ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 32-33 (دی 1388)

برنامه ریزی جهت تسریع در بهرهبرداری از میادین مشترک نفتی و گازی ضرورتی است که همواره مورد تاکید صاحبنظران، آگاهان و کارشناسان حوزه انرژی بوده و لزوم تسریع در برنامه ریزی تولید و بهرهبرداری از آنها را میطلبد. کشورمان در مناطق خشکی و دریا میادین مشترک نفتی متعددی در مناطق مرزی با همسایگان خود بهویژه همسایگان غرب و جنوب غربی دارد. عمده میادین نفتی مشترک ایران و کشورهای همسایه در مناطق دریایی واقع شده اند. در اکثر میادین مشترک نفت و گاز طرف مقابل به بهره برداری مشغول بوده و هر گونه تعلل و کوتاهی در برنامه ریزی در دنبال کردن بهره برداری موجب تضییع حقوق کشورمان می شود و قابل جبران نخواهد بود. لذا بجا بنظر می رسد از فرصت موجود نهایت بهره برداری صورت گرفته و مشکلات و موانع موجود با درایت حل و فصل و راهکارهای مناسب جهت رفع موانع اتخاذ گردد.

هندی ها باز هم بر علیه فعالیتهای هستهای ایران رای دادند، اما این اقدام همیشگی آنها، آن هم به فرمان آمریکا و ترس از فشارهای احتمالی دشمن شماره یک ایران باعث نشد تا دولت دهم به نشانه ناخرسندی، به قطع همکاری سه ساله هندی ها در مذاکرات خط لوله صلح ادامه دهد و مسعود میرکاظمی، وزیر نفت ایران، به هیئت عالی رتبهای از مدیران شرکت ملی نفت ماموریت داد تا بلکه تمایل هندی ها برای بازگشت به پای میز مذاکره را به توافق نزدیکتر کنند. سوغات سفر هیئت عالی رتبه شرکت ملی نفت ایران به سرزمین 72 ملت را میتوان در یک جمله کوتاه خلاصه کرد: ایران در رابطه با خواسته قدیمی هندی ها برای تحویل گاز در مرز پاکستان و امنیت آن تضمین داد تا بلکه بهانهای برای هندی ها باقی نماند و بهمن ماه با حضور در تهران گامی به جلو بردارند.

تردیدی وجود ندارد که رابطه ایران و روسیه، آن هم در عرصه اقتصادی، تابع رابطه سیاسی همسایگان دیروز است؛ به ویژه اینکه این رابطه در عرصه انرژی بخواهد شکل و شمایلی تازه به خود گیرد. چه اینکه دو همسایه دیروز با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دیگر مرز مشترک ندارند، هرچند دردهای مشترک زیادی دارند. البته دردهای ایران از شوروی سابق و روسیه امروز به درازا تاریخ آنها برمیگردد و شاه بیت قضاوت ایرانی ها نه تنها به قرادادهای ننگین «ترکمنچای» و «گلستان» و «امتیاز نفت شمال» که به بازی روسها با منافع ما در طول دو جنگ جهانی و پس از آن هم بر میگردد و امروز هم انجام نشدن تعهدات مسکو در قبال تکمیل و راهاندازی نیروگاه هستهای بوشهر و سوءسیاستهای کاخ کرملین در فرآیند دستیابی ایران به انرژی صلحآمیز هستهای در مواجهه با اتحاد غرب به فرمان آمریکا چاشنی تلخی برای آینده همکاری های دوجانبه و منطقهای ایران و روسیه به ارمغان میآورد چه اینکه گذشته، آینده را میسازد.

برای انتقال گاز ایران به عمان تاکنون روش های متعددی تعیین شده است و پیشبینی میکنیم به زودی به توافق نهایی دست یابیم، هر چند برای انتقال گاز به عمان باید پروژه های قابل بهرهبرداری تکمیل شود و پیشبینی می شود این موضوع دو یا سه سال زمانبر باشد». این تمام جمعبندی وزیر نفت ایران پس از دیدار با همتای عمانی خود بود. مسعود میرکاظمی در پایان مذاکره با محمد بن حمد الرحمی، وزیر نفت عمان، در میهمانسرای وزارت نفت اعلام کرد: فرمول قیمت فروش گاز طبیعی ایران به عمان مشخص شده است و صادرات گاز ایران به کشورهای متقاضی، بر اساس فرمول مشخص، همچنین بر اساس مقدار گاز مورد نیاز و توانمندی تامین آن از سوی ایران، انجام خواهد شد.

