فصلنامه علوم اجتماعی
سال پانزدهم شماره 1 (پیاپی 40، بهار 1387)

حقایق در صورت نیل، تغییرناپذیرند؛ اما نظریات معطوف به آن ها در معرض تحولات دائمی قرار دارند. بررسی گونه گونی نظریات جامعه شناسانه درباره دین و مرحله شناسی از تحولات پدید آمده در آن ها، موضوع و محور اصلی این مقاله است و تلاش شده است تا با واکاوی مشخصات و ممیزات هر مرحله و نقصان های موجود در هر رهیافت، شرایط و ملزومات ارتقا به مرحله بعدی نظریه پردازی که دیر یا زود و خواه ناخواه فراخواهد رسید، بیان گردد. این تلاش نه با سودا و مدعای تولید نظریه ای جدید، بلکه به منظور افزایش مهارت و اشراف بر نظریات موجود و آماده سازی زمینه های معرفتی تحول در آن ها صورت گرفته است.

هدف اصلی این مقاله، شناخت عوامل مؤثر بر مرگ و میر کودکان در استان ایلام با تاکید بر محرومیت اجتماعی است. بر این اساس، مهمترین سؤال پژوهشی مورد نظر عبارت است از این که محرومیت اجتماعی و شاخص های جمعیتی، چه رابطه ای با مرگ ومیر کودکان دارند.
روش تحقیق مورد استفاده برای بررسی موضوع و سؤالات تحقیق، روش پیمایشی است و جامعه آماری مورد نظر عبارت است از کلیه زنان ازدواج کرده 49-15 ساله استان ایلام که حداقل یک بچه زنده بدنیا آورده اند. مبانی نظری برای تحلیل و تبیین موضوع این مقاله، مشتمل بر نظریه های محرومیت اجتماعی و نظریه های مربوط به مرگ ومیر کودکان است که در نهایت با استفاده از نظریه های مطرح شده، مدل نظری مقاله ترسیم شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، متوسط بعد خانوار در نمونه تحت بررسی، 9/4 نفر، میانگین فاصله بین موالید، 42 ماه، میانگین تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده، 05/3 و میانگین تعداد فرزندان زنده مانده، 8/2 بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح دو متغیره و چند متغیره، صورت گرفته است. در سطح تحلیل چند متغیره از رگرسیون لوجستیک استفاده شده است. بر این اساس در سطح کل استان، شاخص های جمعیتی، محرومیت اجتماعی و نوع ازدواج، در مدل باقی مانده اند، اما در نقاط شهری، محرومیت اجتماعی، نوع ازدواج و آگاهی از مراقبت های کودکان، در مدل باقی مانده اند و در نهایت در نقاط روستایی، شاخص های جمعیتی، محرومیت اجتماعی، بهداشت تغذیه و نوع ازدواج، در مدل باقی مانده اند. به منظور تایید مدل تحلیلی مطالعه حاضر، از مدل معادلات ساختاری استفاده شده است که در این مدل به استثنای بهداشت تغذیه، تمامی متغیرهای انتخاب شده به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر متغیر وابسته تاثیر داشته اند.

جدل و کشمکش بین پژوهش های کمی و کیفی، سابقه بس دیرینه، حتی قبل از کاربرد آن ها در حوزه علوم اجتماعی دارد به طوری که طرفداران هر یک در تلاش برای اثبات حقانیت دیدگاه خود بوده اند. سیطره پژوهش های کمی که چندین دهه به جریان غالب و بلامنازع روش شناسی مبدل شده بود با ظهور جنبش فمینیستی و سایر جریانات اجتماعی و سیاسی، رو به کاستی گذاشت. از همان زمان، شاهد شکل گیری علایق اولیه به ترکیب روش های کمی و کیفی بوده ایم، به طوری که در دهه 1990 با کمرنگ شدن این قطب بندی ها، روش ترکیبی به صورت روشی مستقل در نوع خود مطرح شد.
در مقاله حاضر تلاش بر ان است که ابتدا هر یک از رویکردهای کمی و کیفی، اجمالا معرفی شده و نقاط قوت و ضعف آن ها بررسی شود. سپس به تفاوت های سه رویکرد بنیادگرایی، وضعیت گرایی و عمل گرایی در خصوص امکان ترکیب روش های کمی و کیفی اشاره می شود و نهایتا معرفی مختصر رویکرد ترکیبی، مفروضات، شیوه های ترکیب، مراحل پژوهش ترکیبی و چالش های پیش روی موج نوین روش شناسی، بخش پایانی مقاله را تشکیل می دهد.

گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات دردهه آخر قرن بیستم، تحولات گسترده ای در زندگی آدمی به وجود آورد. این فناوری ها عامل اصلی گذار از جامعه صنعتی به جامعه شبکه ای محسوب می شوند. در این میان، اینترنت که مثل هوا در همه جای کره زمین جریان یافته، مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و جامعه جدیدی تحت عنوان «جامعه شبکه ای» شکل داده است که در آن، ابعاد مختلف زندگی انسان، از جمله ابعاد سیاسی، دستخوش تغییر و تحول شده است.
نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و هواداران آن ها از وسایل مختلفی برای طرح دیدگاه ها و برنامه های انتخاباتی خود استفاده می کنند. در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، فضای وب به دلیل خارج بودن از حوزه قدرت، امکان تعامل دوسویه، آزادی از زمان و مکان و... به طور بی سابقه ایی مورد توجه قرار گرفت. این مقاله با هدف بررسی نحوه پوشش خبری نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در فضای وب، به تحلیل محتوای مطالب انعکاس یافته در چهار تارنمای بازتاب، رویداد، امروز و انتخاب نو می پردازد.

فرایند سریع صنعتی شدن در نیمه دوم قرن بیستم، بیشترین آسیب را به بخش کشاورزی وارد آورد. گفتنی است که در این فرایند، سهم عمده ای از آسیب نصیب کشورهای جهان سوم شد. زیرا روش های بومی، کهن، سازگار با محیط و آزمون پس داده خود را رها کرده و به استفاده از الگوهای وارداتی کاشت، داشت و برداشت بدون هیچ گونه تناسبی با محیط خود روی آورده بودند؛ که این جابجایی کاهش بازده تولید در بلند مدت، فرسایش خاک و تخریب شدید محیط زیست را به همراه داشت. در نهایت در دهه های پایانی قرن بیستم راهکاری برای حل این ناهماهنگی و مشکل پیشنهاد شد. راهکار عبارت بود ازاهمیت به دانش بومی و تلاش در تلفیق آن با دانش رسمی. اثر حاضربه این موضوع پرداخته است که کشاورزان ایرانی از چه شیوه ها و روش هایی استفاده کرده اند که در این مدت طولانی چند هزار ساله، زمین های کشاورزی را از باردهی و توان نینداخته اند؟ در حالی که در چند دهه گذشته، چه در ایران و چه در غرب، با شیوه های مدرن کشاورزی و به ویژه با کودهای شیمیایی، میلیون ها هکتار زمین دایر کشاورزی، بایر و رها شده است.