نشریه پژوهش های علوم دامی
سال نوزدهم شماره 2 (پاییز و زمستان 1388)

به منظور بررسی تاثیراسید کلریدریک واوره بر خصوصیات شیمیایی، تجریه-پذیری ماده خشک و پروتئین خام سیلاژ یونجه و همچنین مصرف آن در تغذیه گاوهای تازه زای هلشتاین، آزمایشی در سه مرحله انجام شد. در مرحله اول یونجه خرد شده با مقادیر متفاوت اسید کلریدریک (صفر، 2، 4، 6، 8، 10، 12، 14 و 16 میلی لیتر به ازای یک کیلوگرم ماده خشک) و اوره (صفر، 5/2، 5، 5/7 و 10 گرم به ازای یک کیلوگرم ماده خشک) در کیسه های پلاستیکی سیلو شد. در مرحله دوم فراسنجه های تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام سیلاژهای یونجه (تیمار 1: سیلاژ یونجه بدون افزودنی، تیمار 2: سیلاژ یونجه با 5 گرم اوره + 4 میلی لیتر اسید کلریدریک به ازای یک کیلو گرم ماده خشک، تیمار 3: سیلاژ یونجه با 5 گرم اوره + 12 میلی لیتر اسید کلریدریک به ازای یک کیلو گرم ماده خشک) با استفاده از روش کیسه های نایلونی تعیین شد. مقایسه ضرایب تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام تحت تاثیر عمل آوری اسید و اوره قرار گرفت. در مرحله سوم تاثیر جایگزینی 75% (بر مبنای ماده خشک) سیلاژ یونجه غنی شده (تیمارهای آزمایشی مرحله دوم) به جای یوجه خشک در خوراک 15 راس از گاوهای تازه زای هلشتاین با میانگین روزهای شیردهی 3 ± 21 روز در قالب طرح کاملا تصادفی با روش تکرار در زمان به مدت 49 روز مورد ارزیابی قرار گرفت. مصرف خوراک و تولید شیر به طور روزانه ثبت شد و نمونه گیری از شیر در طی 4 مرحله (پایان هفته اول، سوم، پنجم و هفتم) انجام شد. علاوه بر این نمونه گیری خون در طی دو مرحله (هفته سوم و هفته آخر آزمایش) در سه زمان (قبل، 2 و 4 ساعت بعد از مصرف خوراک صبحگاهی) از طریق سیاهرگ گردن انجام شد. مصرف ماده خشک در گاوهایی که از تیمار سه استفاده می نمودند به طور معنی داری کمتر از سایر تیمارها بود (05/0P<). اثر زمان بر تولید و غلظت چربی شیر معنی دار شد (05/0P<). غلظت گلوکز خون (میلی گرم در دسی لیتر) در زمان های قبل (تیمار یک: 71 در مقابل تیمار دو: 7/73) و 2 ساعت (تیمار یک: 1/70 در مقابل تیمار دو: 6/73) بعد از مصرف خوراک صبحگاهی تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت (05/0P<). به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که استفاده از اسید کلریدریک به عنوان یک اسید معدنی و ارزان قیمت در غنی سازی سیلاژ یونجه می تواند همراه با اثرات مطلوب بر خصوصیات شیمیایی و تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین این علوفه تخمیری باشد.

دقیقترین روش ها برای ردیابی و پیدا کردن ژنهای عمده، استفاده از اطلاعات مولکولی می باشد. ولیکن تولید این نوع اطلاعات نیازمند طرحهای آمیزشی خاص و هزینه های زیادی می باشد که بدون مطالعات مقدماتی برای بهینه سازی تولید و استفاده از آنها، انجام آن برای کشور در حال توسعه ای همانند کشورما بسیار سخت می باشد. بنابراین، قبل از انجام این روش ها می بایست این ژنها با روش های آماری توانمند شناسایی و ردیابی اولیه شوند. برخی از ژنهای عمده ای که هم اکنون در برنامه های اصلاح نژادی کشورهای پیشرفته استفاده می شود، ابتدا با روش های آماری شناسایی شدند. در تحقیق حاضر ژنهای عمده تاثیر گذار بر روی چهار صفت اقتصادی سن بلوغ جنسی، وزن بدن، وزن تخم مرغ و تعداد تخم مرغ تولیدی در دو مرکز اصلاح نژادی با روش های مختلف آماری مورد ردیابی قرار گرفتند. برای جلوگیری از نتایج مثبت اشتباه، داده های دور افتاده حذف و از تبدیل باکس-کاکس برای داده های تصحیح شده، استفاده شد. نتایج آزمون نرمالیته حاکی از تفرق ژن (ها) برای چهارصفت اقتصادی در هر دو مرکز اصلاح نژادی می باشد. آزمون بارتلت، برای همگنی واریانسها در داخل خانواده های ناتنی خروسها، نشان داد که واریانسها در داخل این خانوادها همگن نبوده و آماره های 2χ در سطح 1 درصد معنی دار بودند. آزمون فین نیز وجود رابط خطی-انحنایی را بین واریانس داخل خانواده ها و میانگین آنها نشان داد که هر دو این وضعیت در موقع تفرق ژن عمده صورت می گیرد. آزمون مختلط به عنوان توانمند ترین آزمون برای جمعیتهای حیوانی در بین این آزمونها نشان داد که توزیع اکثر صفات از یک توزیع مرکب با بیش از یک توزیع نرمال یا توزیع مختلط تبعیت می کند که این از اثرات تفرق ژنهای با اثر عمده بر روی این صفات و میانگینهای متفاوت برای ژنوتیپ های مختلف آن است.

