فصلنامه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی
سال سی و ششم شماره 2 (پیاپی 39، تابستان 1381)

فهرستنویسی پیش از انتشاریکی از روش هایی است که با ارائه فهرستبرگه کتاب درکتاب، کار فهرستنویسی را برایکتابداربسیار آسان می کند و باعث می شود که کتاب، سریعتر در قفسه قرارگیرد و به دست خواننده برسد.ازسویدیگر، فهرستنویسی پیش از انتشار باعث یکدستی در امر فهرستنویسی می شود و به این ترتیب، امکان بازیابی کتاب را در شبکه کامپیوتری بسیار تسهیل می نماید. نوشته حاضر بر آن است تا با بررسی دو مورد فهرستنویسی پیش از انتشار دوکتاب که تقریبا إز هر نظر به یکدیگر شبیه اند و بیان تفاوتهایی که میان این دو فهرستبرگه وجود دارد نشان دهدکه این نوع فهرستنویسی پیش از انتشار غیراستاندارد نه تنها سودمند نیست بلکه زیانهإی بی شماری نیز دربردارد. پیشنهادهایی در پایان برای بهبود کار ارائه شده است.

در این پژوهش، 1819 استناد به مقالات 4 عنوان مجله در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی طی یک دوره 2 ساله با استفاده از روش تحلیل استنادی بررسی شده است و هدف از آن، مشخص کردن پراستنادترین مجلات فارسی و خارجی پراستنادترین نوع و زبان مواد مورد استناد بررسی میزان مشارکت نویسندگان در نگارش مقالات بررسی میزان تالیفی یا ترجمه ای بودن مقالات، بررسی سطح علمی و رشته نویسندگان مقإلات و در نهایت مقایسه و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از استنادهای مجلات مورد بررسی با هم است.

این بررسی که هدف آن شناخت مسائل درون سازمانی و برون سازمانی مجلات علمی کشور در رابطه با گروه موضوعی و سازمان انتشار دهنده آن است، از طرق جمع آوری اطلاعات از. مدیران و خوانندگان مجلات انجام شده است. مسائل به دو گروه برون سازمانی (ساختار پژوهشی انجمنهای علمی، مسائل سیاسی، مسائل حقوقی) و درون سازمانی- (دسترسی به منابع علمی، نیروی انسانی، بازار فروش، هزینه ها و مشکلات مالی) طبقه بندی- گردیدند. اطلاعات بررسی نشان می دهد که در نشر مجلات علمی در ایران مسائل درون سازمانی بیش از برون سازمانی اهمیت دارند و مهمترین مسائل به ترتیب، منشاء اقتصادی، فنی، سیاسی و حقوقی دارند. مشکلات اقتصادی توسط مدیران مجلات وابسته به بخش خصوصی بیشتر عنوان شده است و برای خوانندگان مشکل بیشتر درکیفیت مجلات علمی مطرح است و حال آنکه مدیران به جنبه تجهیزاتی مجلات توجه دارند.

پیشرفت سریع تکنولوژی باعث شده است که کودک امروزی پا را فراتر از مرزهای خانه و اجتماع بگذارد و انتظارات متفاوتی با نسل گذشته داشته باشد و ساختارهای فکری و اجتماعی اش تغییر کند چون نظامهای آموزشی سنتی به تامین نیازهای کودک امروزی، قادر نیست. بنابراین باید نظامهای آموزشی متحول و با پیشرفت تکنولوژی همگام شود. یکی از روش های متحول ساختن نظامهای آموزشی، اصلاح ساختارهای نظام به کارگیری تکنولوژی های پیشرفته ارتباطی و رایانه ای و متحول ساختن نظامهای اموزشی است. در این مقاله پیشنهاد شده است که کتابخانه های مدارس به مرکز ارتباطات آموزشی یا مرکز یادگیری تبدیل شود به طوری که معلم و شاگرد بتوانند بدون اتلاف وقت و بدون نیاز به جابجایی از مکانی به مکان دیگر به راحتی به امر تدریس و یا گیری بپردازند و در استفاده از مرکز با هم مشارکت داشته باشند.

در طول تاریخ تمدن اسلامی، ایرانیان شیعه بالاترین سهم را در تالیف کتاب و رسائل پزشکی بر عهده داشته اند. این متون تاثیرات زیادی در پیدایش و پیشرفت دانش پزشکی کشورهای مختلف از جمله هند داشته. است. به طورئ که از حدود قرن دهم هجری قمرئ کار تالیف کتابهای پزشکی به فارسئ در هند نیز همگام با ایران اغاز می گردد، و حتی در قرن 13 و 14 هجری تعداد کتابهای طبی که در هند به زبان فارسی به چاپ می رسد بسیار بیشتر از ایران است. از طرفی این نکته خود بیانگر ان است که زبان فارسی کارایی لازم را به عنوان یک زبان علمی بخوبی داراست. در این مقاله 138 عنوان کتاب طب سنتی به چاپ رسیده ه معرفی شده و داده های ان، تحلیل شده است

