دو ماهنامه بررسی های بازرگانی
سال هفتم شماره 37 (مهر و آبان 1388)

برق یکی از نهاده های اساسی برای تولید کالاها و خدمات در بخش های مختلف اقتصاد است. در این مطالعه با استفاده از روش داده ستانده ضریب مصرف برق هر بخش محاسبه می شود. سپس صادرات مستقیم و غیرمستقیم برق بدست می آید. در پایان، یارانه ضمنی برق به بخش صادرات در دو سطح ملی و صنعت برق برآورد می شود. نتایج این مطالعه نشان می دهد بالاترین ضریب مصرف برق به ترتیب مربوط به بخش های برق، صنعت و آب و گاز به مقدار 2968 و 487 و 341 کیلووات ساعت برای هر میلیون ریال است و بخش های صنعت با 36 درصد، برق با 24 درصد و معدن با 18 درصد بیشترین سهم را در صادرات برق در قالب کالاها و خدمات داشته اند. یارانه ضمنی برق به بخش صادرات در سطح صنعت حدود 1780 میلیارد ریال و در سطح ملی حدود 3880 میلیارد ریال است.

هدف از ارائه این مقاله بررسی سیاست های تشویقی توسعه صادرات در کشورهای منتخب در صنایع با فن آوری بالا است. بدین منظور ابتدا سیاست های کلی توسعه صادرات کشورهای کره جنوبی، مالزی، تایوان و تایلند را مورد کنکاش قرار داده و سپس به مطالعه و بررسی سیاست ها و برنامه های تشویقی توسعه صادرات صنایع الکترونیک در این کشورها می پردازیم. مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که کشورهای مورد بررسی به منظور توسعه صادرات، با تدوین برنامه های منظم و منسجم بسترهای لازم برای صادرکنندگان در این حوزه ها را فراهم نموده و این سیاست ها به دلیل داشتن روند کاهشی منجر به تنبلی صادرکنندگان در آن بخش ها نشده و بلکه زمینه افزایش رقابت پذیری را برای آنها فراهم نموده است.
با عنایت به توجه دولت به تشویق و گسترش صنایع با سطح فن آوری بالا، بررسی این سیاست ها می تواند دولت را در ایجاد بسته های سیاستی مناسب کمک نماید.

ایران یکی از کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده چای می باشد که بخش اعظم نیاز مصرفی را از بازارهای جهانی تامین می نماید. به طوری که در سال 2005 سهم مصرف چای ایران از مصرف جهانی 3/3 درصد بوده در حالی که فقط 4/1 درصد از تولید جهانی را داشته است. در این مطالعه ضمن مروری مختصر بر سیاست های تنظیم بازار چای در ایران در سال های اخیر آنها با سیاست های اتخاذی در سایر کشورها برای تنظیم بازار این کالای مهم و اساسی مقایسه و بررسی شده است. در این مطالعه همچنین به صورت تحلیلی اثر سیاست های به کار گرفته شده برای تنظیم بازار این نوشیدنی خانوار بر روند تولید، مصرف، تجارت و قیمت چای در سال های اخیر مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با توجه به روند متغیرهای فوق، عمده ترین چالش های بازار این کالا که موجب افزایش مصرف چای خارجی، علی رغم افزایش تولید داخلی در برخی سال ها، کاهش مصرف چای داخلی در خانوارهای شهری و روستایی جمع بندی و ارائه شده است. در نهایت در بخش پایانی این مقاله عمده ترین راهکارها برای بهبود وضعیت تولید، تجارت و مصرف این محصول مهم در کشور در قالب توصیه های سیاستی ارائه گردیده است

آنچه در دهه های اخیر بیش از پیش نمود پیدا کرده است، بین المللی شدن تجارت و روی آوردن شرکت ها به بازار جهانی است. در این شرایط شرکت ها از طرق مختلف می کوشند تا کالاها و خدمات خود را در سرتاسر دنیا به فروش برسانند و سود خود را حداکثر سازند. در این میان صادرات یکی از راهکارهایی است که بیشترین کاربرد را برای بین المللی شدن شرکت ها داشته است. شرکت ها با صادارت می توانند با کمترین درگیری در فعالیت های محلی محصول خود را در بازارهای خارجی عرضه کنند.
در این مقاله با توجه به اهمیت فوق العاده صادرات برای بنگاه های داخلی به مروری جامع بر مباحث صادرات پرداخته ایم. این مباحث شامل مروری بر محرک ها و انگیزه های شرکت ها برای شروع به صادرات، موانع و مشکلات پیش روی صادرکنندگان و در نهایت مدل های عملکرد صادراتی که بیان کننده عوامل تاثیرگذار بر بهبود عملکرد صادراتی می باشند، هستند.
هدف نهایی ما در این مقاله دستیابی به چارچوبی مناسب در جهت بسترسازی توسعه صادرات با جمع بندی از نتایج تحقیقات قبلی در قالب رویکردی جامع می باشد که می تواند با کمک به برنامه ریزی جامع توسعه صادرات، کمکی هر چند اندک در زمینه دستیابی به اهداف توسعه صادرات غیرنفتی در کشورمان باشد.

