مجله طب جنوب
سال پنجم شماره 2 (اسفند1381)

انگشت نگاری ملکولی ژنومی با استفاده از تکنیک RAPD- PCR می تواند سویه های مایکوباکتریوم توبر کولوزیس را شناسایی نماید. بررسی پلی مورفیسم ژنومی این باکتری می تواند در ردگیری شیوه انتقال آن سودمند باشد. جهت شناسایی گوناگونی ژنومی سویه های میکوباکتریوم توبرکولوزیس استان فارس، تعداد 45 نمونه جدا شده از بیماران (17 نفر ایرانی، 28 نفر افغانی) مراجعه کننده به بخش تحقیقات ریوی مرکز بهداشت استان فارس با استفاده از تکنیک RAPD توسط سه پرایمر انتخاب شده مختلف، به طور مجزا مورد مطالعه ژنومیک قرار گرفتند. تمام 45 نمونه از لحاظ آزمایش های استاندارد بیوشیمیایی متعلق به گونه مایکوباکتریوم توبر کولوزیس بوده و از لحاظ گوناگونی ژنومی در پنج گروه مختلف (A-E) جای گرفتند. در گروه A شش سویه و چهار سویه دو به دو، صد در صد ازلحاظ ژنومیک مشابه یکدیگر بودند؛ در گروه های E،D،C نیز به ترتیب دو، چهار و هشت سویه دو به دو، صد در صد شباهت ژنومی داشتند. در یک فرا گرد تحلیلی به نظر می رسد که به دلیل پلی مورفیسم محدود در سوش های مایکوباکتریوم توبر کولوزیس استان فارس، شیوه انتقال بیماری سل در این استان اکنون بیشتر از طریق سرایت می باشد تا فعال شدن کانون های نهفته داخلی.

ویبریوها به عنوان فلور غالب، از پاتوژن های عمده در باکتریوز میگوهای پرورشی هستند. از آنجا که بیشتر ویبریوها از میگوهای سالم نیز جدا شده اند، فرضیه ماهیت فرصت طلبی ویبریو در پاتوژنز بیماری های میگوها مورد قبول واقع شده است. همچنین شناخت فلور باکتریال طبیعی می تواند در کاربرد آنها به عنوان باکتری های پروبیوتیک سودمند باشد. برای شناخت گونه های غالب ویبریویی به عنوان فلور میگوهای سالم خلیج فارس، ویبریوهای جدا شده از میگوهای پنائید Penaeid خلیج فارس مورد بررسی باکتریولوژیک قرار گرفته و با برنامه RECOGNIZER انستیتو پاستور پاریس آنالیز گردید. از 59 سویه ویبریویی جدا شده، 17 مورد مربوط به ویبریو آلجینولیتکوس، 5 مورد ویبریو هارویی، 9 مورد ویبریو ناتریجنس، 6 مورد ویبریو نرئیس، 8 مورد ویبریو فلوویالیس و یک مورد از هر کدام از ویبریو متشینکوی و ویبریو کامپبلی بود. یکی از سویه های جدا شده ویبریویی، در انستیتو پاستور پاریس به عنوان ویبریوی ناشناخته قلمداد گردید. بنابراین ویبریو آلجینولیتکوس، به عنوان سویه غالب ویبریو در فلور طبیعی میگوی خلیج فارس بوده و می بایست برنامه های پژوهشی برای کاربرد آن به عنوان یک پروبیون طرح ریزی گردد.

پروتئین یا DNA ویروس سیتومگال در سلولهای چند هسته ای خون محیطی افراد سالم گزارش نشده است، لذا شناسایی هر گونه پروتئین یا DNA این ویروس در سلولهای فوق می تواند در تشخیص عفونت فعال یا بیماری با این ویروس کمک کننده باشد. این امر نیاز به استفاده از روشی دارد که بتواند حداکثر سلولهای چند هسته ای خون را از خون محیطی جدا نماید. تعداد 100 نمونه خون غیر منعقد شده با EDTA از افراد سالم و بیماران پیوند مغز استخوان تهیه و با دو روش جدید استفاده از دکستران T70 (با وزن مولکولی 70000) به جای دکستران T500 (با وزن مولکولی 500000) و بدون استفاده از دکستران مورد آزمایش قرار گرفتند. خلوص آنها با روش رنگ آمیزی سافرانین 99-98% و درصد حیات سلول های چند هسته ای خون محیطی، 98% تایید شدند. نتایج حاصل نشان داد که هر دو روش فوق در مقایسه با روش استاندارد بعنوان روش های سریع، دقیق و ارزان در جدا سازی سلول های چند هسته ای خون محیطی از سلول های تک هسته ای خون محیطی مورد تایید می باشند.