هدف این پژوهش، بررسی وضعیت استناد در پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در سالهای 1370-1374 می باشد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها گویای آن است که از لحاظ نوع مواد استناد به منابع کتابی نسبت به سایر انواع منابع بیشتر است. در بررسی زبان منابع میزان استفاده از منابع فارسی و عربی بیشتر از منابع لاتین می باشد. در خصوص موضوع استنادها: مشخص گردید که پژوهشگران حوزه ادبیات فارسی بعد از رده ادبیات، به رده دین، رده زبان و در مرتبه آخر به رده تاریخ و جغرافیا، بیش از سایر رده ها، استناد کرد ها ند و پربسامدترین منابع نیز در این چهار رده به دست آمد. از لحاظ فرم ادبی به آثار نظم بیشتر از نثر استناد شده است. قابل ذکر است که کتاب "تاریخ ادبیات در ایران " تالیف ذبیح الله صفا، پربسامدترین منبع و "عبدالحسین زرینکوب پربسامدترین مؤلف در این تحقیق شناخته شد.

دراین پژوهش، مضامین یادداشتهای نسخه های خطی (قرن 6 12 ق) موجود درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (مجموعه سیدمحمد مشکوه شامل 183 جلد و 45 یادداشت بررسی شده است و نگارنده سعی کرده است تا با بررسی عناوین و مضامین یادداشتهایی که در اغاز یا پایان نسخ خطی نگاشته شده و ارزش کتابشناسی ونسخه شناسئ دارند ویژگی های آنها را- با تحلیل محتوا و تجزیه تحلیل علمی و تحقیقی، شناخت نوع موضوعات، ارتباط موضوعات با متن نسخه شناخت و استخراج انواع اطلاعات تاریخی جغرافیایی علمی و ادبی- ازمتن یادداشتهامورد مطالعه قراردهد.

متخصصان علم کتابداری و اطلاع رسانی از جمله کسانی اند که به منظؤر ارائه خدمات بهینه در بخشهای مختلف کتابخانه ها، بهره وری را مورد توجه قرار داده اند. از جمله بخشهای مهم کتابخانه بخش اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای است و جستجو ؤ بازیابیاطلاعات از مهمترین خدمات این بخش در ارائهء اطلاعات به مراجعین به حساب می آید. به منظؤر اندازه گیرئ بهره وری در این بخش، عواملی را باید مورد توجه قرار داد.که مهمترین ان، شناخت بهتر ابزارهای جستجو، چگونگی جستجو و بازیابی اطلاعات وتشخیص بهترین راه انجام جستجو است. تحقیق حاضر بر آن است که نشان دهد تغییرات مثبت عوامل فوق الذکر در بهبود بهره وری در بخش خدمات جستجو و بازیابی اطلاعات در این مراکز موثر است.

امروزه مراکز علمی و پژوهشی نقش بسیار مهمی در پیشرفت و توسعه جوامع ایفا می کنند. نظام آموزش و پژوهش و سازمان های متولی آن به لحاظ پیروی از الگوهای جوامع صنعتی کمتر توانسته اند ارتباط منطقی لازم را با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برقرارکنند، این امر قبل از هر چیز ریشه در عدم شناخت واقعی از محیط دارد و الگوهای بکار گرفته شده از تناسب لازم با وضع- موجود برخوردار نیستند، یکی از عمده تربن موانع در راه تحقق اهداف مراکز علمی و پژوهشی مانند دإنشگاه ها،- کتابخانه ها و مراکز تحقیق و توسعه در جامعه اطلاعاتی که اطلاعات در آن بسرعت تولید می شود و در اختیار دیگران قرار میگیرد، ساختار سازمانی آن مراکز است زیرا به جای تسهیل در جریان روند تولید و در اختیار قرار دادن اطلاعات، مواخ بیشماری را در این راه ایجاد میکندکه مستلزم بازنگری و تجدیدنظر و طراحی مجدد با توجه به مقتضیات امروزی است. در این مقاله سعی شده اسلت با بررسی های انجام شده، ساختار سازمانی مناسب برای این مراکز پیشنهاد شود.

qگلستان سعدی ازکتبی است که در قرن هفتم به مدارس و مکتبها راه یافته است. این کتاب به وسیلهءتجار ایرانی که درکشور چین به تجارت مشغول بوده اند به آن سرزمین برده شده و مورد استفادهء فرزندان ایرانیان قرار گرفته است. این نسخه ها نسبت به نسخه های داخل کشورکه صدها بار به دست نویسندگان وارد و ناوارد استنساخ گردیده تا حدی از تعرض و افزایش وکاهش مصون مانده است. بدین سبب برای رسیدن به نسخهءاصلی را نزدیکتر و مطمئن تری هستند. در این مقاله نسخه ای بسیار قدیمی و برتری های ان معرفی می شود.

متن حاضر معرفی کتاب ترجمان البلاغه اثر محمدبن عمر رادویانی است که در سال 80 13 به اهتمام و تصحیح و توضیح پرفسور احمد آتش و به کوشش استآدان محترم دکتر اسماعیل حاکمی ؤ دکتر توفیق سبحانی توسعط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی انتشار یافته است. علاوه برسرگذ شتنامه های بسیار مختصری از رادویانی و احمد آتش، مزایای نشر. حاضر نیز نسبت به نشر قبلی برشمرد ه شده است.