نشریه قلم
پیاپی 6 (پاییز - زمستان 1386)

جستار حاضر در تلاش است تا در چارچوب اثری ادبی تکاپوی نوع انسان در جهت ایستادگی در برابر مرگ را به تصویر بکشد. واکاوی های ساختاری در سطح روایت شناختی براساس رابطه روای – بازیگربه خوبی موید این تکاپوی خستگی ناپذیراست. اثر مورد مطالعه در این پژوهش مرگ قسطی یکی از آثار برجسته قرن بیستم است که به قلم لویی فریدینان سلین یکی از مشاهیر ادب فرانسه به رشته تحریر در آمده است. از آن رو که موضوع مرگ مسئله اصلی این رمان است- همچنان که عنوان اثر نیز گواه شایسته این مدعاست- مطالعه ساختارشناختی حاضر نیز در تلاش است تا چگونگی بر خورد با این موضوع را روشن سازد. کالبدشکافی موضوع مرگ، راه را به سوی هسته اصلی یعنی مسئله زمان باز می نماید و هم از این رو مسئله زمان و یا به راستی کنترل زمان شاکله سوال اصلی این جستار را در بر می گیرد. بررسی ساختاری در چارچوب روایت شناسی ژپ لینتولت به خوبی نشان می دهد که بازی میان دو سیستم گفتاری و داستانی و یا میل بنیادی راوی درون داستانی به سمت همتای برون داستانیش در قالب رویکرد سامان مند متن ادبی و یا فراتر از این دو چند صدایی و یا گزیده تر گفتمان داستانی تنها نمونه های کوچکی هستند بیانگر تلاش اثر در جهت مقاومت در برابر مرگ. بدین ترتیب اثر درکلیتش تبدیل به ندای زنده حیات می شود که در برابر نیستی ایستاده است.

انسان در برابر گذر زمان وارد عمل شده از خود واکنش نشان می دهد. این واکنش ها، به واقع، به شکلی در خلال تصاویر شاعرانه آثار بشری نمود کرده اند. ژید، در کتاب مائده های زمینی، مثال های بارزی از این نمود ها را به نمایش گذاشته است: وی در تصویری خویشتن را زندانی زمان چرخه ای در یک زندگی نباتی می بیند که هرچند تمایلاتی گذرا به لایتناهای عالم ملکوت دارد ولیکن دست و پای خویش را در خواهش هایی شدیدآ زمینی، بسته می بیند به گونه ای که بهشت موعود را در همین عالم خاک می طلبد و در پی این طلب دست به دامان «حیله» هایی می شود تا او را به«آمیزه ای همگون» از تضاد های درونیش برسانند. با دست آویزی به «سیاست جدال با زمان» و با فرو رفتن در درون سیالیتی از زمان شبه برگسونی، ساری و جاری در بیکران فضا، ژید به زایشی از یک «جزء کامل» رهایی بخش و بهشتی می رسد که در واقع خود، معنا و مفهوم زمان مطلق است. لیکن نکته اینجاست که این «جزء کامل» پس از جستجو های طولانی، نهایتا در تصویری از صحرای خشک زمینی حلول می کنند که سرزمین آرمانی او را می سازد یعنی همان بهشت مطلوب. حال سوٴال اینجاست که چرا صحرا؟ چه نوع تصویری از زمان این فرود به صحرا را پس از «سیاست جدال» در نزد ژید توجیه کرده است؟ ما همگام با ژید به چرخه هایی متفاوت از زمان بر می خوریم که مرتبا تکرار می شوند تا آنجا که در بیکران صحرا، در دانه های شن وارسته از قید زندگی نباتی، آینه ای از بینهایت خویش را در می یابند. آنجا تمامی چرخه های زمان به خودی خود از هم می گسلند ودر چرخه ای واحد با جریانی یکتا پیش می روند و مفهومی از زمان خلق می کنند که دوام آن ابدی است، یکتاست و جاری در حال. زمانی که تمام چرخه های ذهنی و گذرا را در خود هضم نموده است.

این مقاله با تکیه بر نظریات جدید رمان به ویژه نظریه بوتیقایی- نشانه شناختی زوایه دید به تحلیل ''خواننده درون متن'' می پردازد. همانطور که می دانیم خواننده درون متن اصطلاحی است که نظریه پردازان رمان، به ویژه ژرار ژنت، بوتیقاشناس معروف فرانسوی سعی در تعریف و مشخص کردن شیوه های ظهور آن کرده اند. تلاش ما در این مقاله دو گانه است: علاوه بر اثبات حضور و جایگاه '' خواننده درون متن'' در رمان '' زندگی طرز مصرف''، سعی خواهیم کرد با استفاه از اصول نظری بوتیقای رمان و نظریه زاویه دید، به این خواننده درون متن '' چهره'' ای نیز ببخشیم. در واقع هدف بازسازی چهره '' خواننده یا مخاطب درون متن'' در رمان پرک است.

مقاله حاضر کوششی است برای بهتر فهمیدن تاثیر جهانی شدن و ایدئولوژی های زبان شناختی بر چگونگی پرداخته شدن هویت و بر استفاده عملی از زبان با تعریف آنچه که هویت یک فرد فرانکوفون (فرانسوی زبان) شمرده می شود. به همین منظور نویسنده مقاله تحقیقی را در مورد پنج جوان دانشجوی ایتالیایی الاصل در فضای شهری تورنتو (کانادا) انجام داده است که بر روی روند شناسایی در مقابله با گفتار ها در چند زبانی و تابعیت صورت گرفته است. همگی جوانان مورد نظر دانشجوی زبان فرانسه هستند تا پس از پایان تحصیلات به عنوان معلم زبان فرانسه مشغول به کار شوند. تحقیق حاضر نقدی است بر ساختار هویتی فرانسوی زبانان در کانادا.

