فصلنامه علوم اجتماعی
سال نهم شماره 2 (پیاپی 18، تابستان 1381)

پرسش های مربوط به جایگاه مددکاری اجتماعی در سیاست گذاری و برنامه ریزی های رفاه اجتماعی در سطح کلان، می تواند یکی از بحث های محوری در ترسیم چشم انداز آینده نظام رفاه اجتماعی کشور باشد. برای پاسخ به هر گونه پرسشی در این زمینه، ناگزیر از ورود به چند قلمرو دیگر از جمله تعریف و اهداف حرفه مددکاری اجتماعی، مشکلات اجتماعی و گستره آن، مدل های مختلف رفاه اجتماعی و قلمرو سیاست های اجتماعی هستیم.
هدف از این مقاله ارائه بحثی است که جمع بندی آن بتواند تصویری از جایگاه مناسب متخصصان مددکاری اجتماعی در سیاست گذاری و برنامه ریزی های رفاه اجتماعی کشور تصویر نماید. مطالب این مقاله در شش قسمت تنظیم شده است: 1 تعریف مددکاری اجتماعی، اهداف و سطوح مختلف فعالیت آن، 2 مشکلات اجتماعی و گستره آن، 3 سیاست های اجتماعی و قلمروهای آن، 4 رفاه اجتماعی و مدل های مختلف آن،5 نگاهی به جایگاه مددکاران اجتماعی در سیاست گذاری و برنامه ریزی های کلان رفاه اجتماعی قبل و پس از انقلاب، و 6 جمع بندی و نتیجه گیری.

دانشگاه محل خردورزی، آموزش و یادگیری بسیاری از مسائل اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی است که باعث ایجاد فرصت هایی برای پیشرفت و ترقی افراد می شود. جوانان با درک این مسائل به آموزش عالی روی می آورند. هدف این مقاله، بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر گرایش به آموزش عالی در بین دانشجویان به منظور شناخت نگرش، باور، نیاز، ارزش و آرمان آن ها از تحصیلات دانشگاهی است. روش تحقی، پیمایشی است و اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است. جامعه آماری این تحقیق 6635 نفر از دانشجویان دانشگاه یزد است که در سال تحصیلی 8180 در این دانشگاه مشغول به تحصیل بوده اند و تعداد 350 نفر از آن ها به عنوان نمونه به روش تصادفی ساده برگزیده شده اند. پرسش اصلی تحقیق این است که علل و انگیزه این جوانان از تحصیل در دانشگاه چیست؟ و چه عواملی بر این علل و انگیزه ها موثرند؟ بر اساس نتایج این تحقیق، گرایش به آموزش عالی پس از قبولی در دانشگاه کاهش می یابد، اما این کاهش در مورد دو جنس یکسان نیست و گرایش پسران به آموزش عالی نسبت به دختران بیش تر کاهش می یابد. همچنین گرایش به آموزش عالی در بین طبقات اجتماعی مختلف یکسان است و انگیزه های مهم دانشجویان در گرایش به آموزش عالی به ترتیب، کسب منزلت اجتماعی بالاتر، کسب معلومات بالاتر، کسب شغل بالاتر و کسب درآمد بالاتر بوده است.

اقتصاد شبانی بر جابه جایی و کوچ بنا شده است. کوچ با همه زیباهایی که برای تماشاچیان دارد، برای کوچندگان توام بامصائب کوچک و بزرگ است. به دلیل مشکلات کوچ خانواده در همراهی باگله و دشواری های دیگر در زندگی کوچی، نظام عشیره ای در حال تبدیل به رمه گردانی دانسته می شود. با این حال، بسیاری از ابعاد و زوایای کوچ عشیره ای در تحقیقات مردم شناسان آشکار شده است. لیکن کوچ رمه گردانان تا کنون مورد کاوش واقع نگردیده است در این مقاله که حاصل پژوهش مشارکتی نگارنده در همراهی با دو گروه رمه گردان در خلال کوچ است، کوچ پیاده و کوچ ماشینی این گله داران مورد تحلیل و پنج جنبه از کوچ رمه گردانان یعنی مسیر و نحوه کوچ، ساختار گروه در خلال کوچ، تسریع و توقف کوچ، کوچ و وسائط نقلیه و کوچ و اعتقادات در مقایسه با کوچ عشیره ای و متناسب با موضوع و حجم مقاله مورد بحث قرار گرفته است. در پایان بر اساس یافته های نگارنده و در مقایسه با یافته های دیگران در باب کوچ عشیره ای، روال کوچ به مراحلی مشخص تقسیم گردیده است.