آذر ماه 1388؛ صحن علنی مجلس شورای اسلامی؛ بهارستاننشینان با 138 رای موافق، 34 رای مخالف و 13 رای ممتنع به بررسی یکفوریتی طرحی رای دادند که سنگ بنای آن در کمیسیون انرژی مجلس گذاشته شد و اکثر اعضای این کمیسیون، امضاءکننده طرح اصلاح الگوی مصرف انرژی هستند. به گفته سید علی ادیانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، با اجرای این طرح میتوان حدود 12 درصد از مصرف انرژی در ایران کاست. او میگوید: بدون تردید تصویب این طرح به عنوان یکی از کارهای ماندگار مجلس هشتم محسوب خواهد شد و زمینه لازم را برای برنامه پنجم و چشم انداز 20 ساله فراهم خواهد کرد و ما این طرح را کمتر از لایحه هدفمند کردن یارانه ها نمیبینیم، ضمن آنکه مکمل یکدیگر هستند و آن لایحه بدون این طرح ابتر خواهند ماند.

نه! جهت حرکت قطار خصوصیسازی در صنعت نفت رضایت بخش نیست، چه اینکه کارشناسان صنعت نفت میگویند حدود 90 درصد واگذاری های انجام شده بابت رد دیون دولت و یا سهام عدالت بوده است و تداوم این روند نگرانکننده است و از سوی دیگر فرایند خصوصیسازی و آزاد سازی فعالیتها و تصدیگری های دولت به دلیل و یا توجیه حفظ زنجیره ارزش تولید با مقاومت مدیران مواجه میشود. گزارش کمیسیون نظارتی مجلس درباره واگذاری سهام شرکتهای زیرمجموعه وزارت نفت و نیرو نشان می دهد که شفافسازی قانون و تدوین نقشه راهی دیگر برای بازشدن گره های خصوصیسازی و آزادسازی در صنعت نفت و نیرو اجتنابناپذیر است، چه اینکه بین آن میرود به دلیل نوع واگذاری ها، روند سرمایهگذاری در صنعت نفت و نیرو دچار خدشه شود و به دلیل مصلحت و منفعت ملی دولت ناچار شود به سرمایهگذاری دولتی بر روی طرحها و پروژه ها روی آورد.

برگزاری دور دوم مناقصه نفتی، «موفقیتی بزرگ» برای مردم عراق است؛ چرا که این امکان را در اختیار ما قرار میدهد که ظرفیت تولید نفت کشور خود را ظرف شش سال آینده به 12 میلیون بشکه در روز برسانیم. این واکنش رسمی دولت عراق است که از زبان حسین الشهرستانی، وزیر نفت این کشور جاری شد تا او نیز خوشحالی خود را از نتایج دور دوم مناقصه های نفتی عراق آشکار سازد و به انتظار بنشیند تا روزی که دولت عراق اجازه دهد قرارداد توسعه هفت میدان نفتی را با شرکتهای برنده امضاء کند. هنوز گزارشی از واکنش پارلمان عراق منتشر نشده است، اما حسین الشهرستانی به خبرنگاران گفته است عراق لزوما تولید خود را به 12 میلیون بشکه در روز افزایش نخواهد داد، اما بر اساس تقاضای بازار، صادرات خود را تنظیم میکند. اظهارات وزیر نفت عراق را باید ادعا دانست یا واقعیت؟

نشست 11 سلطان گاز دنیا در شهر دوحه قطر با قدرتنمایی روسیه همراه شد و آنها توانستند کرسی دبیر کلی مجمع کشورهای صادرکننده گاز را نصیب خود کنند و اصلیترین رقیب خود یعنی ایران را در سایه خویش قرار دهند. البته دور از انتظار هم نبود، چه اینکه سرگئی اشماتکو، وزیر انرژی روسیه دو هفته قبل از برگزاری نشست 18 آذر ماه گفته بود: «مسکو و تهران به منظور تعیین موضع خود در زمینه انتخاب رئیس مجمع کشورهای صادرکننده گاز، رایزنی های تکمیلی انجام میدهند و ما اوضاع پیرامون همایش کشورهای صادرکننده گاز را بررسی کردیم و روسیه و ایران نامزدهایی معرفی کردهاند، اما این مذاکرات بیشتر برای تعیین موضعی قابل درک و رویکردهای سازنده ضرورت دارد.» آیا مفهوم سخن وزیر انرژی روسیه از «تعیین موضوعی قابل درک و رویکردهای سازنده» راضی کردن وزیر نفت ایران نبود؟