گفتار در روش نوشته رنه دکارت و اسفار اربعه اثر صدرالدین شیرازی بی تردید در فهرست بزرگترین آثار فکری جهان جای می گیرند. این دو اثر در یک روزگار اما از دو مبدا جغرافیایی، نظریات نوینی را به ویژه در زمینه شناخت و معرفت انسانی ارائه دادند. دکارت در صدد بود تا شناخت را بر مبانی متیقن و تزلزل ناپذیری استوار کند. وی که منطق ارسطویی را از توانایی لازم برای ساخت یک نظام معرفتی مستحکم برخوردار نمی دانست، در گفتار در روش خود، منطقی جدید همراه با بیان و شیوه بلاغی متفاوتی اختیار کرد. این روش نو و این زبان جدید که به گفته او ملهم از یقینی ترین دانشها یعنی ریاضیات و مسبوق به یک شک دستوری و سپس کوژیتوی یقینی بود، در نهایت به وحدت معلوم یعنی ریاضیات جهانی می انجامید. این اتحاد اما هرگز بین عالم و معلوم محقق نشد تا جهان نزد دکارت همواره صورتی ثنوی و دوگانه بیابد. ملاصدرا اما این یکپارچگی را گسترش بی حد و حصری داد. وی با اتکاء بر نظریه اصالت وجود، و با استفاده از بیانی عرفانی، در تمام هستی از جمله بین عالم و معلوم اتحادی بنیادین برقرار ساخت. وی که بر خلاف پیشینیان، علم را نیز از سنخ وجود می شمرد، نتیجه و غایت آن را چیزی جز ترقی انسان در مراتب هستی و تکامل نفسانی او نمی دانست. بدین ترتیب هر دو متفکر با روش و بیان خاص خود سنت ارسطویی را به چالش کشیدند و تفسیر جدیدی از شناخت و معرفت انسانی ارائه کردند. این تفسیر بر چه مبانیی استوار است؟ ملزومات معرفتی آن مبانی چیست؟ کدام حقیقت پایه اصلی شناخت را در ساختمان ذهنی انسان تشکیل می دهد؟ اینها سؤالاتی است که در این مطالعه به پاسخ آنها پرداخته ایم.

کلمات ربطی با ایجاد پیوند میان بخشهای گوناگون یک متن می توانند نقش مهمی در انسجام آن ایفا کنند. در گذشته به آنها حروف ربط پیوستگی و وابستگی اطلاق می شده است و امروز ما آنها را در مجموعه بزرگ کلمات ربطی جای می دهیم و برای هر یک با توجه به جایگاهش در جمله نقشی قائل می شویم. با توجه به اینکه تفاوتهای ساختاری بین زبان مبدٲ و زبان مقصد، سبب بروز خطا در زبان مقصد می شود، در این پژوهش با انتخاب دو کلمه ربطی فرانسوی ((aussi et ainsi = (همچنین، نیز، هم، به این ترتیب،...) که کاربرد آنها در زبان فارسی و فرانسه متفاوت است، مشکلات زبان آموزان ایرانی را در این زمینه پیش بینی کرده ایم. بررسی و تجزیه تحلیل ساختاری جملاتی که در آنها کاربرد کلمات ربطی مورد نظر سبب فرایند جابجایی فعل و فاعل می شود و همچنین بررسی دلایل عدم جابجایی فعل و فاعل، با وجود کاربرد این کلمات ربطی در جمله، هدف اصلی این تحقیق می باشد.
جابجایی فعل و فاعل پس از این کلمات ربطی می تواند با تغییر و تمایز معنایی همراه باشد. در حقیقت این به سبک نویسنده بستگی دارد که برای القای بسیاری از معانی مورد نظرش بخواهد از این فرایند جابجایی استفاده بکند. همچنین باید اضافه کرد که جابجایی و یا عدم جابجایی فعل و فاعل در اثر یک مولف میتواند سبب ساز یک معنی متفاوت باشد.

از دوره مهم نوزایی (رنسانس) ایتالیا و سپس اروپا، معمولا چیزی که در تحلیل اولیه در یاد می ماند آن شیفتگی ای است که در مقابل تمام جلوه های "نقش بسته بر سنگ" یونان باستان وجود داشته است. در واقع، با توجه به اهمیت این جنبش در طی قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی، اندیشه این تجدید حیات در سراسر کشورهای غربی به حق مختص این دو قرن انگاشته می شود. از این رو به کار بردن واژه " نو خاسته"(یا نو زاده) در مورد تئاتر نیمه اول قرن 20 فرانسه ممکن است نا بجا به نظر برسد. اما هنگامیکه ژیرودو و سایرینی چون کوکتو، برخی چهره های تئاتر یونان را از پس قرنها فراموشی فرا می خوانند و در قالب هزل، آنگونه که معیارهای مدرنیته پسا صنعتی می پسندد، به صحنه می برند می توان گفت که با شکلی از رنسانس روبرو هستیم. با این حال، خطاست اگر از بازخوانی مدرن اسطوره های کهن، تنها بعد هزل گونه آن را ببینیم. در پژوهش حاضرواز خلال شخصیت ابوالهول (اسفنکس) در گردونه جهنمی ژان کوکتو، خواهیم دید که این نیم قرن از هزل صرف فراتر رفته و به کمک تلفیق های گوناگون به چهره های نمایشی تازه و بدیعی جان بخشیده است که در محدوده یک تقلید ساده نمی گنجند.