فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال دهم شماره 1 (پیاپی 37، پاییز 1387)
- 248 صفحه،
- تاریخ انتشار: 1387/09/20
- تعداد عناوین: 12
-
-
صفحه 5یکی از مسائل مهم فلسفی، که سابقه آن به دوره یونان باز می گردد، مساله نظر و عمل و نسبت آن دو با یکدیگر است. این مساله تحت عنوان «حیات نظری» و «حیات عملی» در یونان و سپس در قرون وسطی مطرح شد. متفکران مسیحی معمولا با استناد به داستانی در انجیل لوقا درباره دو خواهر به نام های مریم و مرتاه به عنوان مظاهر نظر و عمل، این موضوع را تفسیر کرده اند. در این نوشتار دو گونه تفسیر، یکی تفسیر کلامی- فلسفی توماس آکوئینی و دیگری تفسیر عرفانی صاحب کتاب ابر ندانستن، شرح داده می شود و در انتها به طور خلاصه این بحث در قرون وسطی و در دوره جدید مقایسه می گرددکلیدواژگان: نظر، عمل، مریم، مرتاه، حیات نظری و عملی، لقای خداوند
-
صفحه 21از آن جا که آدمی از دو قوه نظری و عملی، سرشته شده است و هریک از این دو قوا نقش اساسی در نحوه زندگی انسان، ایفا می کنند جا دارد که پرسش شود نظر و عمل چه نسبتی با یکدیگر دارند و کدامیک بر آن دیگری تقدم دارد؟ درپاسخ به این پرسش ها فیلسوفان اسلامی و غربی پاسخ های مختلف و متعددی بیان کرده اند. در این مقاله هیدگر و ملاصدرا به عنوان دو نماینده ازتفکر فلسفی غرب و اسلامی برای پاسخگویی به پرسش های مطروحه انتخاب شده اند زیرا علی رغم برخی از مشابهت های فکری در مبانی فلسفی و انسان شناسانه، دو پاسخ متفاوت به پرسش های مذکور داده اند.
هیدگر با تعریف و تبیین خاصی که از عمل و نظر دارد قایل به تقدم وجودی عمل و پراکسیس برنظر، در مقام شکل گیری معرفت آدمی است و ملاصدرا با تعریف و تبیین متفاوتی از آنچه هیدگر در باب نظر و عمل دارد قایل به تقدم وجودی و ارزشی علم و آگاهی بر عمل در مقام شکل گیری معرفت آدمی و رجحان آدمی بر دیگر موجودات است.
کلیدواژگان: دازاین (: انسان)، فهم، عمل، نظر، هستی -
صفحه 33این جستار از رساله دکتری نگارنده تحت همین عنوان گرفته شده است. کانت تلاش نموده است اشکالات هیوم به علیت را پاسخ دهد. اگرچه عمدتا شارحان دراین خصوص به تمثیل دوم واحیانا استنتاج استعلائی رجوع کرده اند، حق آن است که باید به اکثر اجزاءنقد،ازجمله مفهوم زمان،استنتاج متافیزیکی، استنتاج استعلائی،شاکله سازی وبویژه تمثیل دوم رجوع کرد. کانت در جواب هیوم سعی کرده است رابطه ترکیبی علت ومعلول را در مفهوم ابژه نشان دهد واز این طریق واقعیت واعتبار عینی علیت را به اثبات برساند.مقاله ابتدا نظر کانت را دراین باب به طور کامل گزارش وتوضیح می دهد و سپس با موارد نقد به پایان می رسد.در پاره ای موارد به دیدگاه بعضی شارحان وناقدان اشارت رفته است.
