فهرست مطالب

پژوهش های فلسفی - کلامی - سال دهم شماره 3 (پیاپی 39، بهار 1388)

فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال دهم شماره 3 (پیاپی 39، بهار 1388)

  • 280 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1388/02/15
  • تعداد عناوین: 12
|
  • محمد خندان، غلامرضا فدایی صفحه 5
    فلسفه اطلاعات عنوانی است که لوچیانو فلوریدی، فیلسوف معاصر ایتالیایی، برای اشاره به یک حوزه جدید در مطالعات فلسفی عنوان کرده است. فلسفه اطلاعات در زمره آن دسته از فلسفه های مضاف است که هم دارای جنبه پدیدارشناختی است و هم دارای جنبه فرانظریه ای. این بدان معنی است که فلسفه اطلاعات از یک سو متکفل تحقیق انتقادی درباره ماهیت مفهومی و اصول اساسی اطلاعات، از جمله دینامیک های اطلاعات، کاربرد اطلاعات و علوم مربوط به اطلاعات است و از سوی دیگر، معطوف به اخذ و کاربرد روش شناسی های مبتنی بر نظریه اطلاعات و رایانش برای حل مسائل فلسفی است. در مقاله حاضر، پس از تبیین سیر تاریخی ظهور فلسفه اطلاعات در تاریخ تفکر غرب، مسائل هجده گانه مطرح در آن به اجمال تبیین می شود.
    کلیدواژگان: لوچیانو فلوریدی، فلسفه اطلاعات، فلسفه، فلسفه رایانش، معنی شناسی، معرفت شناسی، نظریه اطلاعات
  • محمدرضا عبدالله نژاد، عبدالله نصری صفحه 41
    متافیزیک توصیفی استراوسن، همانند رئالیسم تجربی کانت، با توصیف ساختار واقعی اندیشه ما از جهان، به تعیین محدودیت های شناخت تجربی ما از جهان می پردازد. در این صورت، ایدئالیسم استعلایی کانت همچون آموزه نا منسجمی می ماند که گرویدن به آن به معنای باز گشت مجدد به شکاکیتی است که فلسفه انتقادی خواهان حل آن بود. مطابق نظر استراوسن، کافی است فقط درباره حد، فکر کنیم و نه اینکه همانند آموزه ایدئالیسم استعلایی کانت به هر دو طرف حد فکر کنیم، چرا که اندیشیدن درباره هر دوطرف حد منجر به پیدایش پارادوکس تعیین حد می گردد. اما آیا متافیزیک توصیفی او می تواند محدودیت های شناخت ما را توصیف کند بدون اینکه به هر دوطرف حد فکر کند؟ ظاهرا او به هنگام توصیف محدودیت شناخت ما٬ زبان باور را اتخاذ کرده و ما را مقید به نوعی الزام متافیزیکی می کند که مخالف با طرح کلی متافیزیک توصیفی اش است. به این ترتیب٬ او نیز مرتکب همان پارادوکسی می شود که آنرا در کانت کشف کرده بود. به نظر می رسد تفکر درباره حد اصولا پارادوکسیکال است و ما نمی توانیم براساس آن شکاکیت را حل کنیم. در نتیجه راه برای مطالعات آتی در متافیزیک همواره باز است.
    کلیدواژگان: تعیین حد، رئالیسم تجربی، رئالیسم متعالی، براهین استعلایی، اصل معناداری، متافیزیک توصیفی
  • محمدحسین طالبی صفحه 61
    آموزه «قانون طبیعی» در خلال قرن های متمادی به گونه هایی متفاوت تفسیر شده است. این آموزه مشتمل بر گستره پهناوری از نظریه هاست که از زمان تمدن یونان باستان تا عصر حاضر، در حوزه های علوم اجتماعی نقش محوری ایفا کرده است. امروزه جدیدترین و یکی از پرطرفدارترین قرائت های مربوط به قانون طبیعی، تفسیر جان فینیس از نظریه توماس آکوئیناس درباره قانون طبیعی است. به حکم این قرائت، تنها در صورتی یک عمل حکیمانه است که انگیزه انسان از انجام آن وصول به یکی از خیرهای اصیل باشد. براساس این نظریه، خیر های پایه و اصیل بشری عبارتند از: حیات مادی، دانش، مهارت در کار و تفریح، دوستی، ازدواج، عقلانیت عملی و دین. ویژگی های مشترک این خیر ها بداهت، ذاتی بودن، عدم ارتباط با یکدیگر، اهمیت یکسان و عدم ابتناءآن ها بر واقعیت است.