نشریه پلاتس به نقل از سخنگوی وزارت انرژی ترکیه گزارش داد که کشور وی نتوانسته است میزان گازی را که برای سال 2009 قرارداد بسته است، مصرف کند و از این رو ممکن است مجبور باشد به ایران و روسیه جریمه بپردازد. به گفته وی انتظار میرود مصرف گاز ترکیه در سال 2009 تنها حدود 31 میلیارد متر مکعب باشد که در مقایسه با مصرف سال 2008 حدود 18 درصد کمتر خواهد بود. وضعیتی که ترکیه با آن روبهرو است، نه یک استثناء، بلکه قاعدهای است که این روزها همه کشورهای مصرفکننده گاز آن را تجربه میکنند. همین ماه گذشته بود که نخست وزیران روسیه و اوکراین برای حل و فصل مشکل که بر سر مصرف کمتر گاز توسط اوکراین به وجود آمده است– و اختلافات مالی ناشی از آن میرفت تا همچون زمستان گذشته صدور گاز روسیه به اروپا را متوقف سازد– مذاکره کردند.

ماه عسل مجید نامجو، وزیر نیروی دولت دهم، پایان یافت و او در ماه نخست همانگونه که پیشبینی میشد، به عزل و نصب روی نیاورد و تنها با سرزدن به برخی پروژه های استانی، ماموریت ویژه وزارت نیرو در دولت دهم را آشکار کرد. او در ماه عسل وزارتش هم دیداری با وزیر انرژی روسیه داشت و به درد مشترک دو کشور ایران و روسیه در صنعت برق پی برد که همانا فرسودگی شبکه برق بود و هم شاهد امضای قرارداد ساخت نیروگاه در سوریه با مشارکت شرکت مپنا بود، اما ماموریت ویژه آقای وزیر در دولت نهم چیست و محمود احمدینژاد، رئیس جمهور، از او چه خواسته است؟

صنعت نفت ایران با توجه به دستاوردهای صد ساله خود و برخورداری از نیروی متخصص و مجرب علاوه بر طرحهای توسعه داخلی می تواند در سایر پروژه های صنعت نفت دنیا نیز فرصت هایی را شناسایی و بیش از گذشته توان مدیریت و اجرای خود را به نمایش بگذارد برای کندو کاو در این موضوع با مدیر بخش آفریقا و مشاور معاونت امور بین الملل شرکت پتروپارس به گفتگو نشسته ایم.

مراکز رشد واحدهای فناوری پارک ها علم و فناوری دانشگاه ها علاوه بر فراهم کردن موجبات رشد و دوام شرکت ها و متقاضیان استقرار در پارک ها موجب می شوند تا شرکتها تجربه و مهارت های لازم در زمینه شروع فعالیت های اقتصادی را به دست آورند. در این میزگرد چند و چون عملکرد شرکت ها و نقش پارک علم و فناوری در تجاری سازی پروژه ها به بحث گذاشتیم

همسایگان برای بلعیدن گاز و نفت ایران در میدانهای مشترک، ولع توصیفناپذیری از خود نشان میدهند و در تنگنای سرمایه گذاری به نظر میرسد دل بستن به روش های موجود برای جذب سرمایه های خارجی و یا اکتفا کردن به منابع داخلی کفایت نمیکند.چون پرواز با بالگرد و خیال رقابت با هواپیماهای غولپیکر میماند و از این رو کوتاه میگوییم که باید کاری کرد.

رای ارزیابی دقیق از کارنامه شرکتهای اصلی نفت در پیشبرد طرحها و پروژه های در دست اجرا، بهتر است تا به گزارش معاونت برنامهریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت استناد کنیم.

سیامین سالگرد تشکیل شرکت ملی حفاری ایران طی مراسمی 28 در آذر ماه سال جاری در اهواز برگزار شد. در این مراسم ابتدا مهندس سیفاله جشنساز طی سخنانی با تقدیر از فعالیتهای ارزنده شرکت ملی حفاری ایران، با اشاره به اینکه بیش از 34 میلیارد بشکه نفت در سالهای بعد از انقلاب اسلامی و 26 میلیارد بشکه نفت در 30 سال قبل از آن از میادین نفتی کشور برداشت شده است، گفت: صنعت نفت، مجموعهای خدمتگزار به نظام است که علیرغم وجود تهدیدات و تحریمهایی که در 30 ساله گذشته بر سر راه تولید نفت و گاز بوده 40 در صد بیش از مدت مشابه در قبل از انقلاب تولید داشته. با حفاری بیش از 2200 حلقه چاه در سال های گذشته به جزء 53 حلقه چاه که در فاصله سالهای 70 تا 72 توسط یک شرکت خارجی انجام شد، بقیه کارهای حفاری ها توسط خود شرکت ملی حفاری صورت گرفته است.