ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 29 (شهریور 1388)

برخلاف چهار سال پیش وزیر پیشنهادی نفت از مجلس در نوبت اول اگرچه رآی موافق بالایی به دست نیاورد اما رای اعتماد گرفت. اما وزیر پیشنهادی نیرو نتوانست اعتماد نمایندگان مردم در مجلس را به دست آورد. اگر بپذیریم که وزارت نفت و در راس آن وزیر منتخب در جایگاه تصدی گری نیست. بلکه ایجاد شرایط بهینه برای تحقق اهداف کلان و دستیابی به اهدفا چشم انداز را باید مدنظر داشته باشد. آنگاه این گفته دکتر میرکاظمی در جلسات مجلس برای کسب رآی اعتماد که یکی از ماموریت های وزارت نفت طراحی یک نظام مدیریت جامع نگر است و نگاه به صنعت نفت به عنوان صرفا یک نگاه اقتصادی اجحاف به ارزش های ملی است صحت این مطلب تایید می نماید....

مسعود میرکاظمی چگونه مسیر دشوار میدان بهارستان تا خیابان طالقانی را طی کرد تا وزیر نفت ایران شود؟ آیا به دست آوردن پایین ترین رای اعتماد در بین 18 وزیری که توانستند ردای صدارت به تن کنند، برای او شکننده خواهد بود یا اینکه در عمل نشان خواهد داد که گزینه خوبی هم برای دولت دهم و هم مجلس هشتم و حتی نهم خواهد بود؟ آیا وزیر نفت جدید ایران می تواند کارنامه ای موفق از خود برای ایجاد تحول و حاکم کردن نگاه استراتژیک بر صنعت نفت ایران به جای بگذارد و طعنه مخالفان خود مبنی بر «نفتی نبودن» را پاسخ شایسته دهد؟ «او فردی مهندس و استراتژیست است و دکترای مدیریت دارد. میرکاظمی می تواند با به کارگیری تجربیات فراوان خودف وزارت نفت را از حالت روزمرگی خراج کند.» این توصیف محمود احمدی نژاد از مسعود میرکاظمی وزیر نفت دولت دهم است.

ورای برنامه های مکتوب وزیر نفت دولت دهم، واکاوی گفته های وی در روز رآی اعتماد نشان می دهد که او برای صنعت نفت ایران چه خظ و نشانی کشیده است. چه اینکه او می گوید: یکی از مهم ترین ماموریت های وزارت نفت در راستای دستیابی به اهداف چشم انداز ملی طراحی یک نظام مدیریت جامع نگر است و نگاه به صنعت نفت به عنوان صرف یک بنگاه اقتصادی، اجحاف به ارزش های ملی است. او به حجم عظیم ذخایر نفت و گاز کشور اشاره و تاکید می کند: از نظر بنده در ارزیابی آسیب شناسی های صنعت نفت، نیاز به بازنگری و تدوین دکترین انرژی در کشور اولین نیاز کشور است و از انرژی های الکتریسیته، نفت و گاز، خورشیدی، بادی و زغال سنگ باید به خوبی استفاده کنیم. از خطاب به نمایندگان مجلس در روز رای اعتماد ضعف ایران در برداشت از میدان های نفتی به ویژه میدان های مشترک را گوشزد می کند و اذعان می دارد: اگر به سرعت رقبای ایران در بهره برداری از میادین مشترک توجه کنیم، می بینیم که در جنوب خلیج فارس، دریای خزر، استان گلستان، ترکمنستان و مرز عراق میادین مشترکی داریم که باید به سرعت به آن بپردازیم و...

وجه اشتراک برنامه وزرای قدیم و جدید نفت ایران در ترسیم چشم انداز صنعت نفت ایران در افق بیست ساله نشان می دهد که حفظ جایگاه دومین تولیدکننده نفت در اوپک با حفظ فاصله مناسب از نظر ایجاد ظرفیت تولید با سایر اقبا، دستیابی به جایگاه دوم جهانی در تولید گاز طبیعی با توجه به ضرورت استفاده از مخازن مشترک، دستیابی به جایگاه اول منطقه از لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی به منظور ایجاد بالاترین ارزش افزوده از منابع هیدروکربوری کشور و نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گاز منطقه، همچنان در صدر سیاست های دو دهه آینده صنعت نفت و گاز ایران قرار دارد. اما وجه تمایز برنامه وزرای قدیم و جدی در این زمینه چیست؟