    این نوشتار بعد از توضیح مختصری درباره نظریه فینیس درباره قانون طبیعی به نقد و بررسی این نظریه بر اساس تعالیم حکمت متعالیه اسلامی می پردازد.
    کلیدواژگان: قانون طبیعی، طبیعت، آکوئیناس، فینیس، خیر اصیل، رابطه باید و هست
  • قباد محمدی شیخی، احمد عابدی صفحه 75
    یکی از موضوعات اصلی و مهم ترین دغدغه فکری بشر خداوند است. انسان ها برای شناخت و اثبات و اعتقاد به او جل جلاله دست کم به دو راه عمده توجه کرده اند که عبارتند از: عرفان و فلسفه. طرفداران هر کدام از این شیوه ها مدعی اند که از دیگران موفق تر بوده اند. یکی از استدلال هایی که هر کدام از دو شیوه، مدعی توفیق در تبیین آن است، برهان صدیقین است. این برهان در حکمت متعالیه بیشتر از هر مکتب فلسفی و عرفانی دیگری، تقریر و تبیین شده است. در این مقاله، برهان صدیقین با استفاده از مبانی حکمت متعالیه به گونه ای تقریر گردیده است که به تبیین وحدت شخصی وجود پرداخته و با استفاده از دیدگاه های شاخص ترین صاحب نظران شیوه حکمت متعالیه، بداهت وجود مورد تبیین قرار گرفته است و این ادعا با تحلیل عمیق و نهایی علت و معلول و ارجاع آن به تشان و تجلی با توجه به آخرین دیدگاه های حکمت متعالیه ملاصدرا و پیروان مکتب وی تبیین گردیده است. و در پایان، پنج تقریر نوین از مولف نوشتار حاضر جهت تبیین وحدت شخصی وجود، ارائه گردیده است که علاوه بر این که صورت برهانی این تقریرات محفوظ است از ذکر مقدماتی که دیگران درصدد حذف آنها بوده اند ولی عملا چنین نشد، پرهیز شده است.
    کلیدواژگان: وحدت شخصی وجود، وجود لاشرط مقسمی، برهان صدیقین، حکمت متعالیه
  • شهین اعوانی صفحه 101
    جریان شرق شناسی و اسلام شناسی در حوزه های دانشگاهی جهان، پیوسته با واکنش های مختلفی از سوی شرق مواجه بوده است. برخی، محققین در این رشته ها را همکاران سیاسی دولت متبوع می دانند و در فعالیت های آنها به دنبال مقاصد استعماری و... هستند. عده ای شرق شناسان را معاند اسلام می دانند. در مقابل این آراء، بعضی شرق و غرب را از یکدیگر جدایی ناپذیر می دانند؛ آنه ماری شیمل در زمره این دسته محسوب می شود. این مقاله سه نوع جریان شرق شناسی را برمی شمارد؛ رویکرد به شرق بر مبنای کتابهایی نظیر هزار و یک شب؛ مواجهه با شرق از طریق مطالعه الهیات و ادیان ابراهیمی؛ و شیفتگی و عشق به شرق؛ و شیمل را در دسته سوم جای می دهد و به تبیین علمی رویکرد شیمل به اسلام، ویژگی های اسلام شناسی وی و اهمیت جایگاه علمی و معنوی او به عنوان اسلام شناس در سطح جهان می پردازد.
