مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
سال شصت و هفتم شماره 9 (پیاپی 105، آذر 1388)

تلومر که در سال 1938 برای اولین بار شناسایی شد، ساختار انتهایی کروموزوم در یوکاریوت ها است که وظیفه حیاتی حفاظت از انتهای کروموزوم را بر عهده دارد. در انسان و مهره داران تلومر از هزاران تکرار ''3''-TTAGGG-5 که به شکل پشت سر هم در انتهای کروموزوم قرار دارند، تشکیل شده است و وظیفه اصلی آن حفاظت و پایداری کرموزوم می باشد. تلومر انتهای کرموزوم را از تجزیه شدن، نوآرایی و الحاق انتهایی حفظ می کند. در هر تقسیم سلولی به شکل پیوسته بخشی از درازای تلومر کوتاه می شود. کوتاه شدن پیوسته تلومر به جدا شدن یک سری از پروتئین ها از ساختار تلومرو تغییر بیان ژن منجر می شود. وجود تلومر موجب سرکوب ژن های مجاور می شود و کوتاه شدن تلومر موجب کاهش قلمرو اثر آن در سرکوب ژن های مجاور می گردد و ژن هایی که تاکنون خاموش بوده اند، روشن می شوند. کوتاه شدن مداوم تلومر به توقف چرخه سلولی و مرگ سلولی می انجامد.

استرس اکسیداتیو oxidative stress مسیر مشترک بسیاری از مکانیسم های معیوبی است که به عوارض دیابت می انجامد. سوپراکسید و سایر رده های فعال اکسیژن Reactive Oxygen Species به دنبال ایجاد اختلال در عملکرد سلول آندوتلیال به بروز و تکامل آنژیوپاتی دیابتی کمک می کنند. از این میان می توان به شکل گیری نفروپاتی دیابتی به دنبال آغاز آبشار استرس اکسیداتیو اشاره نمود. در مقابل تولید رادیکال های آزاد و پیشرفت استرس اکسیداتیو، مکانیسم های دفاع آنتی اکسیدان که شامل تعدادی از اجزاء آنزیماتیک چون Superoxide Dismutase است، وارد عمل می گردند. آنزیم سوپراکسید دیس موتاز به عنوان مهمترین جزء آنزیمی دفاع آنتی اکسیدانی، توانایی اکتشاف و خنثی سازی یون سوپراکسید و سایر رده های فعال اکسیژن را دارد.

مکانیسم اصلی ایمنی علیه تومورها از بین بردن سلول های توموری توسط لنفوسیت های TCD8+ سیتوتوکسیک Cytotoxic T- Lymphocyte می باشد. توانایی CTLها در از بین بردن سلول های توموری در شرایط In vivo در آزمایشات حیوانی و انسانی تایید شده است. مکانیسم عمل این سلول ها شامل شناسایی آنتی ژن ها، فعال شدن و از بین بردن سلول هدف است. آنتی ژن توسط سلول های عرضه کننده آنتی ژن شناسایی، برداشت و پردازش شده و به همراه کمپلکس سازگاری نسجی اصلی Major Histocompatibility Complex کلاس یک به سلول های CTL عرضه می گردد. از طرف دیگر همین سلول های عرضه کننده از طریق عرضه آنتی ژن های توموری همراه با MHC کلاس دو موجب فعال شدن سلول های TCD4+ کمکی Helper T lymphocyte و تمایز

ولوواژینیت کاندیدایی vulvovaginal candidiasis یک بیماری قارچی است که با علائمی نظیر خارش و ترشحات غلیظ سفید رنگ مشخص می شود. این بیماری توسط گونه های مختلف کاندیدا ایجاد می گردد. 75-70% زنان بالغ سالم حداقل یک بار در طول دوران باروری زندگی خود به ولوواژینیت کاندیدایی دچار می شوند. کاندیدیازیس ژنیتال در اکثر موارد ناشی از افزایش تعداد کاندیدا آلبیکنس است که به صورت فلور طبیعی در واژن وجود دارد. تقریبا 5% این بیماران در سال چهار بار و یا بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند که به آن ولوواژینیت کاندیدایی عود کننده می گویند. عامل اکثر موارد، گونه Candida albicans است ولی در بیماران مبتلا به ولوواژینیت کاندیدایی عود کننده 47-15% موارد توسط گونه های non-albicans ایجاد می شوند. برخی معتقدند استفاده گسترده از داروهای ضد قارچی در افزایش فراوانی گونه های غیر آلبیکنس نقش داشته است زیرا رژیم های درمانی یک تا سه روزه ایمیدازول ها ممکن است رشد کاندیدا آلبیکنس

