ماهنامه معارف
شماره 70 (آبان 1388)

اشاره مقام معظم رهبری در دیدارهای متعدد حدود یک ماهه اخیر مسائل مختلفی را طرح فرمودند. اهمیت برخی از این مسائل به اندازه ای بود که در چندین دیدار مورد تاکید معظم له قرار گرفت از جمله این موارد می توان به مساله بصیرت و لزوم حرکت بر اساس آن یاد کرد.

اشاره آیت الله دکتر احمد بهشتی متولد 1314 هجری خورشیدی در خانواده ای روحانی در شهرستان فسا از استان فارس است. ایشان پس از شروع مقدمات علوم حوزوی در زادگاه خود، در سال 1328 به شیراز رفته و در مدارس عملیه نزد استادان آن شهر به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و پس از گذراندن دوره سطح و همزمان دریافت دیپلم متوسطه، در سال 1338 شمسی در قم رخت اقامت افکند و دروس خارج را از مراجع عظام وقت بهره برد. آیت الله بهشتی همزمان با تحصیلات فقه و اصول، به درک محضر استادان علوم عقلی به ویژه مرحوم علامه طباطبایی همت گماشت و از سال های 1338 تا 1345 مراتب دانشگاهی را در رشته فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران طی کرد و در سال 1356 از رساله دکتری خود با عنوان مقایسه آراء ارسطو و شیخ الرئیس به راهنمایی شهید آیت الله مرتضی مطهری دفاع کرد. ایشان از میان منظومه شمسی شخصیتهای برجسته فلسفی اسلامی، مجذوب دو ستاره درخشان است، آنجا که خود می گوید: "من در درجه اول مجذوب علامه طباطبائی بودم و هنوز هم هستم و به همین نسبت مجذوب استاد مطهری هستم. یعنی به نظر من استاد مطهری همان ادامه علامه طباطبائی است، دو وجودی که نمی شود اینها را از هم تفکیک کرد. خود مرحوم آقای مطهری هم اصلا در علامه طباطبائی فانی بود." استاد بهشتی حدود 50 جلد کتاب (منتشر شده) دارد؛ از جمله: شرح نمط چهارم الاشارات و التنبی هات، تاملات کلامی و مسائل روز، جهان بینی اسلامی، فلسفه دین و... آیت الله دکتر احمد بهشتی در حال حاضر استاد حوزه علمیه قم و استاد و مدیر گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران است. ایشان علاوه بر اشتغالات علمی، اولین نماینده مردم شهرستان فسا در مجلس شورای اسلامی بود و اینک عضو مجلس خبرگان رهبری می باشد. نظر به جایگاه علمی و دیدگاه های عمیق فلسفی آیت الله دکتر احمد بهشتی، "چیستی، روش ها و چالش های فلسفه اسلامی" را با ایشان به گفتگو نشستیم که پیش روی شماست.

تاریخ در بستر پر پیچ و خم زمان به پیش می رود و لحظات و ایام را در می نوردد؛ ودر این گذر نقش ها و صورت ها می پذیرد و نقاطی روشن و تیره ترسیم می کند که هر یک حاکی از اوضاع و حوادثی تلخ و شیرین است. و در این میان زن به عنوان مظهر و جلوه ای از نوع انسان، دستخوش این حوادث و نقوش تاریخ است. موضوع زن و چگونگی نگاه اسلام به او یکی از مهم ترین و بحث انگیزترین حوزه های اندیشه اسلامی است. منتقدان اسلام همواره، نوع تعاملی که در سنت جوامع اسلامی و برخی متون اسلامی با زن شده است را دست مایه خرده گیری بر اسلام قرار داده و نتیجه گرفته اند که وضعیت واقعی زنان در کشورهای اسلامی همان چیزی است که از متون مقدس بر می آید. یعنی آموزه های دینی و مقدس به زن نگاهی پست انگارانه دارد و او را موجودی درجه دو می داند. و اصول قطعی و صریح آیات قرآن کریم را در مورد شان و منزلت زن نادیده گرفته اند و قرن هاست که بسیاری از شرق شناسان و اسلام شناسان غیر مسلمان معارف و محتوای قرآن را مورد پژوهش قرار داده اند. یکی از موضوعاتی که پیرامون زن مطرح است بحث ارث می باشد. مخالفان اسلام شبهاتی بر آن به وجود آورده اند در این مقاله برآنیم تا پس از مروری اجمالی به جایگاه زن در قرآن کریم به بررسی ارث از منظر اسلام و سایر ادیان و مستشرقان بپردازیم تا پاسخی باشد به اذهان جستجوگر پیرامون این بحث از نگاه اسلام و چراغی باشد فرا روی مستشرقان تا حقوق زن از جایگاه اسلام را با معرفت بیشتر بررسی کنند و قضاوتی منصفانه نمایند. انشاءالله بضاعت اندک برای همه رهپویان حقیقت مثمر ثمر باشد.
تاریخچه بحث در مورد ارث زن طولانی است. محققین و متخصصین، بحثهای فراوانی کرده و نوشته های زیادی در اختیار گذاشته اند. دنیای قدیم یا به زن اصلا ارث نمی داد و یا اگر می داد با او مانند صغیر رفتار می کرد یعنی به او استقلال و شخصیت حقوقی نمی داد در بعضی از قوانین قدیم جهان اگر به دختر ارث می دادند به فرزندان او نمی دادند بر خلاف پسر که هم خودش می توانست ارث ببرد و هم فرزندان او می توانستند وارث مال پدر بزرگ بشوند. و در بعضی از قوانین دیگر جهان که به زن مانند مرد ارث می دادند، نه به صورت سهم قطعی و به تعبیر قرآن "نصیبا مفروضا" بلکه به این صورت بود که به مورث حق می دادند که درباره دختر خود نیز اگر بخواهد وصیت کند. و اما دین مبین اسلام تمام جوانب حقوقی زن را مراعات کرد و مسئله ارث زن را منصفانه تبیین نمود. در این مقاله موضوع ارث زن را از دیدگاه های مختلف بررسی و نتیجه گیری خواهیم نمود.

"ذکر" به عنوان حلقه ارتباطی عبد و خداوند، جایگاه بسزایی در تربیت انسان داشته تا انسان به واسطه این گذرگاه روحانی، از عالم جسمانی پلی به عالم بالا زده و با ارتباط معنوی با حضرت حق از این راه زمینه تربیت و تزکیه ربانی خویش را فراهم آورده، به محضر محبوب بار آید. ذکر زبانی به عنوان آغاز این حلقه ارتباطی در مرحله ای سطحی و ظاهری، بنده را با نام و یاد محبوب آشنا می کند اما حقیقت "ذکر" ارتباطی وجودی و حضوری با پروردگار است که در این مرحله به عنوان یادکرد پروردگار نه در ذهن و زبان بلکه به معنای دریافت حضور پروردگار در جای جای زندگی و حیات انسان است. این تلقی از ذکر است که زمینه کسب کمالات و فضایل و دفع درکات و رذائل را در انسان ایجاد می کند و به خودسازی و تربیت الهی منجر می گردد. از رهگذر این ذکر زمینه تربیت و حرکت انسان فراهم می شود و او را در زندگی فردی و اجتماعی رشد می دهد؛ ثمرات حاصل از این ذکر در آیینه روایات و نیز تاکید ائمه معصومین(ع) به ذکر در مواضع خاص زندگی، جنبه تربیتی آن را روشن تر می سازد.