در این مطالعه رابطه بین آلل های ژن BoLA-DRB3.2 با امتیاز سلول های بدنی شیر و ورم پستان بالینی در گاوهای شیری هلشتاین بررسی شد. ورم پستان بالینی به شکل وجود یا عدم وجود حداقل یک مورد بیماری شناسایی شده توسط گاودار یا دامپزشک طی دوره شیردهی اول تعریف شد. به منظور ایجاد داده هایی با توزیع نرمال، تعداد سلول های بدنی مربوط به دوره نخست شیردهی با تبدیل لگاریتمی به امتیاز سلول های بدنی تبدیل شد. به منظور تعیین ژنوتیپ حیوانات مورد مطالعه از روش PCR-RFLP و برای هضم محصولات PCR از آنزیم های RsaI، BstYI و HaeIII استفاده شد. برای ارزیابی اثر آلل های مختلف ژن مورد مطالعه بر امتیاز سلول های بدنی و ورم پستان بالینی به ترتیب از مدل خطی عمومی و رگرسیون لجستیک استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که آلل BoLA-DRB3.2*11 به طور معنی داری با مقادیر کمتر امتیاز سلول های بدنی مرتبط است، ولی اثر آلل ها بر ورم پستان بالینی معنی دار نبود. اگرچه تایید نتایج تحقیق حاضر به مطالعات بیشتری نیاز دارد، اما می توان استنباط نمود ژن BoLA-DRB3 دارای این پتانسیل می باشند که به عنوان نشانگر ژنتیکی برای بهبود ورم پستان و سلامتی پستان در گاوهای شیری مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از اجرای این تحقیق، تعیین انرژی و پروتئین مورد نیاز در حالتهای نگهداری و رشد شتر های یک کوهانه یک تا دو ساله به روش کشتار مقایسه ای بود. در این تحقیق تعداد 21 نفر شتر یک کوهانه مورد استفاده قرار گرفتند. بر روی 18 نفر از شترها در سه دوره متوالی آزمایشات هضمی و متابولیسمی انجام گرفت. انرژی قابل متابولیسم مورد نیاز برای نگهداری (ابقای صفر انرژی)، با استفاده از معادله رگرسیون بین انرژی قابل متابولیسم مصرفی و انرژی ابقا شده، 342 کیلوژول به ازای هر واحد وزن متابولیکی تخمین زده شد. همچنین پروتئین قابل هضم مورد نیاز نگهداری (ابقای صفر پروتئین) با استفاده از معادله رگرسیون بین پروتئین قابل هضم مصرفی و پروتئین ابقا شده، 89/2 گرم به ازای هر واحد وزن متابولیکی برآورد گردید. انرژی قابل متابولیسم مورد نیاز برای رشد، با استفاده از معادله رگرسیون بین انرژی قابل متابولیسم مصرفی و افزایش وزن روزانه، 6/50 کیلوژول انرژی قابل متابولیسم به ازای هر گرم افزایش وزن تخمین زده شد. پروتئین قابل هضم مورد نیاز برای رشد، با استفاده از معادله رگرسیون بین پروتئین قابل هضم مصرفی و افزایش وزن روزانه، 431/0 گرم پروتئین قابل هضم، به ازای هر گرم افزایش وزن تخمین زده شد. راندمان تبدیل انرژی قابل متابولیسم به انرژی خالص، 52/0 حاصل شد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد که احتیاجات نگهداری شتر برای انرژی و پروتئین، به ازای هر واحد وزن متابولیکی نسبت به سایر نشخوارکنندگان کم تر است.