یکی از روش های ایمنوتراپی در سقط مکرر و خودبخود بدون توجیه، ایمن سازی مبتلایان با گلبولهای سفید خون محیطی شوهر میباشد. مکانیزیم اثر بخشی این روش درمانی بخوبی مشخص نشده است. در این پژوهش تعداد 18 بیمار مبتلا به سقط مکرر، خودبه خود بدون توجیه با سلول های تک هسته ای خون محیطی شوهر خود بصورت تزریق درون عروقی، زیر جلدی و بین جلدی ایمن شدند. فعالیت سلول های کشنده طبیعی نیز با روش MTT مورد بررسی قرار گرفت. میانگین فعالیت سلولهای کشنده طبیعی بیماران 70/17±3/49 درصد قبل از درمان و 9/10±3/46 درصد بعد از درمان بود(05/0> P). بنابراین ایمونوتراپی با سلول های تک هسته ای خون محیطی نقشی در کاهش میزان فعالیت سلول های کشنده طبیعی در زنان مبتلا به سقط مکرر خودبخود و بدون توجیه ندارد.

بیماری ویتیلیگو یا پیسی نوعی بیماری پوستی است که همراه با فقدان و یا تخریب ملانوسیت های پوست است. تا کنون نقش فاکتور های هومورال سیستم ایمنی شامل وجود آنتی بادی های ضد ملانوسیت ها، فاکتور روماتوئیدی (IgM-RF)، مقدار فاکتورهای C3و C4 و آنتی بادی های ضد آنتی ژن های هسته ای (ANA) در این بیماری مورد بررسی قرار گرفته اند. در این مطالعه، سرم 55 بیمار مبتلا به ویتیلیگو و 60 فرد سالم مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری آنتی بادی های ضد ملانوسیت ها و آنتی ژن های هسته ای با روش ایمونو فلورسنت غیر مستقیم، اندازه گیری C3 و C4 با روش SRID و تشخیص و اندازه گیری فاکتور روماتوئیدی با روش لاتکس و الیزا انجام شد. تست ANA در 4 بیمار (3/7%) و یک فرد سالم مثبت بود (05/0P>). در 14 بیمار (5/25%) مقادیرC3 و C4 کاهش یافته بود؛ در افراد سالم مقادیر این اجزاء طبیعی بود (05/0(P<. در اندازه گیری فاکتور روماتوئید با روش الیزا، 6 بیمار (8/10%) دارای نتیجه مثبت بودند، در حالیکه همه افراد گروه کنترل دارای نتیجه منفی بودند (05/0(P< و با روش لاتکس در همه افراد گروه بیمار و کنترل نتیجه تست منفی بود. 17 نفر از بیماران (9/30%) دارای آنتی بادی های ضد ملانوسیت ها بودند در حالی که در همه افراد گروه کنترل نتیجه منفی بود(001/0P<). بنابراین سیستم ایمنی در بیماری ویتیلیگو نقش مهمی داشته و بنظر می رسد این بیماری یک بیماری خود ایمن بوده و لازم است که با انجام مطالعات بیشتر در این زمینه و بررسی نقش دیگر فاکتور های مهم سیستم ایمنی، اهمیت نقش این سیستم در پاتوژنز این بیماری بعنوان یک بیماری خود ایمن روشن تر گردد.