    کلیدواژگان: شرق شناسی، اسلام شناسی، شمیل، اقبال لاهوری، تسامح، صلح
  • محمد افضلی شهری صفحه 131
    با فراگیر شدن زبان آموزی و استقبال روزافزون جوانان و نوجوانان از زبان انگلیسی به عنوان زبان علمی و بین المللی، و رواج کتاب های مختلف آموزشی که توسط ناشران و دانشگاه های معتبر انگلیسی زبان منتشر شده و در نشر آنها کلیه اصول و قواعد تاثیرگذار کتاب های آموزشی رعایت گردیده است، سوال های گوناگون و اساسی در ذهن اندیشمندان پدیدار گشته است که از مهم ترین آنها می توان به تاثیر زبان به طور اعم، و زبان انگلیسی به طور اخص، بر فرهنگ و رفتار ملل دیگر اشاره نمود. تاکنون یکی از دغدغه ها، حذف یا کاهش تاثیرات منفی فرهنگ های مختلف بر فرهنگ بومی، و از جمله تاثیرات مختلف فرهنگ غرب بر فرهنگ و ارزش های ملی و اسلامی بوده است. در همین راستا، از ابتدای انقلاب تاکنون تمهیداتی نیز اندیشیده شده است، اما به نظر می رسد چنانچه اصول تدوین کتاب های آموزشی به کار گرفته شود و محتوای آنها نیز با هوشیاری تنظیم گردد، نه تنها از اثرات منفی یاد شده کاسته می گردد بلکه می توان به صدور اندیشه های انقلاب و اسلام ناب محمدی همت گمارد. در مقاله حاضر سعی شده با بررسی نقطه نظرهای برخی از فلاسفه مشهور مغرب زمین و استفاده از دیدگاه های اندیشمندان معروف و تاثیرگذار مسلمان در خصوص جایگاه انسان در فلسفه تعلیم و تربیت و همچنین با نگاهی به احادیث اسلامی در این زمینه، اقدام به طراحی یک مجموعه کتابهای آموزش زبان انگلیسی بر اساس اصول و روش تدریس زبان های خارجی نمود که ضمن آن با طرح مسائل فلسفی و کلامی از زبان شخصیت های کتاب و در قالبی جذاب، بتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.
    کلیدواژگان: زبان آموزی، آموزش زبان انگلیسی، زبان و فرهنگ، فلسفه تعلیم و تربیت و آموزش زبان، جایگاه انسان در تعلیم و تربیت
  • اقدس یزدی صفحه 151
    تفاوت های تکوینی جسمی و روحی زن و مرد در خلقت هدفمند بوده است و کمال زن در تکاپو و حرکت درچهارچوب فطری وخلقتی اونهفته است. اسلام مادری را با ضوابط خاص اخلاقی آن ازجمله نمودهای عالی کمال زن دانسته،پرورش نسل را خطیرترین وظیفه ی زن می داند. در جهان غرب به موازات نهضت حقوق بشر و انقلاب صنعتی، جنبش هایی برای احقاق حقوق زنان و برابری با مردان با عنوان «فمینیسم» به ظهور پیوست. این نهضت طی تطورات خود به ایدئولوژی همه جانبه با گرایش های متفاوت تبدیل شده است. فمینیست های تندرو بر اساس مبانی فکری و فلسفی خاص چون اصل فرد گرایی و آزادی جنسی، مادری را مهم ترین عامل فرودستی و سرکوب زنان می دانند. از نظر آنان مرد سالاری برسراسر تاریخ، جامعه و علم سیطره داشته، شوون و خصلت های خاص زنان نادیده گرفته شده است. آنان با انتقاد از اخلاق سنتی، در پی رهیافت های جدیدی بوده اند تا ضمن ستایش و اثبات برتری خصلت های زنانه، با تعمیم آنها راهکارهای کلی اخلاقی درسطح عموم جامعه ارائه دهند. ازجمله رهیافت- های آنها به حوزه اخلاق، اخلاق مادرانه است. آنان با این رویکرد درپی آنند تا رابطه ی محبت -آمیز و خیر خواهانه ی مادر- فرزندی را الگوی تمام روابط اجتماعی بشر قرار دهند. اسلام فضایلی چون تقوا، عفت، صبر و ایثار و... را ضروری عملکرد مقام مادری دانسته، دامان مادر را اولین مدرسه ی انسان و مهم ترین عامل انتقال ارزش ها به نسل ها می داند.