آزمایشی به منظور بررسی اثرات پروبیوتیک (آسپرژیلوس اریزا، ساکارومایسس سرویزا و پریمالاک) در شرایط نرمال و تنش گرمایی بر عملکرد جوجه های گوشتی صورت گرفت. تعداد 768 قطعه جوجه گوشتی از سویه راس 308 در 48 واحد آزمایشی (4 تیمار با 6 تکرار و 16 قطعه در هر تکرار) در قالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی با قرار گرفتن در دو بلوک تحت تنش گرما و شرایط نرمال استفاده شد. جیره های غذایی مورد استفاده در آزمایش، بر اساس احتیاجات غذایی جوجه های گوشتی (سویه راس 308) در سن 21- 1 و 42- 22 روزگی و با مقادیر معین مواد افزودنی تهیه گردید. صفاتی که اندازه گیری گردید شامل افزایش وزن بدن، خوراک مصرفی، ضریب تبدیل غذایی و ترکیبات لاشه پرنده گان بود و جوجه ها به صورت آزاد به آب و جیره دسترسی داشتند. جوجه از هر تیمار به طور تصادفی جهت کشتار انتخاب گردید. مواد افزودنی پروبیوتیک سبب بهبود عملکرد جوجه های گوشتی نگردید ولی وزن لاشه و راندمان لاشه را به طور معنی داری کاهش داد (05/0< P). مقدار خوراک مصرفی، تلفات جوجه ها، میانگین وزن زنده و ضریب تبدیل غذایی برای جوجه های گوشتی تحت شرایط تنش گرما کاهش معنی داری نشان نداد ولی وزن لاشه به طور معنی دار کاهش یافت (05/0< P). براساس نتایج حاصل پروبیوتیک تاثیری بر عملکرد جوجه های گوشتی نداشت ولی استرس گرمایی سبب کاهش وزن لاشه شد.

به منظور ارزیابی خصوصیات کیفی الیاف پشم نسل دوم گوسفندان دورگ آرخارمرینوس ×قزل و آرخارمرینوس × مغانی و مقایسه ترکیب ژنتیکی آنها، از تعداد 180 راس گوسفند دورگ یک ساله متولدین سال های 1381 تا 1383 نمونه برداری شد. نمونه ها در آزمایشگاه تکنولوژی الیاف پشم برای صفات قطر تار پشم، ضریب تغییرات قطر تارها، طول دسته الیاف پشم ناشور و درصد تارهای مدولائی و کمپ مورد ارزیابی قرار گرفتند. میانگین و انحراف معیار حاصل برای صفات مذکور در نسل دوم دورگ های آرخارمرینوس× قزل به ترتیب 41/3±33/26 میکرون،36/9±64/34 درصد،36/9±15/10 سانتیمتر و 85/5± 39/3 و 65/2 ± 01/2 درصد و برای آرخارمرینوس× مغانی به ترتیب 7/3 ±99/26 میکرون، 53/14 ± 52/36 درصد، 92/2 ± 09/10 سانتیمتر و 54/4 ± 24/3 و 99/4 ± 82/2 درصد برآورد شد. اثر جنس بر روی طول دسته الیاف پشم، ضریب تغییرات قطر تارها، درصد تارهای مدولائی و کمپ معنی دار بود (01/0P<). به طوریکه در جنس ماده در مقایسه با نرها طول دسته الیاف پشم، ضریب تغییرات قطر تارها، درصد تارهای مدولائی و کمپ بیشتر بود. اثر سال تولد سال تولد بر روی قطر و طول دسته الیاف پشم معنی دار (01/0P<) بود. به طوریکه دام های متولد شده در سال 1381 دارای کمترین قطر الیاف پشم و بلندترین طول دسته الیاف پشم بودند. همچنین تیپ تولد اثر معنی داری (01/0P<)بر روی طول دسته الیاف پشم و ضریب تغییرات قطر تارهای پشم داشت و تک قلوها طول دسته الیاف پشم و ضریب تغییرات قطر بالاتری نسبت به دوقلوها داشتند. به طور کلی نتیجه گیری شد که ترکیب ژنتیکی دورگ ها بر روی صفات مورد مطالعه اثر معنی دار نداشت.