انجمن بین المللی کنترل ادراری International Continence Society، بی اختیاری ادراری را به معنی شکایت از هرگونه نشت واضح ادراری که منجر به مشکلات اجتماعی و بهداشتی برای فرد می شود می داند. بی اختیاری ادراری علامت شایعی است که خانم ها را در تمام سنین با شدت و تظاهر مختلف درگیر می کند. این بیماری به ندرت تهدید کننده حیات است ولی می تواند اثرات جدی بر وضعیت جسمی و روانی فرد داشته باشد. تعدادی از خانم ها بی اختیاری ادرار را مشکل بزرگی نمی دانند و یا آن را یک فرایند نرمال در مراحل افزایش سن دانسته یا گمان می کنند درمانی نیاز ندارند. مطالعات نشان داده اند که شیوع بی اختیاری ادراری به سمت سنین متوسط در حال افزایش است و بدین صورت که بی اختیاری ادراری خفیف تا متوسط در سنین کمتر و بی اختیاری متوسط تا شدید در سنین بالاتر بروز می کند.

نیمکره غالب مغز Cerebral dominant hemisphere عمدتا به نیمکره ای از مغز اطلاق می شود که مراکز تکلمی را شامل می شود، و در هر فردی می تواند سمت راست یا چپ باشد. تعیین نیمکره غالب مغز از دیرباز مورد توجه دانشمندان بوده است، زیرا می تواند برای تشخیص بیماری، اتخاذ تدابیر درمانی، و یا تعیین پیش آگهی بیماران مورد استفاده قرار گیرد. به طور مثال در برخی از بیمارانی که مبتلا به صرع مقاوم به درمان هستند، درمان قطعی عمل جراحی روی نیمکره های مغز و برداشتن قسمتی از آن است و اگر نیمکره غالب تکلمی بیمار مشخص نباشد و حین جراحی به مراکز تکلم او آسیب برسد، ممکن است بیمار توانایی تکلم و برقراری ارتباط با محیط پیرامونش را از دست بدهد، که برای وی بسیار دردناک و غیر قابل تحمل خواهد بود. بنابراین تعیین نیمکره غالب تکلم بسیار اهمیت دارد. آزمون Wada با ارزش ترین روشی است که از گذشته برای تعیین نیمکره غالب تکلمی از آن استفاده می شود؛

پرولاپس ارگان لگنی مشتمل بر هرنی ارگان های داخل لگنی مانند رحم، مثانه، یورترا و رکتوم به علت نقص سیستم حمایتی لگنی است و ناهنجاری شایع در میان خانم های مسن است. با توجه به افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت زندگی در زنان، پرولاپس لگنی به عنوان یک مسئله قابل توجه در آمده است و در 25 سال آینده دو برابر خواهد شد. از عوامل مستعدکننده در ایجاد POP عبارتند از وراثت، نژاد سفید، جنس مونث، حاملگی و زایمان، هیسترکتومی، میوپاتی و نوروپاتی اشاره نمود. تا زمانی که عضو پرولاپس شده بالای هایمن قرار دارد فقط علائمی مانند احساس فشار یا سنگینی در لگن و گاهی درد لگنی یا درد پشت بیان می شود. درد شکم، یبوست و علایم ادراری نیز می تواند علایم POP باشد. برخی از زنان علایم بی اختیاری استرسی را به علت مجرای ادرار بی کفایت تجربه می کنند تعداد زیادی از زنان به خصوص کسانی که پرولاپس قدامی پیشرفته واژن دارند به بی اختیاری ادراری مبتلا نیستند.

