فهرست مطالب

ایرانی آموزش در علوم پزشکی - پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1379)

مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1379)

  • 54 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1379/10/11
  • تعداد عناوین: 11
|
  • اشرف ادهمی* *، علی اکبر حق دوست، صدیف درویش مقدم، محمدرضا شکیبی، عصمت نوحی صفحه 18
    مقدمه. برای ارتقای کیفیت وضعیت آموزشی، ارزیابی شیوه آموزش بالینی و تدریس نظری و پس خوراند آن به مدرسین برای رفع ایرادات، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در ارزشیابی، زمانی می توان به نتایج اعتماد نمود که اطلاعات گردآوری شده از صحت و دقت کافی برخوردار باشد. شرط لازم برای تحقق آن وجود ابزارهای دقیق برای جمع آوری اطلاعات می باشد. تهیه و تنظیم فرمهای معتبر و پایا برای ارزیابی شیوه تدریس نظری و آموزش بالینی که در عین حال سؤالات فرمها، وزنی متناسب با اهمیت آنها داشته باشد، هدف این پژوهش بود. روش ها. فهرستهای وارسی جداگانه ای برای ارزشیابی دانشجویان از تدریس تئوری و بالینی مدرسین، مدیران گروه از مدرسین، رؤسای دانشکده ها از معاونین و مدیران گروه، طراحی و حیطه های کار آن تعریف گردید. با استفاده از نظریات کارشناسان، ضرایب اعتبار به روش دلفی و وزنهای گزینه ها به روش میانگین محصور شده (Trim mean) محاسبه گردید. یافته ها. پرسشنامه های ارزشیابی اعضای هیات علمی، شامل حیطه های مختلف: نظم، شیوه تدریس، تسلط علمی و ارزشیابی می باشند. طولانی ترین فرمها 17 گزینه (برای تدریس نظری و عملی اساتید) و کوتاهترین آنها 8 گزینه (برای آموزش کارآموزی دانشکده داروسازی) داشت. بیشترین ضریب اعتبار 07/0 9/0 و کمترین03/0 83/0/0 محاسبه شد. مهمترین گزینه در آموزش تئوری, تسلط علمی اساتید و در آموزش بالینی, نظم بود. بحث. تهیه لیستهای وارسی برای بررسی دستیابی به اهداف آموزشی ضروری است و باید با دقت و صحت کافی انجام شود. با توجه به متغیر بودن شرایط آموزشی، تجدید نظر مستمر در گزینه های فرمها توصیه می شود.
    کلیدواژگان: ارزشیابی، کیفیت، ارزشیابی آموزشی، نظارت آموزشی
  • آموزش پزشکی در قرن بیستم
    حمیدرضا جمشیدی * صفحه 30
    آموزش پزشکی، نقش بزرگی در سلامت انسانها در قرن بیستم ایفا کرد ولی این سیستم در طول زمان نیازمند تغییر است. آموزش پزشکی نه تنها باید آماده پاسخگویی به نیازهای جامعه بطور گسترده باشد، بلکه باید خود را با تغییرات فناوری های جدید هماهنگ سازد.آموزش پزشکی در دو دهه آخر قرن بیستم، به دلایلی، مانند: آموزش بیش از اندازه نیروهای متخصص و بر هم خوردن نسبت نیروهای متخصص به نیروهای عمومی، تمرکز بیش از اندازه بر درمان بجای سلامت، عدم کفایت آموزشها در زمینه اخلاق پزشکی،تکامل طب جایگزین، تحول در علوم اجتماعی و رفتاری و مراقبت از بیماران در مراحل نهایی بیماری و مواردی از این گونه مورد انتقاد قرار گرفت.این مقاله تلاش دارد تا شکستها و یا ضعفهای آموزش پزشکی جاری را مورد بحث قرار داده و نگرشهای مختلفی را برای کمک به آموزش پزشکانی که آماده رویارویی با مشکلات قرن بیست و یکم باشند، ارایه نماید.