تاثیر دو ترکیب آنتی اکسیدانی (سلنیت سدیم و زردچوبه) بر عملکرد، خصوصیات لاشه و فراسنجه های خونی جوجه های گوشتی سویه راس در شرایط تنش گرمایی بررسی شد. این آزمایش با استفاده از 180 قطعه جوجه ی یکروزه در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با روش فاکتوریل (3×2) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل جیره های حاوی سطوح صفر و 3/0 میلی گرم سلنیت سدیم، صفر، 5 و 10 گرم زردچوبه در کیلوگرم خوراک بودند. جوجه ها تا سن 28 روزگی در دمای 30-28 درجه سانتی گراد و پس از آن تا 42 روزگی در دمای 35-32 درجه ی سانتی گراد (از 10 صبح تا 4 بعد از ظهر، به مدت 6 ساعت در روز) نگهداری شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که تنش گرمایی مصرف خوراک و افزایش وزن جوجه های گروه شاهد را در مقایسه با دیگر تیمارها بطور معنی داری (05/0>P) کاهش داد. بهترین ضریب تبدیل (81/1) با مصرف 3/0 میلی گرم در کیلوگرم سلنیت سدیم در جیره حاصل شد.استفاده از سلنیت سدیم و (یا) زردچوبه در جیره ی غذایی تاثیری بر بازده لاشه ی جوجه ها نداشت. با مصرف 10 گرم در کیلوگرم زردچوبه درصد چربی حفره ی شکمی بطور معنی داری (05/0>P) کاهش یافت. غلظت آنزیم های گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) و سوپراکسیددیسموتاز (SOD) در پلاسمای خون جوجه های بطور معنی داری (05/0>P) تحت تاثیر سلنیت سدیم جیره غذایی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که در شرایط تنش گرمایی استفاده ی همزمان از آنتی اکسیدان های معدنی و آلی اثر بهتری دارد.

مطالعه حاضر جهت بررسی اثرات سطوح مختلف پنبه دانه در تغذیه گاوهای شیری هلشتاین در دوره اول شیردهی، بر روی عملکرد، ترکیب و کیفیت شیر تولید شده و پروفیل اسیدهای چرب شیر انجام شد. این تحقیق با 8 گاو شیری هلشتاین در قالب طرح چرخشی کاملا متوازن با چهار جیره غذایی، چهار دوره آزمایشی، 21 روزه و 2 راس گاو در هر تکرار انجام شد. میزان پنبه دانه و پروتئین خام جیره های غذایی 1 تا 4 به ترتیب 22% سالم و 16% پروتئین، 22% خرد شده و 16% پروتئین، 22% سالم و 18% پروتئین و بدون پنبه دانه و 16% پروتئین، ماده خشک جیره بودند. همه جیره ها از نظر میزان انرژی خالص شیردهی و انرژی قابل متابولیسم در یک سطح قرار داشتند و به صورت مخلوط و انفرادی تا حد اشتها (به طور آزاد) تغذیه شده و گاوها 3 بار در روز دوشیده شدند. نمونه گیری از شیر 2 بار (وسط و آخر هفته) انجام شد. در این آزمایش تولید شیرخام براساس 4 درصد چربی، ترکیبات آن و میزان اسیدهای چرب کونژوگه شده (CLA)، در جیره های حاوی پنبه دانه نسبت به جیره های بدون پنبه دانه (شاهد) بررسی گردید. تولید شیرخام در جیره های حاوی پنبه دانه نسبت به جیره های بدون پنبه دانه (شاهد) به طور معنی داری افزایش یافت (05/0P<). میانگین درصد چربی شیر در گاوهای تغذیه شده با جیره های 1 تا 4 در طول آزمایش افزایش خطی غیر معنی داری را با افزایش درصد پنبه دانه در جیره نشان می دهد(05/0P>). تفاوت معنی داری در میانگین درصد لاکتوز، ماده جامد بدون چربی، درصد پروتئین شیر گاوهای تغذیه شده با جیره های 1 تا 4 در بین تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نشد(05/0P>). پروفیل اسیدهای چرب شیر در گاوهای تغذیه شده با جیره های 1 تا 4 تفاوت معنی داری را نشان داد (05/0>P). میانگین میزان اسیدهای چرب کونژوگه شده در شیر گاوهای تغذیه شده با جیره های 1 تا 4 به ترتیب 775/0، 712/0، 762/0 و 777/0 درصد بود که تفاوت معنی داری بین تیمارها مشاهده نشد (05/0P>). نتایج تحقیق حاضر نشان داد افزودن تخم پنبه به جیره بدون تغییر در میزان ماده خشک مصرفی می تواند تولید شیر را افزایش دهد به گونه ایکه ترکیبات شیر نیز بدون تغییر باقی بماند. همچنین افزودن تخم پنبه به عنوان دانه روغنی به جیره می تواند ترکیب اسیدهای چرب شیر تولید شده را تغییر دهد.

