فهرست مطالب

پژوهشنامه متین - پیاپی 44 (پاییز 1388)

پژوهشنامه متین
پیاپی 44 (پاییز 1388)

  • 204 صفحه، بهای روی جلد: 7,500ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/10/25
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مقالات
  • سید محمد موسوی بجنوردی، راحله صفایی صفحه 1
    واژه «حق» و «تکلیف» دو واژه ای هستند که اثر متقابل بر یکدیگر دارند. وقتی این دو واژه در بحث حکومت در مقابل یکدیگر قرار می گیرند، بحث حقوق متقابل مردم و حکومت مطرح می شود.
    در حکومت اسلامی رعایت حقوق متقابل مردم و حکومت، از مهم ترین مباحثی است که بایستی به آن پرداخته شود. بهترین الگویی که در این زمینه مطرح است حکومت حضرت علی(ع) است که با تمامی سختی ها و مشقتها، همواره این حقوق را به عنوان اصل حکومتی در سرلوحه برنامه های خود در نظر داشت.
    از جمله حقوق مردم از نگاه آن حضرت، حق نصیحت و خیرخواهی، حق آزادی، حق عدالت و برابری و مساوات، حق امنیت، حق نظارت، حق تعلیم و تربیت، حق حفظ کرامتها و ارزشهای انسانی و... است. از سوی دیگر، مردم ملزم به تبعیت و وفای به عهد خود نسبت به بیعتی که به رهبر کرده اند و اطاعت کامل از حاکم و اجرای اصل نصیحت و خیرخواهی نسبت به وی می باشند. لذا دانستن این حقوق و رعایت آن برای جامعه ای که مبانی نظری و فکری و عملی آن بر اساس تعالیم اسلامی و وحیانی طراحی شده است، الزامی است.
    کلیدواژگان: حقوق، مردم، حکومت، آزادی، عدالت
  • سید حسن خمینی، افتخار دانش پور صفحه 27
    یکی از مباحث علم اصول در باب الفاظ مبحث مطلق و عام است که ثمرات فقهیه زیادی بر آن مترتب است. درخصوص هر یک از «عام و خاص» و «مطلق و مقید» مباحث گسترده ای در فقه مطرح شده است.
    این مقاله در مقایسه این دو مبحث صرفا به بیان تفاوتهای عمده بین آنها می پردازد و دلایلی را از منظر حضرت امام خمینی مبنی بر استقلال و مجزا بودن هر یک از آنها مطرح می کند. این در حالی است که بسیاری از بزرگان علم اصول از جمله مرحوم آخوند قائل به نوعی ارتباط میان آن دو شده اند و همین تفاوت دیدگاه، مجالی را برای تقابل آرای اصولی در این مبحث ایجاد کرده است. شایان ذکر است که بخش عمده مطالب این مقاله مبتنی بر نظریات این دو بزرگوار می باشد.
    کلیدواژگان: عام، مطلق، تعلق، حکم، مقدمات حکمت، مقام بیان
  • محمدتقی فخلعی صفحه 47
    بحث از حقیقت عقد و روش های انشای آن از مباحث دامنه دار در منابع فقهی کهن و حاضر است. این نوشتار در پی آن است که دیدگاه های فقهی از گذشته تاکنون را در این باره و موضوعات پیرامونی آن مورد تحلیل قرار دهد. دستاورد اصلی آن اذعان به دگرگونی اندیشه فقهی و سیر آن از قالب گرایی افراطی گذشته تا روی آوردن به حقیقت و روح اعمال حقوقی و برجسته یافتن کارکردهای عرف و سیره عقلا در این میدان در دوران معاصر است. نگاه ویژه تحلیلی به نگرش امام خمینی در این بین، نقش این فقیه تحول خواه معاصر را در تکامل اندیشه فقهی به وضوح آشکار می کند.
    کلیدواژگان: عقد، معاطات، کتابت، اشاره، اراده انشایی، مبرز
  • احمد قاسمی صفحه 75
    عملکرد دستگاه قضایی و به طور خاص سیستم عدالت کیفری باید از نظر افکار عمومی قابل دفاع باشد. افکار عمومی صرفا در صورتی به عملکرد دستگاه قضایی اعتماد می کند که شیوه رسیدگی آن منصفانه باشد. دادرسی منصفانه از نظر قلمرو زمانی شامل کلیه مراحل دادرسی از کشف جرم تا اجرای حکم است. اصل «استقلال» و اصل «بی طرفی» دادگاه از اجزای تشکیل دهنده دادرسی منصفانه است. هدف این دو اصل، جلب اعتماد قاطبه مردم نسبت به دستگاه عدالت کیفری بوده و استقلال به خودی خود وسیله ای برای حفظ بی طرفی است.