کلیدواژگان: علیت، توالی زمانمند، ابژه استعلایی، اعتبار عینی، واقعیت عینی -
صفحه 57تفسیر عرفانی، گرایشی ویژه از تفسیر قرآن است که براساس آموزه های عرفانی وذوقی ومبانی سیر وسلوک ویژه ای- که از طریق کشف وشهود باطن به دست می آید-استوار است واز این راه مفسر به بیان بطون و لایه های پنهان آیات می پردازد. از نگاهی دیگر، تفسیر عرفانی، نوعی تاویل است. گرایش ونگرش عرفانی امام خمینی(ره) در تاویل قرآن بر یک اصل بسیار مهم استوار است و آن تطابق کتاب تدوین الهی با کتاب تکوین است. از نگاه ایشان، قرآن و روایات بویژه ادعیه ماثوره ائمه علیهم السلام سرشار از تعابیر عرفانی ومضامین والای معنوی است؛ عباراتی که تنها با مبانی عرفانی قابل تفسیرند. اگر چه رویکرد وگرایش غالب حضرت امام(ره) در بسیاری از موارد، رویکردی عرفانی ومبتنی بر مبانی ویژه اهل عرفان است، همواره بر دو نکته کلیدی تاکید ورزیده است: یکی این باور که اصطلاحات اهل عرفان، برگرفته از قرآن وحدیث وآموزه های نورانی اهل بیت(ع) است ودیگر اینکه توجه به ظواهر شریعت شرط اساسی سیر وسلوک ورسیدن به مقامات معنوی وعلم به باطن شریعت(حقیقت) است.
نگارنده در این نوشتار بر آن است تا ضمن تبیین رویکرد عرفانی وارائه نمونه هایی از تاویلات عرفانی امام خمینی(ره)، شیوه ومبانی تاویل صحیح را از تاویلات ناروا وباطل از دیدگاه ایشان بازگو نماید.
کلیدواژگان: امام خمینی، گرایش تفسیری، تاویل قرآن، تاویلات عرفانی، بطون قرآن، اهل بیت (ع) -
صفحه 79این نوشتار درباره یکی از زاوایای مسئله قلمرو و دین بحث می کند و آن، دین یا غیر دینی بودن ضوابط فهم دین و علوم دین است.
اجمالا دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ دیدگاهی که ضوابط فهم دین را هم در قلمرو دین می داند و دیدگاهی که ضوابط فهم دین را علی الاصول در قلمرو دین نمی داند. در این نوشتار این دو دیدگاه به همراه ادله شان بررسی شده است و در پایان نمونه ای از تاثیر گذاری این دو دیدگاه بر مباحث دین شناختی مطرح گردیده است.
کلیدواژگان: دین، دینی بودن، ضوابط و قواعد فهم دین، علوم دینی -
صفحه 95با وجود مزایای انکار نشدنی سیستم های رایانه ای هوشمند و کاربردهای حیرت برانگیز آنها در پیشبرد آموزش، صنعت و فرهنگ کشورهای مختلف، مسائل اخلاقی بسیاری در مورد آنها مطرح شده است. در این مقاله پس از تعریف هوش مصنوعی و سیستمهای هوشمند، ابتدا به بررسی مسائل اخلاقی مشترک بین سیستمهای هوشمند و سیستم های رایانه ای و شبکه جهانی می پرازیم، سپس مهمترین مسائل اخلاقی مرتبط با دو نوع سیستم هوشمند مورد بررسی قرار می گیرند.
مهمترین مسائل اخلاقی مشترک میان سیستمهای هوشمند و غیرهوشمند رایانه ای به تاثیر رایانه ها در محیط های کاری، امنیت این سیستمها، تکثیر غیر مجاز و مشکلات ناشی از بی نامی برمی گردد. سیستمهای داده کاوی و خبره دو نوع ازسیستمهای معروف و پرکاربرد هوشمند هستند که مسائل اخلاقی هر یک به طور خاص و جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: هوش مصنوعی، سیستمهای هوشمند، اخلاق رایانه ای، داده کاوی، سیستم خبره -
صفحه 121نقطه آغازین اندیشه ورزی کانت در فلسفه، نقادی وی به نظریه مهم او در باب آنتی نومی ها باز می گردد. کانت سرچشمه آنتی نومی ها را در گذر از فهم، به خرد می یابد. نظریه آنتی نومی همواره به مثابه محوری بنیادی در اندیشه های وی مورد توجه قرار می گیرد. با مطالعه آراء و اندیشه های وی در حوزه حیات اجتماعی به خوبی و به روشنی می توان دریافت که تا چه حد آراء فلسفی وی در باب خرد و خرد ورزی و اخلاق که در دو اثر گرانبهای وی یعنی نقد خرد نظری و نقد خرد عملی سامان یافته اند در اندیشه های اجتماعی وی موثر واقع شده اند. کانت برای تبیین اندیشه های تربیتی و سیاسی خود بر آن بود تا تفسیری از حیات تاریخی «نوع انسان» ارائه دهد. به این ترتیب صلح را یکی از مسائل مهم جهانی شمرد و صلح جویی، خودبیداری، عقل نظری، خردورزی، اندیشه ورزی و جامعه مدنی را از اهداف اصولی روشنگری و نیز تربیت دانست.