علی اکبر معین فر، شهید محمدجواد تندگویان، محمد غرضی، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، کاظم وزیری هامانه، غلامحسین نوذری، اینها سکانداران وزارت نفت ایران در طی سی سال گذشته بوده اند و حال فرصت در اختیار مردی قرار گرفته است که منتقدان او را به بی تجربگی در صنعت نفت ایران متهم می کنند. هر چند تامل در سوابق وزرای قبلی نشان می دهد که دلیل اصلی انتخاب وزرای نفت ایران فقط تخصص آنها در صنعت نفت نبوده و نیست. برخی از درون نفت بوده اند، برخی با مباحث انرژی آشنایی داشته اند، ولیکن برخی هم با نفت بیگانه بوده اند. اکنون همه می خواهد بدانند که دکترین مسعود میرکاظمی، هشتمین وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران در عرصه انرژی ایران با محوریت نفت و گاز چیست؟ او برای اکتشاف و توسعه میادین نفتی و گازیف توسعه میدان های نفت و گاز، تولید نفت خام و گاز همراه، ذخیره سازی و توزیع نفت خام و فرآورده های نفتی، چه اندیشه ای در سر و برنامه ای در دست دارد؟

چرا محمد علی آبادی از دوستان نزدیک محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور، نتوانست از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد بگیرد تا تصدی وزارت نیرو را عهده دار شود؟ به راستی او تا این اندازه ضعیف بود که در کنار سوسن کشاورز و فاطمه آجرلو، دو زن از سه زن پیشنهادی برای وزارت در دولت قرار گیرد؟ 12 شهریور البته برای گزینه اصلی تصدی وزارت نیرو در دولت دهم روز فراموش نشدنی خواهد بود؛ شاید شبیه به روزی که علی سعیدلو در راهیابی به وزارت نفت در دولت نهم ناکام ماند و به ناچار رئیس جمهور او را چهار سال در مقام معاون اجرایی در کنار خود جای داد. آیا این خبر صحت دارد که قرار است محمد علی آبادی به وزارت نفت برود؟ هنوز مسعود میرکاظمی قلم بر کاغذ ننهاده و از عزل و نصب ها خبری نیست.

آیا مقامات نفتی ایران در دوران وزارت مسعود میرکاظمی بر وزارت نفت ایران، مهر پایانی بر مذاکرات مناقشه برانگیز صادرات گاز به امارات موسوم به قرارداد «کرسنت» خواند زد و شرکت واسطه کرسنت برای همیشه از دور مذاکرات و صف خریداران گاز ایران خارج می شود؟ هنگامی که مقامات کرسنت اعلام کردند، قصد طرح اختلافات گازی خود با ایران در دیوان داوری اتاق بازرگانی بین المللی (ECC) را دارند، گام جدیدی در ادامه مناقشه پر سرو صدای صادرات گاز ایران به امارات برداشته شد. درست در همین زمان مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران از تبادل تفاهم نامه گازی ایران با یک شرکت اماراتی خبر داد. این تفاهم نامه به دنبال رویکرد شرکت ملی صادرات گاز ایران در راستای سیاست های دولت با اولویت کشورهای همسایه در بهره مندی از گاز طبیعی ایران امضاء شد.

درست 44 روز پس از امضای قرارداد خط لوله ناباکو میان ترکیه و چهار کشور عضو اتحادیه اروپا، آنکارا در 14 آگوست 2009 قرارداد خط لوله موسوم به خط لوله جریان جنوبی را که به عنوان رقیبی برای ناباکو محسوب می شود، با روسیه به امضاء رساند. این خط لوله به منظور انتقال گاز روسیه به اروپا از قلمرو آبی ترکیه در دریای سیاه طراحی شده است. برخی تحلیل گران معتقدند که روسیه برای عبور خط لوله جریان جنوبی به دنبال یافتن کشوری است که بیشتر قابل اطمینان باشد. امضای قرارداد خط لوله جریان جنوبی بین روسیه و ترکیه، که هدف آن دور زدن اوکراین و احتمالا تبدیل کردن خط لوله ناباکو به خط لوله ای غیرمؤثر است، موجب شد مقام های ترکیه اعلام کنند هیچ تغییری در تعهد های این کشور برای انتقال گاز آسیای مرکزی و منطقه قفقاز از طریق خط لوله ناباکو به وجود نیاوده است، اما...

دولت عراق برای برگزاری دور دوم مناقصه های نفتی خود را آماده می کند، آن هم با سیاستی متفاوت نسبت به دور نخست که با همه کش و قوس ها یک برنده بیشتر نداشت و آن هم شرکت انگلیسی (بی. پی) بود. اما مدیران شرکت های نفتی شرکت کننده در دوم مناقصه نفتی عراق نگرانند که در پی تغییر احتمالی در دولت عراق پس از انتخابات آینده، تمام قراردادهایی که امسال امضاء شده است، تغییر یابد. دور نخست مناقصه نفتی عراق که با وجود ناامنی در این کشور و نبود قوانین مشخص نفتی از یک سو در نظر گرفتن نرخ حق الزحمه و سود بالا برای طرف های خارجی از سوی دیگر، تنها یک برنده داشت، مقامات عراقی را به این اندیشه واداشت که به منظور دستیابی به هدف افزایش تولید، از دو میلیون و 300 هزار بشکه به 6 میلیون بشکه در روز تا سال 2015، برای ورود به دور دوم مناقصات از خود انعطاف بیشتری نشان داده و در جذاب ساختن پروژه ها برای جلب سرمایه و تکنولوژی خارجی کوشش بیشتری داشته باشد.