فشار دی اکسید کربن خون شریانی یکی از عوامل موثر و تعیین کننده PH خون می باشد، لذا تغییرات آن می تواند اختلالات و مشکلات زیادی، برای بیماران به همراه داشته باشد. چون احتمال این تغییر در حین بیهوشی بسیار بالا بوده و امکان پایش مداوم PaCo2 به صورت مستقیم وجود ندارد لذا در حین بیهوشی از پایش فشار دی اکسید کربن انتهای بازدمی برای تخمین PaCo2 استفاده می شود که امروزه یکی از شیوه های پایش استاندارد حین بیهوشی است و اغلب به عنوان یک روش غیر تهاجمی برای بیماران حین بیهوشی و همچنین در ریکاوری و بخش مراقبت های ویژه مورد استفاده قرار می گیرد. کاپنوگرافی (اندازه گیری میزان دی اکسید کربن انتهای بازدمی) در سال های اخیر گسترش بیشتری یافته و به یک روش معمول تبدیل شده است. اندازه گیری مداوم دی اکسید کربن انتهای بازدمی، یکی از روش هایی است که در اتاق عمل برای ارزیابی حین بیهوشی عمومی و در بیماران لوله گذاری شده در راه هوایی (انتوبه)

آسم Asthma یکی از شایع ترین بیماری های مزمن در سراسر جهان محسوب می گردد و شیوع آسم طی چندین دهه گذشته چه در جوامع صنعتی و چه در جوامع در حال توسعه، افزایش داشته است. مهمترین عوامل محیطی موثر در این بیماری عبارتند از آلودگی هوای داخل و خارج از منزل، استنشاق دود سیگار و تماس با مواد و گازهای شیمیایی در محیط کار. طبق آمار منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی 25/1 میلیارد فرد سیگاری در سراسر دنیا وجود دارد که حدودا دو سوم این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند. اولین گزارش درباره اثرات سوء محیطی دود سیگار Environmental Tobacco Smoke مربوط است به سال 1967 از آن سال تاکنون مقالات بسیاری در مورد تاثیر ETS بر روی بیماری های تنفسی کودکان منتشر گشته است اثرات سوء استعمال غیر فعال سیگار (Passive smoking) بر روی سیستم تنفسی نوزادان و کودکان امری شناخته شده است

گرفتگی عضلانی به معنای انقباض دردناک ناخودآگاه عضله است. غالبا این انقباض ها شب ها رخ می دهد. به طوری که فرد را از خواب بیدار می کند. اسپاسم عضلانی در برخی مواقع به قدری شدید است که در حرکات و فعالیت های عادی روزمره نیز محدودیت ایجاد می کند. هر چند علت اصلی اسپاسم دقیقا معلوم نمی باشد، ولی به احتمال زیاد عدم تعادل بین جذب و دفع الکترولیت های سرم مثل کلسیم، منیزیوم، پتاسیم و ویتامین های B، C و نیز فعالیت غیرعادی در نورون های حرکتی نخاعی می تواند زمینه ساز باشد. شرایطی که در آن گرفتگی عضلانی بیشتر دیده می شود به دو دسته کلی اکتسابی و غیر اکتسابی تقسیم می شود. شرایط اکتسابی عبارتند از: فعالیت های سنگین ورزشی، استعمال دخانیات، قرار گرفتن طولانی مدت در یک وضعیت، دهیدراتاسیون، مصرف دیورتیک ها، بارداری، هیپرتیروئیدی، دیابت، فشار بالا، سیروز کبدی و کمبود ویتامین های B، C، E و غیره است.

یکی از انواع شایع نوروپاتی، نوروپاتی ناشی از گیرافتادن عصب Nerve entrapment neuropathy می باشد که در اثر فشار روی عصب سالم رخ می دهد و باعث تغییر در هدایت عصبی می شود. در اندام فوقانی این نوع از نوروپاتی می تواند بر اساس محل درگیری و عصب درگیر به صورت سندرم کانال کارپال Carpal Tunnel Syndrome (گیرافتادن عصب مدیان در ناحیه مچ دست)، سندرم تونل کوبیتال (گیرافتادن عصب اولنار در ناحیه آرنج)، سندرم کانال گویان (گیرافتادن عصب اولنار در ناحیه مچ دست)، سندرم تونل رادیال (گیرافتادن عصب رادیال در ناحیه ساعد) یا سندرم خروجی قفسه سینه Thoracic Outlet Syndrome (TOS) و در بعضی موارد ترکیبی از سندرم های فوق تظاهر یابد. CTS شایع ترین نوع گیرافتادن اعصاب محیطی در اندام فوقانی (حدود 90% بر اساس مطالعات قبلی) بوده که با علایم حسی و حرکتی، اتونوم در محدوده عصب دهی عصب مدیان مشخص می شود.