  • لیلا کسراییان *، علی صادقی حسن آبادی صفحه 33
    مقدمه آموزش مناسب پزشکان و آماده نمودن آنان برای تشخیص و درمان به موقع و مناسب بیماری ها، از اهداف اصلی آموزش پزشکی محسوب می گردد با توجه به اهمیت و تطبیق محتوای آموزشی با نیازهای جامعه و شیوع بالای بیماری های عفونی در کشور، بر آن شدیم تا آگاهی های علمی پزشکان عمومی شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی شیراز را در زمینه تشخیص، درمان و اقدامات پیشگیری چهار بیماری عفونی بسنجیم. روش ها. طی مطالعه ای مقطعی با استفاده از پرسشنامه چهارجوابی در زمینه آگاهی های مربوط به اقدامات لازم در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان یا ارجاع چهار بیماری عفونی (سل، تب مالت، حصبه و اسهال خونی) از تمام پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان شیراز (76 نفر) طی یک مرحله، آزمون بدون اطلاع قبلی به عمل آمد و نتایج با استفاده از آزمون پارامتری T-test در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.نتایج در این مطالعه، میزان آگاهی پزشکان عمومی در زمینه بیماری های عفونی ارتباط معنی داری با جنس، وضعیت تاهل، سال فراغت از تحصیل و دانشگاه محل تحصیل آنان نداشت (p<0.05). همچنین آگاهی پزشکان در زمینه اسهال خونی بیشتر از سایر بیماری های عفونی بوده است (p<0.05). درصد پاسخهای صحیح پزشکان به سؤالات مربوط به بیماری تب مالت، سل، حصبه و اسهال خونی به ترتیب: 7/42، 02/41، 05/32، 32/65 بود. آگاهی پزشکان در زمینه درمان بهتر از پیشگیری و تشخیص بود(p<0.05). بحث آگاهی پزشکان در زمینه بیماری های عفونی در سطح قابل قبولی نمی باشد و احتیاج به تجدید نظر کلی در زمینه آموزش بیماری های عفونی و اقدام به ایجاد جلسات بازآموزی دارد
    کلیدواژگان: آموزش پزشکی، بیماری عفونی شایع، پزشکان عمومی، آگاهی
  • علیرضا یوسفی *، روشنک حسن زهرایی، سهیلا احسان پور صفحه 39
    بهبود کیفیت آموزشی و مراعات استانداردهای آموزشی و پژوهشی در آموزش عالی از سوی همه کشورها به ویژه کشورهای پیشگام در آموزش عالی در پنجاه سال اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته است.یافتن معیارهای عینی برای رتبه بندی دانشگاه ها و حمایتهای مالی از آنها از جمله دلایل این توجه بوده است. برای اطمینان یابی از کیفیت آموزش عالی، اعتبارگذاری به عنوان یک رویکرد پذیرفته شده به طور وسیعی مورد استفاده قرار گرفته است.کشورهای مختلف براساس ساختار اداری و سیاسی خود، الگوهای متفاوتی را برای اعتبارگذاری انتخاب کرده اند. در این مقاله با استفاده از منابع منتشر شده در ده سال اخیر، هدفهای اعتبارگذاری و الگوهای مختلف آن به خصوص الگوهای مورد استفاده در آموزش پزشکی تشریح و ضمنا به نظام اعتبارگذاری در برخی کشورها به اختصار اشاره شده است.