کلیدواژگان: صلح، تربیت، خودبیداری، خردورزی، جامعه مدنی، عقل نظری، عقل عملی -
صفحه 149از دیر باز حتی از زمان حیات پیامبر گرامی(ص) توسل براولیاء الهی وتبرک به آثار آنان همواره بین مسلمانان مرسوم بوده و کسی اشکال نکرده است و فقها آن را از مستحبات مهم دانسته اند. با وجود این، اخیرا برخی با نگرش سطحی به متون دینی و جمود بر ظاهر برخی عبارت ها این اعمال را نادرست دانسته و شرک نامیده اند.مقاله حاضر با بررسی موضوع و توضیح مفهوم دقیق و کاربرد درست واژه های توسل، توحید، شرک و عبادت و با ملاحظه دقیق تر آیات مربوط و روایات نقل شده، درستی عمل مستمر مسلمانان در توسل به اولیاء الهی و زیارت قبور آنان را مورد تاکید قرار داده و نشان داده است که چنین کارهایی نه تنها با توحید منافی نیست، بلکه امری مجاز و مستحبی است و اشکال فوق در نگاه خوشبینانه ناشی از فهم غیر دقیق متون دینی ظاهر بینان است.
علاوه براین، تاکید شده است که ارتباط با اولیاء و توسل به آنان، به عنوان اینکه آنان الگوی مورد توصیه دین در مسیر توحید و نشانه های راه اند، بلکه خودشان راه مستقیم در یگانه پرستی اند، به عنوان ضمانت سلامت ایمان توحیدی قرار داده شده است تا نسلهای متوالی مسلمانان در اعصار مختلف به وسیله این ارتباط و قرار گرفتن در راه مستقیم و با اختیار داشتن علائم راه، مسیر درست توحید گرایی را گم نکنند.
کلیدواژگان: توحید افعالی، توحید عبادی، توسل، عبادت، شرک، وسیله -
صفحه 175مقاله حاضر، ضمن گذری اجمالی بر تاریخچه و فواید طبقه بندی علوم با مطرح نمودن پاره ای از دیدگاه های فلاسفه شرق و غرب در این زمینه سعی می نماید ویژگی ها و نقاط برجسته تقسیم بندی ابن سینا را بیان کرده و به تبیین بعضی از زوایای آن بپردازد.
موضوعات، مسائل، روش ها و اهداف و غایات و تاریخ تولد علوم و وجوه ممیزه دیگری، علوم را از یکدیگر متمایز می کند. نظریه ابن سینا در تقسیم بندی و طبقه بندی علوم علاوه بر دارا بودن ویژگی ها و محسناتی نظیر عقلی بودن تقسیم، تام بودن استقرائات، تباین بین اقسام، مانعیت و جامعیت، دارای نوع خاصی از انتظام، هنجارمندی و رعایت اصول ارزشی است. شناسایی و به کارگیری بعضی از محسنات این نوع نظام های طبقه بندی علوم، می تواند رهیافت های روشنی را به جهان فلسفه علم، ارائه دهد.
در این مقاله سعی شده است نظریه طبقه بندی علوم از دیدگاه ابن سینا با نگاهی به طبقه بندی علوم از منظر فیلسوفان دیگر مشرق زمین مانند فارابی و ملا هادی سبزواری و برخی دیگر از عالمان روش شناس غربی مانند، اگوست کنت، فرانسیس بیکن، وآمپر، بررسی گردیده و بر وجوه امتیاز نظریه ابن سینا تاکید شود.
کلیدواژگان: متدولوژی، طبقه بندی علوم، ابن سینا، فارابی، ملاهادی سبزواری، اگوست کنت، فرنسیس بیکن، آمپر -
صفحه 199دردو دهه اخیر، بعد از ورود مباحث اموزش فلسفی کودکان به عرصه مطالعات وپزوهشهای اهل نظر در ایران، بویژه با استقبالی که از رویکرد P4C (philosophy for children) به عمل آمد، تلاشهایی در تحلیل وبررسی ومعرفی وحتی اجرای آن به اشکال گوناگون، مانند ارائه مقالات در نشریات، تشکیل همایش ها و کارگاه های آموزشی، تالیف وترجمه کتب صورت گرفت. درسنوات اخیر این همت ها به سطحی رسیده است که برنامه ریزی درحد پذیرش دانشجودرسطحPHD برای آن صورت می گیرد. جای خالی بررسی نظرات لیپمن (بانی این نوع از آموزش درنیم قرن اخیر)، درمقایسه با نظام تعلیم وتربیت اسلامی، مارا برانگیخت تا با تاملی در آموزه های وحیانی، جایگاه آموزش تفکر خلاق وانتقادی درتعلیم وتعلم اسلامی را بازشناسی کنیم.