پری فشار خون، سیگار، دیابت و کلسترول بالا، عوامل خطرساز مشترک بیماری ایسکمیک قلب و سکته های مغزی می باشند. از این رو برای پیشگیری از سکته های مغزی، می بایست مجموعه بیماری عروقی - مغزی، کرونر و عروق محیطی را در یک استراتژی واحد مورد نظر قرار داد. بنابراین برای شناخت همراهی سکته های مغزی و بیماری ایسکمیک قلب، در بیماران با حوادث عروقی مغزی شهر بوشهر، نوارهای قلب 401 بیمار (303 نفر با سکته مغزی ایسکمیک، 82 نفر با سکته مغزی هموراژیک و 16 نفر با تشخیص حمله ایسکمیک گذرا) با استفاده از شاخص پروتکل پروژه مونیکای سازمان بهداشت جهانی و شاخص نوار قلب در حالت استراحت دانشگاه مینسوتا، بررسی شدند. 8 /5 درصد بیماران با سکته مغزی، دارای سکته قلبی قطعی (کد 1 پروژه مونیکا) همزمان بودند. 8/5 درصد، دارای سکته قلبی محتمل (کد2) و 1/21 درصد نیز دارای تغییرات ایسکمیک نوار قلب (کد 3) بودند. ارتباط چشمگیری بین سکته مغزی با بیماری ایسکمیک قلب موجود بود (0001/0P<). بنابراین بیماری ایسکمیک قلب، در بیماران با سکته مغزی در شهر بوشهر، شایع بوده و برای پیشگیری اولیه از سکته مغزی می بایست برنامه های تداخلی، برای کاهش عوامل خطرساز مشترک عروق کرونر و بیماری عروقی مغزی، و نیز آموزش الگوهای سالم زندگی، در سطح جمعیت انجام پذیرد.

ختنه یکی از توصیه های بهداشتی واجب برای مسلمین و یکی از شایعترین اعمال جراحی سرپایی محسوب می شود که با توجه به مزایای آن از جمله کاهش خطر بروز عفونت های ادراری و عفونت های آمیزشی، بالانیت و فیموزیس، در کشورهای غربی نیز به آن توصیه می شود. روش های متفاوت برای انجام ختنه وجود دارد که یکی از آنها روش حلقه (Plastibell) می باشد که با توجه به سادگی آن مورد توجه بسیاری از پزشکان است. تعداد 756 کودک زیر 6 ماه به مدت یک ماه پس از ختنه به روش حلقه پلاستیکی جهت بررسی عوارض مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 9 کودک (2/1%) دچار عارضه شدند؛ 4 مورد خونریزی، 1 مورد عفونت، 2 مورد بالا رفتن حلقه و 2 مورد افتادن زودتر از حد موعد. بین دو گروه اطفال عارضه دارو بدون عارضه، تفاوتی از نظر سنی وجود نداشت (05/0< (P. بنابراین روش ختنه با حلقه روشی ساده، سریع و با عوارض کم در کودکان زیر شش ماه بوده و حتی خطر خونریزی بعد از عمل نیز در این روش از دیگر روش ها پایین تر است.

برنامه های آموزشی ارتقاء سلامت قلب وعروق در کودکان، موجب کاهش خطر پدیده آترواسکلروز در کودکان و جامعه خواهد شد. بنابراین برای بررسی تاثیر برنامه آموزشی بر اساس کلاس درس (Classroom- based) برای ارتقاء سطح دانش قلب سالم دانش آموزان، 14 دبستان طوری انتخاب شدند که نمایانگر تنوع نوع مدارس (دولتی، نمونه و غیر انتفاعی) و جنس (دختر یا پسر) در سطح شهر بوشهر باشند وسپس مدارس به دو گروه شاهد و تداخلی به صورت تصادفی تقسیم شدند. تعداد دانش آموزان کلاس های سوم و چهارم این مدارس 1128 دانش آموز (1/49 در صد پسر و 9/50 در صد دختر) بود. طی یک برنامه آموزشی 8 هفته ای، معلمین بهداشت و ورزش مدارس گروه تداخلی، 45 دقیقه در هفته به آموزش در زمینه آناتومی قلب، تغذیه و ورزش برای قلب سالم و زندگی بدون دخانیات بر پایه مفاد آموزشی HeartPower! انجمن قلب آمریکا پرداختند. سطح دانش کلی دانش آموزان در پس آزمون در گروه تداخلی 25 درصد نسبت به گروه شاهد رشد از خود نشان داد (001/0 P<). اختلاف در میانگین دانش قلب سالم از 43/1 نمره در پیش آزمون به 02/4 نمره در پس آزمون بین گروه تداخلی و شاهد افزایش یافت. در نتیجه، برنامه آموزشی سلامت قلب و عروق بر پایه کلاس درس اثر چشمگیری بر سطح دانش قلب سالم دانش آموزان داشت. بنابراین، مدارس ابتدایی، محیط های بی نظیری برای معرفی برنامه های آموزشی قلب سالم و ارتقاء سلامت قلب و عروق در سطح جمعیت می باشند.