    در این مقاله ابتدا به بررسی مفهوم استقلال قاضی در مقررات داخلی خصوصا قانون اساسی و دیدگاه های حضرت امام که غالبا در سخنرانی های مختلف مطرح شده می پردازیم و سپس مفهوم بی طرفی مقام قضایی را در مقررات آیین دادرسی کیفری و اندیشه های حضرت امام مورد بررسی قرار خواهیم داد. مقررات میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی که کشور ایران در سال 1354 به آن محلق شده و به تصویب مجلسین وقت رسیده نیز به تناسب موضوعات مورد بررسی قرار می گیرد. در خاتمه نتایج عملی رعایت این دو اصل در رسیدگی های قضایی را احصا خواهیم نمود.
    کلیدواژگان: دادرسی منصفانه، استقلال مقام قضایی، اصول اساسی استقلال قضایی، بی طرفی در مفهوم ذهنی، مفهوم عینی بی طرفی، دادگاه معتمد
  • محمدسالار کسرایی، نرگس نیک خواه قمصری صفحه 99
    مشارکت گسترده زنان محجبه در انقلاب اسلامی ایران، ناظران خارجی را بر انگیخت که آن را انقلاب چادرها بنامند. چرایی و چگونگی این مشارکت، از جمله عرصه های مغفول در میان علایق نظری مطالعات انقلاب اسلامی به شمار می رود. مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از امکانات مفهومی روش تحلیل گفتمان این مساله را بکاود. بنابراین سه گفتمان سنتی، مدرنیزاسیون و انقلاب اسلامی، در دو سطح تعاملات درون گفتمانی و بیرون گفتمانی مورد مطالعه قرار می گیرند. فرضیه اصلی این مقاله این است که در سطح درون گفتمانی، گسستگی در مفصل بندی دو گفتمان سنتی و مدرنیزاسیون و اتخاذ استراتژی های طرد و حذف در قبال دیگری، و در سطح بیرون گفتمانی زمینه ناتوانی آنها در حفظ مخاطبان سابق و جذب مخاطبان جدید در سالهای قبل از انقلاب فراهم گردید. از سوی دیگر ماهیت سنتزی مفصل بندی گفتمان انقلاب اسلامی در سطح درون گفتمانی و اتخاذ استراتژی برخورد نقادانه و ایجابی با دیگری مبتنی بر اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، معنا و هویت سیاسی و اجتماعی جدیدی برای زن ایرانی رقم زد. این بازتعریف زن به نوبه خود توانست تعداد زیادی از زنان را وارد عرصه مبارزه علیه حکومت وقت نماید که نمادی سنتی یعنی حجاب را به عنوان سمبل مبارزه برگزیده بودند.
    کلیدواژگان: زنان، انقلاب اسلامی، تحلیل گفتمان، گفتمان سنتی، گفتمان مدرنیزاسیون، تعاملات درون گفتمانی، تعاملات بیرون گفتمانی
  • سید صدرالدین موسوی، مسعود درودی صفحه 125
    در مقاله حاضر تلاش شده است نظام سیاسی دوره غیبت در دیدگاه امام خمینی و علامه محمدحسین نائینی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. همچنین استدلال شده است که اندیشه سیاسی امام خمینی در باب نظام سیاسی در دوران غیبت نسبت به اندیشه سیاسی علامه نائینی کامل تر و جامع تر می باشد. در این نوشتار، مولفه های یک نظام سیاسی در دو بخش کلی مولفه های شکلی و مولفه های محتوایی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: نظام سیاسی، اندیشه سیاسی، ولایت فقیه، آزادی، امام خمینی، علامه نائینی
  • مرجانه مهدیزاده صفحه 151
    فطرت یا به عبارت دقیق تر فطرت انسانی از جمله مباحث قرآن کریم است که توجه و شناخت آن نه تنها به خودشناسی که نهایتا به خداشناسی منجر می شود. وجود فطرت خدادادی و غیر اکتسابی در انسان باعث ایجاد معرفت و گرایش خاصی نسبت به خداوند متعال در وجود انسان می گردد.