دراین بررسی ومقایسه، نزدیکی شیوه های تربیت دینی برای فراهم کردن بسترهای آموزش تفکر خلاق واکتشافی، با روش ها ودیدگاه های لیپمن (lipman) آشکار گردیده است.
کلیدواژگان: لیپمن، تعلیم و تربیت اکتشافی و خلاق، تفکر انتقادی، سوال مداری، حذف و ابهام، داستان های قرآن -
صفحه 219یکی از مباحث مهم فسلفی و کلامی بحث سعادت و شقاوت است. لذا شایسته است دانسته شود که سعادت چیست. لذت، حکمت، خیر و علم است یا چیزی کاملتر و دربردانده همه اینها. سعادت غایت مطلق و مطلوب نهایی انسان است. سعادت همان چیزی است که انسانها دانسته، یا نداسته در پی آن هستند. و بینش ها و گرایشهای اصیل انسانی آن را تایید می کند.
سعادت چیزی است که با هدف خلقت و کمال نهائی انسان هماهنگی دارد.
بنابراین سعادتمند کسی است که در مسیر الی الله و کمال مطلق گام بر می دارد.
در این مقاله نخست به معنای لغوی و مفهوم اصطلاحی سعادت و شقاوت پرداخته شده و سپس دیدگاه صدرالمتالهین در حکت متعالیه و علامه طباطبائی در المیزان بیان شده است و در ضمن به سوالاتی از این دست که آیا سعادت از امور حقیقی و مطلق است یا اعتباری و نسبی؟ سعادت امری ذاتی است یا اکتسابی؟ امری دنیائی است یا آخرتی و یا دنیائی آخرتی؟ آرمانی یا دست یافتنی و... پاسخ داده شده است.
کلیدواژگان: سعادت، شقاوت، کمال حقیقی و اعتباری، سعادت جسمانی و روحانی -
صفحه 3
-
Page 5Contemplation and action is among important questions which can be traced back to the Greek era. First in Greek period and then in Medieval times, the question propounded under the topic of ‘theoretical life’ and ‘practical life’. Christian thinkers usually explain the topic by referring to a story in Luke 10:38-42 about two sisters, Mary and Martha, who are considered as the symbols of contemplation and action. This writing is going firstly to present Thomas Aquinas’s theological-philosophical explication, and then to explain the mystical account appeared in The Cloud of Unknowing, and finally to compare in brief the discussion continued in the Middle Ages and the Modern times.
-
Page 21Man is a mixture of theoretical faculty and practical faculty, each of which play a basic role in the how of man’s life. So the relation between contemplation and action is an important question, for which philosophers, whether Islamic or Western, have offered different responses. Thus, in spite of some similarities between their philosophical and anthropological foundations, Heidegger and Mulla Sadra have expressed different responses to the question. While Heidegger holds the primacy of action on contemplation, Mulla Sadra affirms the primacy of knowledge on action. The present paper is going to compare the two viewpoints in detail.
-
Page 33Kant has attempted to response Hume’s objections on the relation of cause and effect. In this regard, most exponents have concentrated on the second analogy and probably on the transcendental deduction; however, the right thing to do is to call attention to the most of components of criticism including the concept of time, metaphysical deduction, transcendental deduction, constitution-making, and especially the second analogy. In response to Hume, Kant has made an attempt to show the synthetic relation of the cause and the caused in the concept of object, and thereby to demonstrate the objective validity of causality. The paper in the first place presents an account and explanation of Kant’s view and then deals with the criticism of it.