ژنژیویت شایع ترین بیماری لثه در کودکان و نوجوانان می باشد و از شیوع بالایی در جهان برخوردار است. عامل اتیولوژیک اولیه این بیماری، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد و در صورت پیشگیری نکردن به نوع پیشرفته بیماری لثه (پریودنتیت) تبدیل می شود که در نهایت باعث از دست رفتن دندانها می شود. به منظور تخمین شیوع این بیماری و در نتیجه تخمین نیاز درمان در شهر بوشهر، 659 نفر دختر و پسر از جمعیت دانش آموزی مقاطع مختلف تحصیلی در سال 81-1380 را با کمک شاخص بیماری پریودنتال Russell و شاخص بهداشت دهانی1 OHI – S مورد مطالعه قرار دادیم. شیوع بیماری لثه در دانش آموزان شهر بوشهر 5/43 درصد بود (1/31 در صد ژنژیویت ساده و 4/12 درصد پریودنتیت). شیوع ژنژیویت ساده در پسران و دختران به ترتیب 30 و 1/32 در صد و شیوع پریودنتیت در پسران و دختران به ترتیب 4/16 و 6/8 در صد بود. شیوع ژنژیویت با وجود دبری و جرم رابطه مستقیمی داشت (05/0 P<). با افزایش شدت فلوروسیس، شیوع بیماری لثه از 3/31 در صد به 7/66 در صد افزایش می یافت؛ در حالی که این بیماری با پیگمانتاسیون لثه ارتباطی نداشت. فرا رسیدن بلوغ، در آمد پایین خانواده و تعداد بالاتر افراد خانواده، تعداد کم میزان مسواک زدن، وجود ناهنجاری دندانی و افزایش سن با بیماری لثه دارای رابطه مثبت بودند. بنابراین ژنژیویت در مقیاس اپیدمیک در دانش آموزان شهر بوشهر شیوع دارد و می بایست برنامه های بهداشت دهان و دندان برای کاهش آن از طریق مسئولین بهداشت خانواده و مدارس در سطح شهر بوشهر طرح ریزی شود.

میزان بیرون زدگی کره چشم در جامعه از یک توزیع نرمال تبعیت دارد و عواملی مثل سن، جنس و نژاد در تعیین بیرون زدگی چشم نقش دارند. مطالعات قبلی نشان داده اند که در نژاد آسیایی، حداکثر میزان بیرون زدگی چشم ها در حد 18 میلی متر می باشد. با توجه به اینکه در کشور ما هنوز محدوده طبیعی بیرون زدگی چشم مشخص نشده است. طی یک نمونه گیری سریال، 404 نفر از افراد سالم 15تا 75 سال ساکن منطقه 13 شهر تهران که در مطالعه قند ولیپید تهران شرکت کرده بودند، با دستگاه اگزوفتالمومتر هرتل مورد بررسی قرار گرفتند. توزیع بیرون زدگی چشمی در هریک از دو جنس و در کل جمعیت بدون در نظر گرفتن سن وجنس از یک توزیع نرمال تبعیت داشت و بر این اساس محدوده طبیعی بیرون زدگی چشم ها صرف نظر از سن و جنس(انحراف معیار 2+ میانگین) 5/4 + 1/16 میلی متر تعیین شدکه این میزان برای مردان 26/4 + 3/16 و برای زنان 26/4 + 9/15 میلی متر بود (01/0 P =). با افزایش سن میزان بیرون زدگی در چشم راست و چپ و هر دو چشم کاهش یافت (001/0 P<). با توجه به تعیین محدوده طبیعی بیرون زدگی چشم، در افراد سالم رقم 6/20 میلی متر (انحراف معیار 2 + میانگین) به عنوان حد غیر طبیعی بیرون زدگی تعیین شد که به شکل عملی عدد 21 میلی متر جهت تعیین پروپتوزیس در مبتلایان به این عارضه پیشنهادمی گردد.