با توجه به اهمیت شناخت آثار توسعه تجارت و آزادسازی تجاری بر بخش های مهم اقتصادی و نظر به اهمیت بخش مالی، این مقاله به بررسی آثار توسعه تجارت بر توسعه مالی در اقتصاد ایران با استفاده از الگوی خود رگرسیون برداری (VAR) و روش های توابع عکس العمل آنی و تجزیه واریانس در چارچوب این الگو می پردازد. از آنجا که نتایج این مقاله دلالت بر شناسایی آثار مثبت توسعه تجارت و صادرات بر توسعه مالی اقتصاد ایران دارد، این مهم استنباط می گردد که نه تنها توسعه تجارت و همچنین آزادسازی تجاری در اقتصاد ایران موجب کاهش سطح توسعه مالی نمی گردد بلکه به منظور بهبود و توسعه بخش مالی اقتصاد، سیاست های آزادسازی تجاری و توسعه تجارت و صادرات توصیه می گردد.

با ظهور فناوری های جدید در تولید و ارتباطات، تحولاتی در روش های تولید و توزیع و ساختار تشکیلاتی بنگاه ها پدید آمده است که بر اهمیت واحدهای کوچک و متوسط افزوده است، لذا دولت ها، سیاست های ویژه ای را برای ارتقای صنایع کوچک و متوسط اتخاذ نموده اند. چرا که براساس تجربه، رقابت پذیری صنایع بزرگ به تعامل مناسب با صنایع کوچک و متوسط وابسته است. در این مقاله با بررسی متغیرهایی مانند ارزش افزوده، اشتغال، سرمایه گذاری و شاخص های بهره وری نیروی کار و همچنین برخی شاخص های بیانگر تخصصی منطقه ای به بررسی جایگاه وضعیت صنایع کوچک (بین 10 تا 49 نفر کارکن) استان اصفهان در مقایسه با کل صنایع کوچک کشور پرداخته شده است. نتایج حاکی که صنایع کوچک استان اصفهان در مقایسه با کل کشور از شرایط بالنسبه بهتری بویژه در زمینه تعداد کارگاه های کوچک صنعتی، سرمایه گذاری های ثابت انجام شده، ارزش افزوده و میزان اشتغال برخوردار می باشد. همچنین میزان وابستگی به مواد و ملزومات خارجی در صنایع کوچک استان اصفهان (9/6 درصد) کمتر از کل کشور (5/8 درصد) می باشد. اما رشد شاخص بهره وری نیروی کار علیرغم برخورداری از رشد طی دوره 10 ساله (84-74)، ضمن بی ثباتی از لحاظ مقدار، رشد پایین تری نسبت به متوسط کشور داشته است. بررسی شاخص تخصص منطقه ای و شاخص هرفیندال صنایع کوچک استان نیز حاکی از بی ثباتی در زمینه گرایش به تخصص منطقه ای بوده و بیشتر بیانگر تنوع در صنایع کوچک استان می باشد. شاخص مزیت مقیاس (SAI) نیز نشان داده است که علیرغم پیروی از یک روند بی ثبات تقریبا در مورد همه صنایع، برخی از صنایع مانند صنعت عمل آوردن و رنگ کردن پوست خزدار، صنعت تولید فرش ماشینی و موکت، صنعت بریدن و شکل دادن و تکمیل سنگ و صنعت تولید محصولات سرامیکی نسوز طی دوره مورد بررسی همواره از مزیت نسبی برخوردار بوده اند

گوجه فرنگی یکی از مهم ترین محصولات زراعی منطقه جیرفت و کهنوج است. بازاریابی این محصول در فصل برداشت در نتیجه تولید انبوه و سطح زیر کشت گسترده با مشکلات فراوانی روبه رو می باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی چگونگی خدمات بازاریابی، عوامل بازار، وضعیت بازارهای فروش، تعیین حاشیه بازاریابی، کارایی بازاریابی و ارائه پیشنهاداتی در جهت بهبود وضعیت بازار گوجه فرنگی در این منطقه بوده است. آمار و اطلاعات لازم از طریق تکمیل پرسشنامه در سه سطح تولیدکننده، عمده فروش و خرده فروش فراهم شد. انتخاب تولیدکنندگان و واسطه ها به ترتیب بر اساس روش نمونه گیری سیستماتیک و روش نمونه گیری ساده تصادفی صورت گرفت. هزینه خدمات و سود خالص عوامل بازاریابی در هشت مسیر بازاریابی شناسایی شده، محاسبه گردید. حاشیه بازاریابی 540 ریال و سهم تولیدکننده از قیمت نهایی 46 درصد بدست آمد. قیمت یکسان و کارایی بازاریابی در مسیرهای مختلف تعیین و مسیر شماره پنج به عنوان کاراترین مسیر شناخته شد.