    کلیدواژگان: اعتبارگذاری، آموزش پزشکی، آموزش عالی، بهبود کیفیت آموزش
  • واژه شناسی توصیفی آموزشی صفحه 45
    این واژه در زبان فارسی به ارزیابی و ارزشیابی ترجمه شده است که واژه ارزشیابی شایعتر است. و به صورت ساده معنای آن عبارتست از: تعیین ارزش چیزی یا قضاوت درباره ارزش، اهمیت کیفیت و... یک پدیده. این واژه زمانی که در آموزش بکار گرفته می شود، طبیعتا درصدد قضاوت درباره مطلوبیت و ارزش پدیده های آموزشی، از قبیل: دانشجو، معلم، نظام آموزشی، برنامه درسی و... می باشد. در تعاریفی که متخصصان ارزشیابی از این واژه ارائه داده اند، وجه مشترک همه این تعاریف، تصمیم گیری است. در واقع ارزشیابی فرایندی است که با ایجاد ملاکهای قضاوت، مسؤولان و تصمیم گیران را در انتخاب شقوق مختلف تصمیم گیری ها یاری دهد. برای ارزشیابی آموزش نقشهای متعددی نیز قائل شده اند: - شناخته شده ترین و مرسومترین نقش آن برای مدیران آموزش و معلمان، ارزشیابی نتایج عملکرد دانشجویان در همه زمینه هاست - ارزشیابی برنامه های درسی از جهات مختلف است. - ارزشیابی آموزشی قضاوت درباره مقررات، مدیریت، ساختار و تشکیلات سیستم های آموزشی است. در حال حاضر، ارزشیابی به عنوان یک فعالیت تخصصی در نظر گرفته می شود که مبنای تصمیم گیری های عالمانه در نظام آموزشی و انجام تغییرات ضروری و مبنایی برای اعتبارگذاری مؤسسات آموزشی نیز می باشد. Formative Evaluation اصطلاح ارزشیابی تکوینی، اولین بار توسط Scriven در ادبیات ارزشیابی آموزشی مطرح شد. این نوع از ارزشیابی اشاره به طرحهایی دارد که در حین ایجاد و شکل گیری یک برنامه آموزشی، به منظور بهبود برنامه قبل از بکارگیری نهایی مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع ارزشیابی عموما از متدولوژی تحقیق تجربی بهره گرفته می شود. Summative Evaluation ارزشیابی تراکمی یا ارزشیابی تجمعی، یک شیوه ارزشیابی شناخته شده برای برنامه ریزان آموزشی می باشد. این نوع ارزشیابی معمولا از تمام قسمتهای برنامه و پس از اجرای برنامه انجام می شود. هدف این نوع ارزشیابی، مشخص ساختن جنبه های قوی و ضعیف برنامه های آموزشی اجرا شده به منظور ترمیم بخشی از برنامه یا ارائه برنامه های جایگزین و یا تداوم برنامه اجرا شده می باشد. Stakeholder به فردی در برنامه ارزشیابی اطلاق می شود که اجرای برنامه ارزشیابی با اعتبار و قدرت و سایر حمایتهای او امکان تحقق پیدا کرده است و تبعا بخشی از مخاطرات برنامه ارزشیابی را پذیرفته است. این فرد یا افراد در واقع مخاطبان اصلی ارزشیابی و تصمیم گیرندگان نهایی درباره نتایج ارزشیابی می باشند. به بیان دیگر، این فرد یا افراد، در جریان ارزشیابی درگیر یا از نتایج ارزشیابی متاثر می شوند و یا به نوعی علاقه مند به نتایج ارزشیابی هستند. شناسایی stakeholders در برنامه ارزشیابی، از مهمترین اقدامات ارزشیابان می باشد. Audience (s) or Major audience (s) این اصطلاح در ادبیات ارزشیابی آموزشی تقریبا هم معنی و مترادف با اصطلاحStakeholder بکارگرفته شده است. در واقع این واژه به مخاطبان اصلی و مشتریان ارزشیابی اشاره دارد که بایستی خواننده و شنونده فرایند ارزشیابی در طول زمان اجرا تا پایان آن باشند یا افرادی که نتایج ارزشیابی، راهنمای تصمیم گیری آنان می باشد. Four Important criteria in a good Evaluation Study (utility– Feasibility – Propriety – Accuracy) Utility سودمندی یک برنامه ارزشیابی زمانی سودمند است که برای مخاطبان اصلی ارزشیابی آموزنده، مفید