-
Page 57Mystical exegesis is a kind of hermeneutic interpretation, in which the interpreter proceeds to state the non-manifest and hidden layers of the verses. According to Imam Khomeini, there are many mystic expressions and spiritual themes in the Koran and especially in the prayers transmitted by Islamic traditions, which can be interpreted only by using mystical principles. Based on mystical approach, he emphasizes two key points: the firs point is that mystics’ terminology has taken from the Koran and Islamic traditions; the second point is the emphasis on observing Shariah as a necessary condition of attaining to spiritual stations and to the knowledge of esoteric meaning of the Shariah. Explaining the mystical approach and presenting some examples of his mystical exegesis, the article elucidates the principles and methods of valid interpretation from Imam Khomeini’s viewpoint.
-
Page 79This paper is about one of the inner aspects of the realm of religion; that’s, it discusses on the question whether the criteria of understanding religions should be based on the religions texts. There can be mentioned two viewpoints in this regard: the viewpoint that considers the criteria as components inside the religions, and the one that regards them as elements outside the religions. Presenting these two points of view, the author investigates into the proofs of each viewpoint. At the end, he shows some examples of the influences of the two viewpoints on the discussions related to the theoretical religion.
-
Page 95Despite of the undeniable advantages and surprising applications of them in training and industry as well as cultures of different countries, there have been many ethical issues concerning intelligent and computer systems. Presenting a definition of artificial intelligence and intelligent systems, the research paper deals with the shared ethical issues of intelligent systems, computer systems as well as the global network; and then it concentrates on the most important ethical issues of two types of intelligent systems, i.e. data-analysis system and expert system.
-
Page 121Start of Kant’s thinking in critical philosophy is his theory on the antinomies. Kant found the origin of antinomies in transition from understanding to reason. In fact, theory of antinomy is considered as the basic pivot of his thoughts. Studying Kant’s opinions in the domain of social life, one can clearly find that his philosophical opinions appeared in his valuable works Critique of Pure Reason and Critique of Practical Reason, are in close connection with his social opinions. To explain his educative and political views, Kant planned to offer an account of the historical life of human race. Thus, he regards peace as an important global issue and introduces concepts such as pacifism, self-awaking, theoretical reason, ratiocination, reflection, civic society among the basic goals of the Enlightenment.
-
Page 149From a long time ago, turning to Friends of God for assistance and asking for blessing of the sacred relics were regarded as recommended actions, and were prevalent among Muslims. Yet, some people, enjoying a superficial view on Islamic issues, consider such actions as polytheistic affairs. Explaining the relevant terms such as recourse, monotheism, polytheism and worship, the article shows that ‘recourse to friends of God’ is not against monotheism, and thus is a recommendable action. In addition, it emphasizes that friends of God are religious exemplars and signs of the Straight Path, and that connection with them is a main factor in ensuring safety of monotheistic faith of Muslim generations in the coming ages.
-
Page 175Looking a glance at the history and benefits of classification of sciences, the present essay firstly explains the viewpoints of some eastern philosophers (al-Farabi, Sa’in ad-Din ibn Turkah, Mulla Hadi Sabzawari) as well as western philosophers (Auguste Comte, Francis Bacon, André Ampère), and then enumerates some distinguished characteristics of Avicenna’s classification. In addition to the features such as rationality, totalizing induction, differentiation of types, universality and property, his classification enjoys special orderliness, normativity, and value-regarding, and also it can exhibit a clear approach to the philosophy of science.
-
Page 199In the two recent decades, when the ‘Philosophy for Children’ has been included among the topics dealt by Iranian thinkers, there have been made different attempts by researchers to investigate into such a topic and to write some works about it. Thus, since there has been shown special interest in the Philosophy for Children (P4C) program, several conferences and instructional workshops have been organized, a number of scholarly books and essays have been published on it, and the P4C curriculum has been established in the PhD level. The author in this essay is going to examine the views of Matthew Lipman, the innovator of such a philosophical instruction, in comparison with the Islamic education system as well as to elucidate the station of teaching critical and creative thinking in the Islamic education. As a result, the author discloses the similarities between the ways of religious education and Lipman’s methods in providing the elements of cognitive skills and critical thinking.
-
Page 219‘Bliss’ and ‘misery’ are among the main discussions in philosophy and theology. In fact, perfect happiness is the ultimate purpose of human beings; it is the same thing that men seek to obtain whether consciously or unconsciously. At any rate, bliss can be considered as what is compatible with the goal of creation and man’s ultimate perfection. In this article, the author first of all expresses the lexical meaning of ‘bliss’ and ‘misery’, then deals with Mulla Sadra’s and Allamah Tabataba`i’s views on ‘bliss’, and finally responses a number of main questions concerning bliss.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.