اختلالات آلرژیک، بخصوص آسم، شیوع فزاینده ای در دنیا داشته است. لذا باید احتمال افزایش ابتلاء به آن با علل افزایش ایجاد اتوپی مورد توجه قرار گیرد. بنابراین برای تعیین شیوع و شدت آسم و آلرژی در شهر بوشهر، تمام دانش آموزان 14-13 ساله بندر بوشهر (2699 نفر با 1479 نفر پسر و 1220 نفر دختر) با پرسشنامه استاندارد کتبی ISAAC 1 مورد بررسی قرار گرفتند. شیوع خس خس در طول زندگی و 12 ماه گذشته به ترتیب 8/19 درصد (9/22 درصد در پسرها و 1/16 درصد در دختران با؛ 0001/0P<) و 8/10 % (9/11 درصد در پسرها و 9/9 درصد در دخترها؛ 05/0P<) بود. فراوانی آسم تشخیص داده شده به وسیله پزشک 7/6 درصد (5/8 درصد در پسران و 7/4 درصد در دخترها؛ 0001/0P<) بود. شیوع علائم رینیت و اگزما در تمام عمر به ترتیب 5/25 و 9/7 درصد به دست آمد. 3/62 درصد افرادی که دچار خس خس در سال گذشته بودند، 3-1 بار حمله را گزارش کرده اند. در نتیجه آسم از شدت متوسطی برخوردار بود. در حالی که شدت رینیت کم ولی شدت اگزما بر اساس مقیاس ISAAC متوسط بود. فراوانی آسم تشخیص داده به وسیله پزشک 7/6 درصد بود. نتایج نشان می دهد که اختلالات آلرژیک در بوشهر شایع و فراوانی آن تقریبا مشابه با سایر مناطق مورد مطالعه در ایران است. فراوانی آسم تشخیص داده شده به وسیله پزشک نسبت به سایر مطالعات در ایران بالاتر ولی نسبت به مطالعه کشورهای دیگر بسیار پایین تر بوده است.

شناسایی اولویت های برتر پژوهشی در زمینه سلامت برای هدایت جریان تحقیق بسیار حیاتی می باشد. اولویت سنجی پژوهشی همچنین نقش بسیار مهمی برای ارتقاء طراحی برنامه های تداخلی، سیاست ها و ایجاد سیستم های خدمات سلامت دارد. به منظور شناسایی اولویت های پژوهشی سلامت در شهر بوشهر، از شیوه کیفی بحث متمرکز گروهی1 (FGD) با مشارکت 99 نفر در گروه های سنی مشخص متفاوت، استفاده گردید. دوازده دوره بحث گروهی در هر دو جنس، با هدف شناسایی عوامل تعیین کننده سلامت و عوامل ارتقاء دهنده آن طراحی شد. بیماری های غیر واگیر شامل بیماری های قلب و عروق، مهمترین گستره مورد نیاز مردم در گستره سلامت در گروه های مورد بحث گروهی مطرح شد. تغذیه ناسالم، مشکلات روحی- روانی و اعتیاد به مواد مخدر، بعنوان عوامل تعیین کننده سلامت عنوان شدند. مردم مشارکت کننده در بحث های گروهی، خواستار آموزش در زمینه شیوه های سالم زندگی، دنیای بدون اعتیاد، آشنایی با مشکلات روحی روانی و ایدز بودند. بنابراین، نیازی اساسی برای تدوین سیستم های مراقبتی در زمینه عوامل خطرساز رفتاری و شناسایی شیوه های سالم زندگی به منظور طراحی پژوهش های تداخلی برای پیشگیری ازبیماری های قلبی عروقی در سطح جامعه احساس می شود.