سفر سلطان قابوس، پادشاه عمان برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران هم نتوانست کندی مذاکرات دو کشور برای توسعه میدان گازی کیش و صادرات گاز ایران به عمان را سرعت بخشد تا مذاکرات همچنان دنبال شود. منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران مذاکرات دو کشور درباره همکاری های انرژی را سازنده توصیف و تاکید می کند: ایران آمادگی خود را برای عملی کردن توافق نامه صادرات گاز به عمان اعلام می نماید. نیاز عمان به گاز برای تامین خوراک واحدهای ال.ان.جی و سایر صنایع زیربنایی خود، از یک طرف و موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان نزدیکترین همسایه عمان در آب های خلیج فارس و نیاز به سرمایه گذاری اندک برای احداث خط لوله، از طرف دیگر زمینه را برای پیوندهای دو کشور در زمینه انرژی فراهم می کند تا مذاکره برای صادرات گاز ایران به عمان که از نخستین ماه های سال 86 آغاز شده بود، با سفر پادشاه عمان به ایران وارد مرحله جدیدی شود.

هر چند مقامات روسیه بار دیگر درخواست همیشگی خود را برای برگزاری نشست مشترک با اعضای اوپک پیش کشیده اند، اما نشست 154 اوپکی ها نشان داد که آنها پیشنهاد روس ها را جدی نگرفته اند و بیشتر درصدد ارزیابی نشست مشترک خود با اتحادیه اروپا هستند. سردی روابط اوپک با روسیه از آنجا ناشی می شود که روس ها توجهی به درخواست اوپک برای کاهش سقف تولید خود به نشان همراهی با سیاست های اوپک نکردند. سرگئی اشماتکو وزیر انرژی روسیه، اعلام کرده است: روسیه پیشنهاد کرده است تا پاییز امسال نشست مشترکی را با اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در مشکو پایتخت این کشور برگزار شد.

عربستان در برهه زمانی دیگری، به گونه ای ناموفق کوشید مانع ساخت خط لوله «پروژه دولفین انرژی» شود. این خط لوله از بستر دریا عبور می کند و میدان گازی عظیم قطر موسوم به میدان شمالی را به امارات متحده عربی متصل می سازد. حل و فصل اخیر اختلاف های مرزی قطر با عربستان تنها ممکن است این امکان را فراهم سازد که خط لوله برای رسیدن به اروپا ابتدا از خاک عربستان عبور کند. این خط لوله سپس می تواند وارد اردن شود و با خط لوله گاز عربی، که قرار است به ترکیه امتداد یابد، متصل و در نهایت گاز قطر را به اروپا انتقال دهد. اما نمی توان سوریه فراموش کرد، زیرا...

نویسندگان این مقاله کارشناسی و کاربردی به واکاوی مزایا و کاستی های استفاده از روش EPC در پروژه های صنعت برق به ویژه در پست های انتقال و فوق توزیع می پردازند و با ارزیابی کم و کیف قراردادهای EPC به این نتیجه رسیده اند که: با مطالعات به عمل آمده علی رغم روند رو به رشد پیمانکاران واجد شرایط صنعت برق مجموعه ظرفیت پیمانکاران EPC در سال جاری نمی تواند پاسخگوی انجام پروژه های ابلاغ شده باشد. از این رو شرکت هایی که تنها از این روش برای اجرای پروژه ها استفاده می کنند، مجبور به واگذاری کار بیش از ظرفیت اعلام شده از طرف معاونت برنامه ریزی نظارت و راهبردی ریاست جمهوری به پیمانکاران EPC می باشند.
فرصت های ایران در اجرای پروژه های جذب و ذخیره سازی زیرزمینی دی اکسیدکربن حجم گاز co2 در جو زمین از 275 میلیارد تن در ابتدای انقلاب صنعتی به بیش از 346 میلیارد تن در سال های اخیر رسیده است که در این میان تولید حرارت و نیرو با استفاده از سوخت های فسیلی نقش اساسی داشته است.

مهندس اسلامی در همایش تیرماه مرکز تحقیقات استراتژیک به بیان دیدگاه های خود در مورد «فرصت های ایران در اجرای پروژه های جذب ذخیره زیرزمینی دی اکسید کربن» در ادامه گزیده ای از این گزارش تقدیم حضورتان می گردد.