تحولات عظیم و سرنوشت ساز پدیده انقلاب صنعتی در سده هجدهم به صورتی هم زمان با خود، آثار و پی آمدهایی مثبت و منفی به همراه آورد.
بنابر اصل مهم «نیاز مادر اختراع است» برای حفظ و استمرار دست آوردهای مثبت این رویداد شکوهمند و نیز در جهت درامان ماندن از گزند سهمگین این رخداد عظیم تقریبآ به صورتی هم زمان دو فرزند خلف و شایسته این انقلاب که اولی سازمان دهی و مدیریت علمی و دومی تعاون و تعاونی بود و هردو ریشه در همکاری هدفمند دارند، تولد یافتند.
نزدیک به 158 سال از تولد نخستین شرکت تعاونی رسمی یا علمی با نام «تعاونی مصرف پیشگامان منصف و عملگرای راچدیل» می گذرد؛ این بنگاه اجتماعی - اقتصادی برای نخستین بار بر اساس اصولی مدون با مرام نامه یا مانیفستی معین و به عبارت بهتر با اساس نامه ای مشخص سازمان دهی و سامان دهی گردیده است. طی این مدت بارها از سوی متولیان امور تعاونی تلاش هایی ارزشمند و آگاهانه در جهت تلفیق و ترکیب پویای این دو پدیده مهم (تعاونی رسمی و سازمان دهی مدیریت علمی) به عمل آمده که حاصل و نتیجه آن بهره مندی تعدادی از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه از عملکرد نسبتآ مثبت این اقدام خردمندانه و هوشمندانه بوده است. لیکن در کشور عزیر ما ایران با وجود حمایت های قانونی که از بخش تعاونی به عمل آمده متاسفانه تعاونی ها از کارآمدی و موفقیت لازم بهره مند نبوده اند. در بررسی هایی که تاکنون در خصوص ناکارآمدی و عدم ثمربخشی یعنی عدم بهره وری تعاونی ها به عمل آمده است، دیدگاه ها و انگاره های بسیاری از صاحبان اندیشه و قلم و حتی صاحب نظران تعاونی و فن سالاران امر سازمان دهی و مدیریت حاکی از آن است که عدم بهره وری بهینه و مطلوب فعالیت های تعاونی های مختلف، به ویژه تعاونی های مصرف کنندگان، ریشه در ساختار وارداتی و مشکلات درون زا و برون زای آن ها دارد، به گونه ای که فرآیند این گونه تنگناها و مشکلات ساختاری از نهادینه کردن ارزش های تعاونی که خلاصه آن تلاش در جهت انسانی نمودن اقتصاد به جای اقتصادی نمودن انسان است، جلوگیری نموده و متاسفانه هنجارهای تعاونی نه تنها در میان اعضا بلکه حتی در میان ارکان اصلی تعاونی ها (هیئت مدیره و بازرسان) و مدیرعامل نیز نهادینه نگردیده است. درنتیجه این گونه نهادهای اجتماعی و اقتصادی از بهره وری لازم برخوردار نگردیده اند.
در مقاله مربوط به پژوهش پیش رو که از نوع تحقیقات کاربردی و به روش پیمایشی و نظرسنجی و با خصلتی توصیفی، تحلیلی و تبیینی و در سطح خرد انجام یافته است، تلاش گردید تا دیدگاه ها و آرای یکصد نفر گروه نمونه از اعضای جمعیت آماری عضو تعاونی مصرف دانشگاه که همگی دارای مشاغل و تحصیلات بالا و دانشگاهی بوده اند و در نتیجه واریانس دیدگاه های آن ها قاعدتآ اندک است و ضمنآ با اندیشه تعاون بیش از سایر طبقات اجتماعی آشنایی دارند در مورد عواملی که بر میزان و ارتقای بهره وری در تعاونی های مصرف نقش دارند، از آن جمله متغیرهای مستقلی مانند سطح تحصیلات، میزان آگاهی از ارزش های فرهنگ تعاونی، میزان کاردانی و مسئولیت پذیری، نحوه اطلاع رسانی، نحوه برخورد و تایید صلاحیت ارکان اصلی تعاونی و نیز میزان مشارکت های اجتماعی - مالی و اقتصادی اعضا و سایر متغیرهای مستقل مورد بررسی، به دقت مورد تدقیق و کاوش علمی قرار گیرد. در بخش توصیفی مربوط به پرسش های تحقیق در خصوص متغیرهای مستقل، علاوه بر جداول توزیع فراوانی درصدی و تجمعی و مواردی نمودارها از معرف هایی مانند شاخص های مرکزی و پراکندگی استفاده گردید تا با منطق اعداد و ارقام به توصیف و توجیه ویژگی های مورد نظر محقق درباره هریک از عواملی که بر میزان و ارتقای بهره وری نقش دارند پرداخته شود.
در بخش تحلیلی و تبیینی از مباحث آمار استنباطی جهت تعمیم نتایج حاصل از آزمون های آماری نربوط به نمونه علمی استفاده شده است. از معتبرترین آزمون های آماری که مورد استفاده قرار گرفت آزمون t و z و آزمون کای دو (2c) برای جداول یک بعدی و دوبعدی مربوط به پرسش ها و فرضیات تحقیق را می توان نام برد.
از بررسی نهایی نتایج حاصل از پرسش ها و فرضیات تحقیق ملاحظه شد که فرضیات تحقیق با میزان اعتماد (99%) تایید گردید

این تحقیق با هدف تعیین میزان رضایت شغلی معلمان مدارس ابتدایی در تهران انجام گرفت. رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در امر کیفیت آموزش و موفقیت شغلی معلمان است. روش مطالعه در این تحقیق، روش پیمایشی است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه تعدیل شده رضایت شغلی مینه سوتا استفاده شد. جمعیت نمونه شامل چهارصد نفر از معلمان مدارس ابتدایی در مناطق یک، یازده و شانزده تهران بوده است. شیوه نمونه گیری به روش تصادفی سیستماتیک و خوشه ایانجام گرفت.
این تحقیق نشان داد که 7/88 درصد از معلمان مدارس ابتدایی مورد بررسی از شغل خود راضی یا خیلی راضی بودند، حال آنکه 6/3 درصد ناراضی و خیلی ناراضی بودند. ضمنا 5/6 درصد پاسخ بی نظر و 2/1 درصد بدون پاسخ بودند. متغیرهای سطح تحصیلات معلمان و قصد معلمان برای ماندن در موقعیت کنونی شغلی، از متغیرهای قابل پیش بینی رضایت شغلی معلمان بود.
جنبه های مربوط به میزان رضایت شغلی معلمان شامل کیفیت مدیریت، حصول، پیشرفت، همکاران، شرایط کار و شناخت، و جنبه های مربوط به میزان رضایت شغلی معلمان شامل فعالیت، ارزش های اخلاقی و اختیار بود.