در این تحقیق تاثیر تغذیه جیره های بر پایه گندم و جو به همراه چهار نوع آنزیم تجارتی دارای فعالیت زایلاناز و بتاگلوکاناز بر عمکرد رشد و برخی از خصوصیات دستگاه گوارش جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. جیره های حاوی آنزیم با جیره های حاوی گندم و جو و یا ذرت بدون آنزیم مقایسه شدند. در کل تعداد 234 جوجه گوشتی نر یک روزه (سویه راس 308) به 6 تیمار، 3 تکرار و 13 جوجه به ازای هر واحد آزمایشی اختصاص داده شد. همه داده ها در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی آنالیز شدند. در کل دوره، افزودن تمامی آنزیم ها به جیره بر پایه گندم و جو مشابه با جیره بر پایه ذرت افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی جوجه ها را به طور معنی داری (05/0P) نسبت به جیره بر پایه گندم و جو بدون آنزیم بهبود بخشیدند. نتایج نشان داد که مکمل آنزیمی تاثیر معنی داری روی وزن نسبی پانکراس، کبد، سنگدان، طول و وزن نسبی دودونوم، ژژونوم، ایلیوم، سکوم و کولون ندارد، اما افزودن آنزیم به جیره بر پایه گندم و جو وزن نسبی چربی بطنی را بطور معنی داری (05/0P) در 42 روزگی افزایش داد. بطور کلی به نظر می رسد که ترکیب گندم و جو یک جایگزین مناسب برای ذرت در جیره جوجه های گوشتی می باشد. همچنین پرنده گان تغذیه شده با مکمل آنزیمی در کل دوره از لحاظ افزایش وزن روزانه و بهبود ضریب تبدیل غذایی وضعیت مشابهی داشتند، بنابراین اولویت انتخاب آنزیم باید بر اساس ارزش اقتصادی آن باشد.

به منظور مطالعه اثرات نسبت های مختلف دانه جو به ذرت بر عملکرد پروار و خصوصیات لاشه گوساله های نر پرواری، 25 راس گوساله نر هلشتاین با میانگین وزن اولیه 39±276 کیلو گرم در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 5 جیره آزمایشی و 5 تکرار در هر جیره تحت آزمایش قرار گرفت. جیره های آزمایشی 1 الی 5 به ترتیب دارای نسبت های 100:0 و 75:25 و 50:50 و 25:75 و 0:100 دانه جو به ذرت بودند (به ترتیب افزایش سهم ذرت) و توسط نرم افزار NRC(1996) متوازن شدند. گوساله ها با خوراک کاملا مخلوط (با نسبت 25 درصد علوفه به 75 درصد کنسانتره) به صورت آزاد تغذیه شدند و بمدت 110 روز پروار شدند. بین جیره ها از لحاظ وزن نهایی، افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی و ماده خشک مصرفی و بازده لاشه تفاوت معنی داری وجود نداشت. میزان چربی داخلی و ضخامت چربی روی دنده 12 و در صد چربی به گوشت بدون استخوان دنده 12 برای جیره های 4 و 5 (سطوح بالای ذرت) بطور معنی داری نسبت به بقیه جیره ها بیشتربود (05/0P<). pH شکمبه بین جیره ها بطور معنی داری متفاوت بود (05/0P<). کمترین pH مربوط به جیره یک و بالاترین آن مربوط به جیره های 4 و 5 بود. نتایج این پژوهش نشان داد که تغذیه گوساله های نر پرواری هلشتاین با نسبت های 50:50 و 75:25 دانه جو به ذرت مناسب ترین عملکرد گوساله ها را به دنبال خواهد داشت.