    کلیدواژگان: مادری، خانواده، تفاوت های بیولوژیک، فمینیست های تندرو، اخلاق مادرانه، اخلاق مراقبت، تقوا، عفت، گذشت و ایثار
  • عباس ایزدپناه صفحه 185
    مقاله پیش رو در صدد است به عرصه روش شناسی مطلوب و جامع فلسفه هستی شناختی و متافیزیک به مفهوم فلسفی آن دریچه ای بگشاید. از همین روی نخست به کشف تحولات و سرگذشت تاریخی – تطبیقی آن در تفکر اسلامی و غربی می پردازد و پس از آن به تبیین اصول و ارکان نظریه «روش شناسی جامع دانش متافیزیک و فلسفه» همت می گمارد و چون تحولات تاریخی یاد شده غالبا در ضمن تعامل متافیزیک با علوم تجربی بوده است، این پیوند و همبستگی تاریخی نیزبه طور فشرده مورد اشاره قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: متافیزیک وجود شناختی، روش تعلیلی، روش شناسی عام تحقیق، روش شناسی جامع، روش تحلیلی معرفتی
  • جمشید صدری صفحه 205
    قوه و فعل از اوصاف واحکام موجود مطلق است،موجودنسبت به فعلیتی که می تواند واجد آن شود بالقوه نامیده می شود،هرچندبه لحاظ فعلیتی که هم اکنون داردموجودی بالفعل است. موجود مطلق که موضوع فلسفه اولی است به قوه وفعل تقسیم می شود، غالب مسایل فلسفی به شکل قضایای مردده المحمول مطرح می شوند که اطراف تردید مساوی با موضوع فلسفه است. قوه یک امر وجودی است، منتهی یک وجود ضعیف که آن را از عدم ممتازمی گرداند. وجود از جهت شدت وضعف دوطرف داردیک طرفش اعلی مراتب وجوداست، طرف دیگرش هیولای اولی است که فعلیتی جزعدم فعلیت ندارد.مقاله حاضر ابتدا به طریقه ورود مسئله قوه وفعل به فلسفه اولی وضرورت بحث از آن می پردازد و در ادامه رابطه قوه وفعل باموضوع فلسفه اولی ونحوه صدق وجود بر آن و تناظر آن دو با خیر و شر و طرح شبهات وپاسخ به آنها از دیدگاه حکمت متعالیه را مورد بررسی وتحلیل قرار می دهد.
    کلیدواژگان: موجود بالقوه، موجود بالفعل، تشکیک وجود، خیر و شر
  • کیوان بلندهمتان، میرعبدالحسین نقیب زاده صفحه 223
    پراگماتیسم پیش از هر چیز، روش است- روشی جهت روی آوردن به تجربه؛ چه به معنای فرایندی آن و چه به معنای فرآورده ای آن. از این منظر، مفهوم تجربه در اندیشه پراگماتیکی جیمز جایگاهی ویژه می یابد. به گونه ای که می توان کل اندیشه او را در هر زمینه به آن برگرداند و بر مبنای آن فهمید. این نکته در مورد نگاه او به «دین» نیز صادق است. جیمز در پی بررسی دین در حدود زندگی آدمی، کنشها و تجارب اوست و برای این منظور، اصطلاح تجربه دینی را به کار می گیرد، اما چون منظور جیمز از این اصطلاح به روشنی بیان نگردیده، می کوشد منظور او را در سه گام متمایز اما به هم پیوسته (خلوت فرد با امر قدسی، احساس حضور آن و واکنش متاثر از آن در برابر جهان و انسان) دریابد. سپس بسترهای وقوع این تجربه را، که در نگاه جیمز منجر به «انواع تجربه دینی» خواهد شد، کاویده و مهمترین بستر آن، یعنی بستر روانی- عاطفی را که منظور نظر جیمز است، شرح خواهد داد. در نهایت مقاله به بررسی کاربردهای اندیشه جیمز و نقدهای وارد شده بر آن پرداخته و مهمترین نقد را بی توجهی او به مولفه اجتماعی و سنت دینی می داند.