و قابل استفاده و بهنگام باشد. به عبارت دیگر یک برنامه ارزشیابی سودمند برنامه ایست که: کلیه مخاطبان اصلی ارزشیابی شناخته شوند، ارزشیابان افراد شایسته ای باشند، سطح اطلاعات جمع آوری شده برای تحت تاثیر قراردادن مخاطبان به اندازه کافی باشد. قضاوتها و ارزش گذاری های کاملا روشن داشته باشد، گزارشهای نهایی ساده و قابل فهم باشند و به موقع و در زمان مناسب منتشر شوند. Feasibility امکان، به این معنی که اولا طرح ارزشیابی برای مجموعه ای که قرار است مورد ارزشیابی قرار گیرد، متناسب باشد و ثانیا هزینه اثربخشی آن مطالعه شده باشد. به عبارت دیگر بررسی "امکان" در یک طرح ارزشیابی مستلزم این است که اولا روش های ارزشیابی عملی باشند، ثانیا ارزشیابان قادر به جلب همکاری افرادی که از نتایج ارزشیابی متاثر می شوند، باشند و توانایی کنترل گروه هایی که می توانند برنامه ارزشیابی را مختل کنند داشته، باشند و ثالثا فواید حاصل از ارزشیابی باید با منابع و هزینه های ارزشیابی تعادل داشته باشد. Propriety یک ارزشیابی وقتی از درستی و سلامت برخوردار است که حقوق افرادی که در معرض نتایج ارزشیابی قرار می گیرند، مورد محافظت قرار گیرد و کلیه توصیه های اخلاقی پژوهش علمی از آن مراعات شود. Accuracy صحت، صراحت. این واژه اشاره دارد به اینکه مطالعه ارزشیابی به چه میزان اطلاعات معتبر، پایدار و جامع درباره موضوعی که مورد ارزشیابی قرار گرفته فراهم نموده است. این امر مستلزم تعریف روشن و کامل اهداف ارزشیابی، سنجش شرایط، توصیف روشن شیوه های کار، اندازه گیری های معتبر و پایدار، جمع آوری اطلاعات سیستماتیک، اعمال کنترلهای دقیق، بکارگیری روش های صحیح تحلیل اطلاعات و تهیه گزارش فارغ از هر گونه جهت گیری می باشد.
  • طاهره چنگیز * صفحه 46
    http://www.cme.utoronto.ca دراین پایگاه تجارب علمی و اجرایی مرکز آموزش مداوم پزشکی دانشگاه تورونتو در کانادا ارائه شده است. نحوه طراحی برنامه آموزش مداوم، منابع مناسب در مورد روش های ارائه و ارزشیابی برنامه های آموزش مداوم و دوره های در حال اجرا در این دانشگاه در پایگاه مذکور معرفی می شود. http://cre.med.utoronto.ca مرکز پژوهشهای آموزشی دانشگاه تورونتو کانادا ضمن معرفی استراتژی و برنامه های تحقیقاتی خود، حاصل بخشی از دوره ها و گردهمایی های آموزشی مرکز را به صورت چند رسانه ای (فیلم و اسلاید) در پایگاه فوق به صورت آزاد در اختیار همه علاقمندان قرار داده است. بازدید از این مرکز و فیلمهای مرتبط با Education Grand Raunds برای علاقمندان به آشنایی با حیطه های مختلف پژوهشهای آموزشی توصیه می شود. http://tip.psychology.org پایگاه " از نظریه تا عمل" به شرح پنجاه نظریه یادگیری و نکات کاربردی در مورد هر نظریه می پردازد. اساس یادگیری در حیطه های مختلف از جمله علوم پزشکی نیز مورد بحث قرار گرفته است.مراجعه به این پایگاه برای علاقمندان به تحقیق در مورد یادگیری و نظریه های یادگیری توصیه می شود. http://www.statsoft.com در این پایگاه امکان دسترسی آزاد به کتاب راهنمای آمار و یادگیری مباحث آماری پیشرفته فراهم شده است. http://www.nap.edu انتشارات آکادمی ملی، متن کامل بیش از 2000 جلد کتاب منتشر شده را برای استفاده رایگان در اختیار همه قرار داده است. امکان جستجو در متن و عناوین این کتابها وجود دارد. در بین کتب منتشره، علاوه بر کتابهای مدیریت، پزشکی و آموزش، گزارشهای ارزشمندی در مورد حاصل طرحهای پژوهشی مراکز تحقیقاتی معتبر امریکا نیز به چشم می خورد.