    در این مقاله ابتدا به مفهوم فطرت از نظر قرآن کریم و روایات پرداخته شده و سپس نظر امام خمینی، که از استاد ایشان آیت الله شاه آبادی نشات گرفته، مورد برسی قرار می گیرد. از نظر امام خمینی فطرت به معنای آگاهی ها و گرایشهایی است که در بشر نهادینه شده است. ایشان فطرتها و گرایشات مختلفی برای انسان ذکر می کنند که انسان را به، فطرت بر اصل وجود مبدا، فطرت بر توحید، فطرت بر استجماع آن ذات مقدس به جمیع کمالات و فطرت بر معاد، وجود ملائکه، انزال کتب و اعلام طرق هدایت می کند. ایشان بعضی از این موارد را از احکام فطرت دانسته اند و بعضی دیگر را از لوازم فطرت می دانند. امام همچنین زمانی که فطرت محکوم به احکام طبیعت نشده باشد و وجهه روحانیت و نورانیت خود را حفظ کرده باشد از آن به فطرت مخموره غیر محجوبه یاد می کند که در این شرایط در حالت (خیر) بوده و از جنود عقل محسوب می شود، و در صورت توجه فطرت به طبیعت و محکوم شدن به احکام آن، از آن به فطرت مخموره ی محجوبه یاد می کند که از جنود جهل بوده و منشا شرور محسوب می گردد.
    کلیدواژگان: فطرت، جنود عقل و جهل، خیر، شر
  • بهجت یزدخواستی، مینا جلالی صفحه 177
    انقلاب اسلامی ایران به اعتراف بسیاری از صاحب نظران دارای ویژگی های منحصر به فردی است که باعث تمایز آن از سایر انقلابها شده است. از آن جمله می توان به مساله فرهنگی و ایدئولوژیک حاکم بر افکار عمومی حاضر در جریان انقلاب اشاره کرد. مسلما در بحث علت یابی وقوع انقلابات عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مدنظر قرار می گیرد، اما در مقاله حاضر سعی شده است در جهت تحدید موضوع بر عامل فرهنگی انقلاب تمرکز شود و از آن جایی که ایدئولوژی شیعه نسبت به سایر ایدئولوژی های حاضر در دوران انقلاب نقش پر رنگ تری را ایفا کرده است. بنابراین پرداختن به این موضوع شایسته به نظر می رسد.
    در این مقاله با پرداختن به نظریات حامدالگار، نیکی آر.کدی و میشل فوکو چهارچوب نظری مناسب تدوین شده و سپس با الهام از نظریات مذکور در عناصر فرهنگی دخیل در وقوع انقلاب اسلامی به بررسی ارزشها، ایدئولوژی شیعه، نقش رهبری، نقش سایر علما و روحانیون و نقش دانشگاهیان و روشنفکران در جریان وقوع انقلاب پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: رهیافت فرهنگی، ایدئولوژی انقلاب، ایدئولوژی شیعه، رهبری، روشنفکری دینی
|
  • Seyed Hasan Khomeini, Eftekhar Daneshpour Page 27
    One of the issues of the discipline of Principles of Jurisprudence is about the concepts of absolute and general which have many jurisprudential advantages. There are many jurisprudential discussions about “general and particular” and “absolute and conditional”. The present article is an attempt to discuss the differences between these two concepts in viewpoint of Imam Khomeini based on independence of each, while some great jurisprudents like Akhund Khorasani maintain that there are relations between them. Hence it is pertinent to discuss the issue and compare the viewpoints of the two jurisprudents.
  • Mohammad Taqi Fakhlai Page 47
    The issue of contract and its articulation is among the longstanding issues in old and new jurisprudential sources. The present paper is an attempt to study the jurisprudential viewpoints in this regard. The main findings of the present paper indicates that jurisprudential thought has undergone changes from extremist formalism to the truth and spirit of legal practices and also the functions of common sense and rational practice has become important in contemporary era. An analysis of the special approach of Imam Khomeini sheds light on the role of this reformist jurisprudent in the evolution of jurisprudential ideas.
