی و اخلاقی، جهاد علمی و فرهنگی، جهاد سیاسی و جهاد دفاعی - امنیتی و همچنین افراز مولفه های متناظر آن در مبحث امنیت ملی، شامل امنیت اعتقادی و اخلاقی، امنیت علمی و فرهنگی، امنیت سیاسی و امنیت نظامی، اقدام به ارائه ی ابعاد تاثیرگذاری متغیرهای فرهنگ بسیجی بر متغیر های امنیت ملی ج. ا.ا. شده است.

رویکرد پژوهش گروهی یک رویکرد شناخته شده و پرکاربرد در مراکز عالی و تحصیلات تکمیلی بین المللی به شمار می رود ولی کمبود تجربه های جدید و موفق در حوزه پژوهش گروهی، فقدان نظریه پردازی های مطابق با شرایط فرهنگی داخلی و بی توجهی به دستاوردهای حاصل از مطالعات گروهی را می توان از دلایل عمده عدم رواج مطالعات گروهی در مقطع تحصیلات تکمیلی در کشور نام برد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان تاثیر مطالعات گروهی در توانمندسازی راهبردی و علمی در سطوح عالی تحصیلاتی در کشور و با استفاده از تجربه دانشگاه عالی دفاع ملی سامان یافته است. در این پژوهش تمامی دانشجویان دوره دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی که تجربه مطالعات گروهی را داشته اند به صورت تمام شماری مورد پرسش واقع شده اند و مطالعات گروهی دانشگاه عالی دفاع ملی به عنوان یک نمونه الگوی موفق ملی در مساله یابی و حل نیازهای راهبرد کشور معرفی شده است. در پژوهش حاضر نیازهای ملی راهبردی به عنوان متغیر وابسته بسط داده شد و در دو حوزه شناخت مساله و تدوین راهبرد مولفه های اصلی شناسایی شده و تاثیر مطالعات گروهی با استفاده از آزمون t تک نمونه ای بر روی هر کدام از مولفه ها به صورت جداگانه ارزیابی شده و سپس تلاش شد تا یک تفسیر کیفی از میزان تاثیر سنجیده شده ارائه شود. همچنین از آزمون فریدمن برای رتبه بندی این مولفه ها نسبت به همدیگر استفاده شد. با استفاده از تحلیل نتایج آماری بدست آمده مشخص شد که میزان تاثیر مطالعه گروهی بر شناخت و رفع علمی نیازهای راهبردی در بازه متوسط رو به زیاد تا خیلی زیاد می باشد.. همچنین در خصوص رتبه بندی تاثیر مشخص شد که میزان این تاثیر در حوزه تدوین علمی و مشارکتی راهبردهای ملی بیش از یک مکانیزم اجماع عملی ساده ارزیابی شده است

جایزه تعالی منابع انسانی ایران توسط انجمن منابع انسانی، طراحی شده، این مدل شامل چارچوبی جامع از ارزش های محوری، معیارها وشاخص ها است که به مدیران منابع انسانی امکان ارزیابی راهبردها، فرآیندها، نتایج وشناسایی نقاط قوت وفرصت را بمنظور بهبود وبرنامه ریزی فراهم مینماید. مدل دارای 12 معیار اصلی و 47 زیرمعیار است که درمارس2010مورد بازنگری قرار گرفت، هر کدام از معیارها دارای وزنی پیشنهادی می باشند و در ارزیابی سازمان ها، نمره تخصیصی به هرمعیار استخراج و با اعمال وزن پیشنهادی مدل، رتبه تعیین می شود. جنبه مبهم، چگونگی تعیین وزن معیارهاست. هدف اصلی این تحقیق، تعیین ترکیب بهینه ابعاد مدل با قضاوت خبرگان واعدادفازی است؛ لذا از اعداد مثلثی مستخرج از جمع بندی نظرات خبرگان وپرسشنامه فازی و روش دلفی، استفاده شده است. منظور از خبرگان، جمعی از استادان مدیریت و مدیران منابع انسانی می باشد. نتیجه تحقیق، ارزش تدقیق شده ترکیب وزنی معیارهای جایزه تعالی منابع انسانی ایران را مشخص نمود.