    کلیدواژگان: روش پراگماتیکی، دین، تعریف دین، تجربه دینی، ویلیام جیمز
  • حیدر نورالدین صفحه 251
    بحث درباره جایگاه عقل در ادراک وگفتگو از گستره اعتبار آن در حوزه تحصیل معارف الهی واحکام آن نفیا یا إثباتا از مهمترین ومطرح ترین مباحث جاری تاریخ بشر است. ودر برهه خاصی از تاریخ فکر اسلامی به کانونی از جذب ودفع افکار واندیشه ها مبدل گشته است. اخباریون ومحدثین که مرحوم مجلسی در میان آنان جایگاه ویژه دارد به نفی مطلق اعتبار وارزش عقل وجایگزینکردن تمسک به اخبار وکلام معصومین منسوب گشتهاند. مقاله ای که فرا روی شما خواننده محترم قرار دارد به بررسی و تحلیل کلماتی از علامه مجلسی پرداخته که ادعا شده است در راستای مطالب فوق قرار دارد. در پرتو تحلیل وارزیابی کلمات ایشان به حدود اثرگذاری عقل در کسب معرفت وارزش واعتبار احکام عقلی آشنا خواهید شد.
    کلیدواژگان: عقل، مجلسی، معرفت، شناخت، فقه الحدیث
|
  • Mohammad Khandn, Gholmreza Fedyee Page 5
    “Philosophy of Information” is an appellation coined by Luciano Floridi, thecontemporary Italian philosopher, to refer to a new field in the philosophical studies.Philosophy of Information which is among ‘the philosophies of’ enjoys bothphenomenological aspect and metatheoritical aspect. Philosophy of Information (PI)concerned with the critical investigation of the conceptual nature and basicprinciples of information including dynamics of information and application ofsciences relevant to information; it also deals with the elaboration and application ofinformation-theoretic and computational methodologies to philosophical problems.The essay ahead, initially presents the historical development of emergingPhilosophy of Information in the history of western thought; then it explains 18issues of this theoretical area.
  • Mohammad Reza Abdollhnejd, Abdollh Nasri Page 41
    Based on the description of the real structure of our conception of the world, P. F.Strawson’s descriptive metaphysics, similar to Kant’s empirical Realism, deals withdetermining the limitations of empirical knowledge of the world. In this case, Kant’stranscendental Idealism seems to be an incoherent doctrine which can yield askepticism which the critical philosophy seeks to solve. Strawson rejects Kant’sTranscendental Idealism in that it considers two limits, which leads to the paradox ofdelimitation. Yet, the question is: Can Strawson’s descriptive metaphysics depict thelimitations of our knowledge without considering both limits? It seems that he hasadopted a language that chains us to some metaphysical constraint, which is opposedto the sketch of the descriptive metaphysics. Thus, he is engaged in the sameparadox which he discovered in Kant. It seems that thinking on the limit isessentially paradoxical; so skepticism can not be solved by appealing to it.
  • Mohammad Hosein Tlebi Page 61
    During many centuries, “Natural Law” doctrine has been interpreted in differentways; so there have been propounded various theories which trace back to theancient Greek age, and which today play a central role in the domains of socialsciences. One theory as regards the natural law is Aquinas’s theory of natural law;and a recent popular explication of Aquinas’s position is John Finnis’s interpretation. According to Finnis, an action is wise only when it is done to gain one of the basic goods. These goods, on Finnis’s view, are: life, knowledge, skilled performance, play, friendship, marriage, practical reasonableness, and religion. Each of these goods is self-evident, intrinsic, independent of each other, having equal value, and non-based on facts. The essay firstly explains Finnis’s natural- law theory; and then, based on the doctrines of Islamic Transcendent Theosophy, it offers a criticism of Finnis’s theory.
  • Qobd Mohammadi Sheikhi, Ahmad Bedi Page 75
    God has always been one of the most important intellectual concerns of humanbeings. To know, to prove and to believe in God, human beings have paid attentionto at least two ways: Mysticism and Philosophy. In the framework of these twointellectual disciplines, there have been presented different theistic arguments, oneof which is the Argument of the Truthful. In time, such proof has received severalexpositions. Utilizing the most prominent experts of Transcendent Theosophy, theessay describes in detail the self-evidence of existence; then, it presents a profoundanalysis of the cause and effect, so that the essay refers the principle of causality tothe divine self-manifestation, that is to say, the relation between the Lord ofmanifestations and His manifestations. And at the end, it offers five new expositionsof particular unity of existence.