  • Ahmad Qasemi Page 75
    The performance of the judiciary and the penal system must be defendable by the public opinion. The public opinion trusts the judicial system only when its legal procedure is fair. Fair trial includes all stages of investigation including the discovery of crime to execution of the verdict. The principles of independence and impartiality of court constitute some components of a fair trial. The main objective of these two principles is to build confidence among the public. In fact independence is itself a means for the protection of the court’s impartiality. Attempts have been made in the present paper to discuss the concept of judge’s independence as stipulated in the Constitution as well as in the viewpoint of Imam Khomeini. Also the concept of impartiality of judge as envisaged in the legal procedures and the viewpoints of Imam Khomeini has been discussed. In addition, the same concepts in the International Convention of Civil and Political Rights which Iran ratified in 1975 have been discussed. The practical consequences of observation of these two principles have been analyzed as well.
  • Mohammad Salar Kasrai, Narges Nikkhah Qamsari Page 99
    The vast participation of the veiled women in the course of the Islamic Revolution of Iran caused foreign analysts to call it the revolution of the veils (chadur). The whyness and howness of this participation have not been properly discussed by those who are interested in the theoretical studies of the Islamic Revolution. The present paper is an attempt to review this issue through a method of discourse analysis. Hence the three traditional, modernization and Islamic Revolution discourses are studied at two levels: inter-discourse and intra-discourse levels. The hypothesis of this paper is that at the intra-discourse level, disconnection in the articulation of the traditional and modernization discourses and adoption of the strategy of rejection and exclusion of the other and at the inter-discourse level the grounds were prepared for their inability to preserve the former audience and attract new audience in the years before the Islamic Revolution. On the other hand the synthetic nature of the articulation of the discourse of Islamic Revolution at the intra-discourse level and adoption of a critical and positive strategy towards the other based on cultural, social and political requirements of the society, lead to the redefinition of a new political and social identity for Iranian women. This redefinition on its turn encouraged a large number of women who chose a traditional symbol, that is, hijab (veil) to joint the struggles against the Shah’s regime.
  • Seyed Sadrodin Moosavi, Masoud Darodi Page 125
    The present paper is an attempt to compare the features of the political system during the occultation from the viewpoints of Imam Khomeini and Allama Naini. The main hypothesis of the present paper is that the political system advocated by Imam Khomeini is more comprehensive than that of Allama Naini. The features of the political system advocated by both the thinkers are discussed from two aspects: the form and content of their political system.
  • Marjaneh Mahdizadeh Page 151
    Primordial nature or human primordial nature is among the Quranic issues through whose cognition not only man gains self-knowledge but also knowledge of God. The existence of God-given and non-acquisitive primordial nature in man leads to man’s knowledge of and inclination towards God the Almighty.The present paper is an attempt to discuss the concept of primordial nature in the holy Quran and the traditions as well as in the viewpoints of Imam Khomeini, who was influenced by his teacher Ayatollah Shahabadi. In Imam Khomeini’s viewpoint primordial nature refers to the awareness and inclinations which are institutionalized in man. He mentions different natures and inclinations for man which lead man to primordial nature based on his origin, primordial nature based on monotheism… He maintains that some of these are the rules of primordial nature while some are its requirements. So long as the primordial nature is not subject to natural rules Imam Khomeini calls it non-veiled primordial nature. In this case it is among the faculties of reason. And if attention is paid to natural aspects and is subject to natural rules it is called veiled primordial nature which is among faculties of ignorance which will be a source of vice and evil.
  • Behjat Yazdkhasti, Mina Jalali Page 177
    According to many experts the Islamic Revolution of Iran enjoys many unique features which distinguish it from other revolutions, including the cultural and ideological features prevailing the public opinion in the course of the revolution. There are many factors which are analyzed in the causal study of the revolutions, including the economic, social, political and cultural issues. The present paper is delimited to the cultural issues. Since the Shia ideology played a stronger role compared to other ideologies in the course of the revolution, it is pertinent to pay attention to this issue as well.Attempts have been made in the present paper to study the cultural issues that were effective in the course of the revolution as well as the Shia ideology, role of leader and other religious scholars, clerics, academics and intellectuals within the framework of the theories of such theorists as Hamed Algar, Nikki Keddi and Michael Foucault.