همه ی کشورها براساس مجموعه ای از عوامل و معیارها از جمله محیط جغرافیایی، تهدیدهای متصور، منابع و توانمندی ها و راهبرد دفاعی خود، آرایش و منطقه بندی نظامی شان را تعریف و تنظیم می کنند. این تحقیق با هدف تعیین عوامل موثر در منطقه بندی نظامی کشور با انگیزه ها و کارکردهای مختلف و از جمله کارکرد نهاد نظامی انجام گرفته است، تا پاسخ گوی این پرسش باشد که عوامل موثر بر منطقه بندی نظامی کشور برای این که؛ نیروهای مسلح بتوانند از مناطق مسوولیت خود به خوبی دفاع کنند و ماموریت های گوناگون را انجام بدهند، کدامند و یا به عبارت دیگر چه ویژگی هایی در منطقه بندی نظامی اثرگذار است؟ باتوجه به هدف و سوال مطرح شده در این تحقیق، روش پژوهش حاضر، توصیفی ازنوع زمینه یابی بوده و پس از مطالعات کتابخانه ای گسترده و بررسی نظرات صاحب نظران و خبرگان و جامعه آماری پژوهشگران و استادان متخصص و صاحب نظر، در نهایت 22 عامل که براساس ماهیت به 3 طیف عمده: عوامل دفاعی و امنیتی، عوامل جغرافیایی، عوامل زیرساختی تقسیم می شوند و بیشترین تاثیر را بر منطقه بندی نظامی کشور دارند احصا گردید.برای تجزیه تحلیل د اده ها از شاخص های آما ر توصیفی واستنباطی استفاده شده است.

موضوع توانمندی به ویژه رویکرد توانمندی روانشناختی از نگرش های نوین در مدیریت منابع انسانی به شمار می آید. کارکنان توانمند در عملکرد سازمانی تاثیر موثرتری خواهد داشت و شرکت هایی که از منابع انسانی توانمند برخوردار هستند، در بهره وری خود از عملکرد بهتری نسبت به رقبای خود، برخوردار خواهند بود. این مساله با توجه به تاثیر غیر قابل انکار توانمندی در عملکرد کارکنان سازمان مبنی پژوهش حاضر قرار گرفته است. در این پژوهش علاوه بر شناسایی و بحث در خصوص معیارهای توانمندی روانشناختی کارکنان در حوزه صنعت قطعه سازی خودرو کشور، به موضوع عملکرد و تاثیر پذیری آن از توانمندی توجه شده است. در این پژوهش ابتدا عوامل و ویژگی های مدل توانمندی روانشناختی کارکنان در صنعت قطعه سازی خودرو در ایران شناسایی و اولویت بندی شده، سپس شاخص ها و معیارهای عملکرد کارکنان متناسب و مرتبط با الگوی توانمندی در محیط بومی شناسایی و اولویت بندی می گردد، در نهایت نیز با استفاده از روش آماری تحلیل عاملی و تکنیک معادلات ساختاری ترکیب بهینه این عوامل در قالب الگوی بومی توانمندی در راستای بهبود عملکرد کارکنان صنعت قطعه سازی خودرو تحلیل شده است.

هدف پژوهش حاضر تدوین راهبردهای ارتقای امنیت عمومی در جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر شهر تهران است. 60 نفر از خبرگان و متولیان تاثیرگذار بر امنیت عمومی به شیوه هدفمند انتخاب و به وسیله مصاحبه عمیق و هدایت شده و پرسشنامه محقق ساخته در خصوص ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های امنیت عمومی و راهبردهای ارتقای آن نظراتشان احصاء گردید. در این تحقیق تاثیر عوامل مدیریتی، اجتماعی، محیطی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بر امنیت عمومی مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصله در موقعیت کنونی عامل مدیریتی بیش ترین سهم را در امنیت عمومی شهر تهران به خود اختصاص داده است. لکن در موقعیت آینده سهم عامل اجتماعی بیش تر خواهد بود. با توجه به چالش های احصاء شده و بر اساس دیدگاه خبرگان، چهارده راهبرد برای ارتقای امنیت عمومی شهر تهران در این مطالعه با استفاده از ماتریس QSPM به دست آمد

تغییر در پاردایم های امنیت پس از پایان جنگ جهانی دوم و باز تعریف مجدد مفاهیم امنیتی و انتظامی در ابعاد مختلف به وی‍ژه در حوزه امنیت اجتماعی از یک سو و گستردگی آحاد جوامع بشری و همچنین بروز انقلاب اطلاعاتی و ارتباطی از سوی دیگر، اندیشمندان و صاحب نظران حوزه امنیتی را با مفاهیم و محورهای جدیدی رو به رو ساخته است. در این راستا موضوع هویت و تکثر هویت ها از فراوانی بیشتری در بحث فرصت و تهدید در حاکمیت ملی و به تبع آن در حوزه امنیت اجتماعی برخوردار گشته است. این تحقیق با درک اهمیت موضوع هویت به عنوان مرکز ثقل امنیت اجتماعی در استان های غربی با هدف شناخت تاثیر عوامل انتظامی در شکل دهی، حفظ و ارتقاء امنیت اجتماعی ج.ا.ا، قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که «عوامل انتظامی موثر در حفظ و ارتقاء امنیت اجتماعی گروه های زبانی و مذهبی اتباع مقیم غرب کشور چه تاثیری دارد»؟ این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق، موردی- زمینه ای می باشد. جامعه آماری تحقیق به تعداد 37 نفر کارشناسان و خبرگان مرتبط با موضوع برآورد شده اند که به دلیل حجم پایین جامعه آماری با روش تمام شماری نمونه گیری به عمل آمده و از تکنیک پرسشنامه به منظور جمع آوری اطلاعات استفاده شده است.