به منظور ارزیابی جایگزینی پودر ماهی با سطوح مختلف پودر ضایعات کشتارگاهی طیور، چهار جیره غذایی بر پایه پودر ماهی تنظیم و پودر ضایعات کشتارگاهی طیور در سطوح0، 20، 40 و 60 درصد جایگزین آن شد. چهار جیره غذایی آزمایشی به همراه یک جیره غذایی تجاری (به عنوان کنترل) در قالب طرح کاملا تصادفی در15استخر آزمایشی در یک دوره 90 روزه به تغذیه 780 قطعه ماهی قزل آلا با میانگین وزن اولیه 7/5 ± 8/87 گرم رسید. نتایج حاصله نشان داد که طول بدن، نرخ رشد ویژه، افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی در بین جیره های غذایی آزمایشی و جیره غذایی تجاری تفاوت معنی داری ندارند. میزان مصرف غذا در سطح جایگزینی 60 درصد در مقایسه با جیره حاوی 100 درصد پودر ماهی بطور معنی داری (05/0P<) کاهش یافت (43/174 در برابر 86/189 گرم). بازده لاشه در جیره های آزمایشی حاوی 0، 20، 40 درصد جایگزینی پودر ماهی با پودر ضایعات کشتارگاهی طیور و جیره غذایی کنترل تفاوت معنی داری نشان نداد ولی استفاده از سطح جایگزینی 60 درصد بطور معنی داری (05/0P<) بازده لاشه را در مقایسه با صفر درصد جایگزینی کاهش داد. استفاده از پودر ضایعات طیور در کلیه سطوح جایگزینی در مقایسه با جیره کنترل، ترکیبات شیمیائی از جمله میزان پروتئین لاشه ماهی قزل آلا را تحت تاثیر قرار نداد. به طور کلی در این مطالعه، استفاده از جیره غذایی تجاری متداول در مقایسه با جیره های غذایی مورد استفاده برپایه پودر ماهی و پودر ضایعات طیور مزیتی را در بر نداشت. نتایج این آزمایش نشان داد که می توان آرد ماهی را تا سطح 60 درصد در جیره غذایی ماهی قزل آلا با پودر ضایعات طیور جایگزین کرد.

این آزمایش به منظور بررسی اثر تراکم گله بر عملکرد و برخی از متابولیت های خون جوجه های گوشتی اجرا شد. در این تحقیق، 580 قطعه جوجه خروس گوشتی یک روزه از سویه آربور اکرز مورد استفاده قرار گرفت. آزمایش از سن 7 تا 42 روزگی با چهار تراکم 10 (شاهد)، 13، 16 و 19 قطعه پرنده در هر مترمربع جایگاه بستری (5/1×5/1 متر) در 5 تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا شد. همه تیمارها جیره غذایی کاملا یکسان دریافت کردند. در این آزمایش وزن زنده بدن، افزایش وزن روزانه، خوراک مصرفی روزانه، ضریب تبدیل خوراک به صورت هفتگی اندازه گیری شد. هزینه تولید هر کیلوگرم وزن زنده، درصد اجزای لاشه نسبت به وزن زنده، درصد خاکستر استخوان انگشت پا در سن 42 روزگی و برخی از متابولیت های سرم خون در 41 روزگی نیز اندازه گیری شد. نتایج این آزمایش نشان داد که افزایش تراکم گله به 16 قطعه جوجه در هر مترمربع و بیشتر از آن باعث کاهش معنی دار مصرف خوراک و افزایش وزن بدن در سنین 42-21 و 42-7 روزگی شده و باعث کاهش معنی دار میانگین وزن بدن در سن 42 روزگی می شود؛ اما وزن زنده تولیدی در هر مترمربع از مساحت سالن افزایش می یابد (05/0 > P). تراکم گله تاثیر معنی داری بر ضریب تبدیل خوراک و غلظت کلسترول، کورتیزول و 4T سرم خون در بین تیمارهای مختلف نداشت (05/0 > P). تراکم 19 جوجه در هر متر مربع باعث کاهش معنی دار (05/0 > P) غلظت 3T سرم خون نسبت به تیمار شاهد شد. تراکم جوجه ها تاثیر معنی داری بر درصد وزنی کل لاشه و اجزای آن از جمله محصول سینه نسبت به وزن زنده بدن نداشت (05/0 > P). با توجه به مقدار تولید وزن زنده در هر متر مربع، کمترین هزینه به ازای تولید هر کیلوگرم وزن زنده به ترتیب مربوط به تراکم های 19، 16، 13 و 10 قطعه پرنده در هر متر مربع بود. بنابراین با توجه به نتایج این آزمایش، افزایش تراکم جوجه های گوشتی به 19 پرنده در هر متر مربع باعث افزایش بهره وری از فضای سالن پرورش بدون تاثیر منفی بر شاخص های لاشه می شود.