  • Shahin Avni Page 101
    Orientalism and Islamology in the acadmic spheres of the world have alwaysencountered by different reactions of the East. Some consider the scholars of suchdisciplines as the political collaborators of their respective governments in pursuingcolonial purposes. Some others regard the Orientalists as adversaries. Still others,including Annemari Schimmel, believe that the East and the west are inseparable.This paper in the first place recognizes three kinds of approaches in Orientalism: thefirst approach to the East is based on such books as “the Arabian Nights”; thesecond approach is through the study of theology and Abrahamic religions, and thethird one is conjoined with absorption and love, which is adopted by Schimmel.Then, it proceeds to introduce her approach to Islam and the features o her Islamicstudies.
  • Mohammad Afzali Shahri Page 131
    Nowadays learning a new language is attractive among the youth and theadolescence. It is proved that language and culture are interwoven and culture ismanifested through the language. This effect is doubled when the textbooks arescientifically and beautifully prepared; therefore, we should take into our consideration the negative points of such a transfer. On the other hand, we can assume that on the basis of the rich teachings of the verses of the holy Qur’an and the traditions, we can avoid the negative effects of the cultural issues of a foreign language. It seems a good strategy to provide the students of Philosophy and Theology with the necessary equipment to cope not only with the side effects of learning a new language but also with their religious missions and duties: spreading the Islamic thoughts and teachings all over the world via preparing attractive books containing materials and events taken from our own culture and religion.
  • Aqdas Yazdi Page 151
    Given the purposefulness of biological differences between men and women, onecan say that the perfection of women is accomplished through moving in theframework of her natural characteristics. Within feminism, a movement emerged inthe west parallel to the industrial revolution, some holds that motherhood is a factorof being lower and a means to curb women. These feminists seek new ways to provethe superiority of female characters as well as to present general moral proceduresfor the whole society. They try to make the kindly well-intentioned relationshipbetween mother and child a pattern for social relations. In Islam, however,motherhood is a sublime position which necessitates the adornment of certainvirtues such as fear of God, chastity, patience, and self-sacrifice; the reason is thatmothers are the first teachers of humans and the most important agent oftransmitting values to next generations.
  • Abbs Izadpanh Page 185
    The present essay is an attempt to open a window to the ideal methodology ofontological metaphysics and metaphysics in its philosophical sense. Thus, the essayinitially holds out its historical development in western and Islamic thought;inasmuch as the historical development includes the interaction betweenmetaphysics and science, it mentions in brief such a connection. Then, it attempts toexplicate the principles and pillars of a comprehensive methodology of Metaphysics.
  • Jamshid Sadri Page 205
    “Potentiality and actuality” is among the qualities of the absolute existent, which isthe subject of First Philosophy. An existent is “potential” with respect to theactuality it can possess, though it is an “actual existent” by attention to the actualityit now possesses. It should be mentioned that potentiality is an existential thing,however a weak existence which is distinguished from nonexistence. The presentessay initially deals with the question how ‘potentiality and actuality’ entered FirstPhilosophy. Then it proceeds to analyze the relation between such an issue and thesubject of first philosophy as well as the how of application of existence to it. Andfinally, the paper propounds some dubious things and then responds to them
  • Keivn BolandhemmatN, Mir Abd Ol-Hosein Naqibzdeh Page 223
    Pragmatism is, most importantly, an “approach” that evaluates theories or beliefs interms of the success of their practical application. So it emphasizes on resorting toexperience, whether in the sense of ‘process’ or in the sense of “product”. Form thisviewpoint, the concept of experience in James’ pragmatic thought finds a specialsignificance so that the whole of his thought can be referred to it as well as beunderstood upon it. Such a point is also true in regard to his view of ‘religion’.James seeks to explore religion within human life, actions and experiences, so hehas used the expression “religious experience”. For the sense meant by James hasnot stated clearly, the present writing attempts to elucidate it in different relationsand aspects.
  • Heydar Noor Od-Din Page 251
    Among the major current discussions is the discussion about the status of reason incognition, the scope of its validity in the acquisition of religious doctrines and rules,negatively or affirmatively. In certain stage of Islamic thought history, such a concept came to be a criterion in acceptance or rejection of thoughts and ideas. It is said that the validity of reason was rejected by Hadith scholars, among whom is Allameh Majlesi, and as a result, the emphasis was focused upon the Infallible’s words and traditions. The present essay is going to analyze Allameh Majlesi’s words, which is claimed that they indicate denial of the validity of reason. In the light of such an analysis, it makes clear the role of reason in the acquisition of knowledge as well as the value of rational judgments.