فهرست مطالب

تاریخ - پیاپی 8 (بهار 1387)

فصلنامه تاریخ
پیاپی 8 (بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/02/09
  • تعداد عناوین: 8
|
  • پوریا اسماعیلی، باقرعلی عادل فر صفحه 9
    ساسانیان به روش های نوین آبیاری توجه بسیار مبذول داشتند زیرا کشاورزی عمده درآمد آنان را تشکیل می-داد. سرمایه گذاری عظیم دولت ساسانی در احداث شبکه-های آبیاری در اقصی نقاط کشور سبب شد تا اراضی رونق یابد و از خشکسالی تا حدود بسیاری در امان باشند، همچنین به افزایش عایدات حکومت نیز انجامید. شاهان ساسانی با ساختن بندها و حفر قنوات بویژه در خوزستان و شوشتر مزارع را سیراب نمودند. از سویی دیگر در آن روزگار جهت نظارت بر ساخت هر گونه بند، حفر قنات ها و نگهداری و ثبت دستگاه های آبیاری و حقابه ها دیوان کستبزود (کاست افزود) به معنای کاهش و افزایش به وجود آمد تا از این طریق نظام آبیاری ایرانشهر قانونمند شود. بدین ترتیب از کشمکش ها جلوگیری شد و حقوق هر شخص معلوم گردید. بنابراین شیوه آبیاری این سرزمین به نظام زمین داری یاری رساند و در دوران اسلامی سرلوحه مسلمین واقع گشت.
    کلیدواژگان: ساسانیان، شادروان، قنات، کستبزود، شوشتر
  • شکوه سادات اعرابی صفحه 23
    با روی کار آمدن شاه سلطان حسین، سیاست عدم تسامح مذهبی نسبت به اقلیت های مذهبی از جمله ارمنیان در پیش گرفته شد. همین امر منجر بدان شد در آستانه ی حمله ی افغان ها به اصفهان، چنین شایع شود که ارمنیان درصدد گرفتن انتقام از حکومت صفویه می باشند و احتمالا به افغان ها نزدیک خواهند شد، لذا در تعدادی از گزارش های گردشگران اروپایی و کشیشان کارملیت شایعه ی مزبور دامن زده شده است.
    این مقاله در پی آن است با استناد به سفرنامه های مختلف و گزارش های شاهدان عینی بیان نماید که برخلاف شیوع چنان خبری در ایام اشغال اصفهان، ارمنیان نه تنها سازش نکردند، بلکه با همکاری ارتش صفویه به مقابله با دشمن مشترک پرداختند.
    کلیدواژگان: ارمنیان، افغان ها، شاه سلطان حسین، جلفا
  • محمدعلی اکبری، شهرام پناهی خیاوی صفحه 35
    در سال 1335.ق/1917م، جنبشی اعتراضی به رهبری شیخ محمد خیابانی، از طریق فعالیت حزب دموکرات آذربایجان و انجمن های با نفوذ دموکرات ها آذربایجان را فرا گرفت و پس از یک دوره گذار، با برپایی قیام کوتاه مدتی از 16 رجب تا 29 ذیحجه 1338 .ق/9 آوریل تا 14 سپتامبر 1920 م، به مبارزه با حکومت مرکزی پرداخت. طی سال های اشاره شده، یکی از وجوه اشتراک های فراوان در اندیشه و اهداف جنبش، نظریه نوگرایی و پرداختن به چرایی عدم تکوین جامعه قانونمند در دوره پس از مشروطه بود. با این ملاحظه، اندیشه ورزی جنبش پیش-نیاز تحقق توسعه یافتگی را ایجاب نوعی شرایط فکری در بین آحاد جامعه و نگرش های مثبت فرهنگی برای پیشرفت و تحقق جامعه مدنی می دانست. و از آنجا که نوگرایی در قالب گسترده آن، یعنی نوسازی جامعه مطرح شد در این بین، توجه به موقعیت اقشار گوناگون جامعه و بویژه، حقوق اجتماعی و مدنی زنان به طور اجتناب ناپذیری میان نظریه پردازان جنبش به یک بحث عمومی و در عین حال، منحصر به فردی تبدیل شد.
    اصطلاح فمنیسم، واژه نسبتا جدیدی در تاریخ ایران است و به نظر می رسد این واژه، نخستین بار در سال 1338 .ق/1920م، توسط برخی روشنفکران جنبش عنوان و پیرامون آن مباحث پر دامنه ای در باب عوامل موثر در بهبود موقعیت زنان مورد بحث قرار گرفته است. پژوهش حاضر، به بررسی شناخت شناسی های دارای دیدگاه فمنیستی در جنبش خیابانی پرداخته، نشان خواهد داد که آیا این گفتمان اصلاحی تا چه حد به پویش جمعی زنان در عرصه های سیاسی، اجتماعی منجر گردیده است.
    کلیدواژگان: جنبش شیخ محمدخیابانی، فمنیسم، زنان، آذربایجان، ایران
  • حسین زمانی، محمد حاجیانی صفحه 57
    محمد بن عبدالوهاب دیدگاه جدیدی در مذهب سنی به نام وهابیت ایجاد کرد. وی با محمد بن سعود و بعد از وی با پسرش عبدالعزیز متحد شد و اعراب نجد، عتوبیه و خلیج فارس را به وهابیت دعوت کرد. همزمان با آغاز قرن نوزدهم میلادی وهابی ها در سال1207ق/ 1793م. با تصرف احسا به خلیج فارس رسیدند. در سال1217ق/1802م. قبیله قواسم به وهابیت گرایید. در این زمان اغلب بنادر و سواحل خلیج فارس تحت نفوذ جواسم بود. آقا محمدخان بعد از تاجگذاری توجهی به امنیت سواحل خلیج فارس نکرد. این روند بی توجهی ایران به کرانه های ایرانی در دوره ی پادشاهان بعدی قاجار همچنان ادامه داشت. وهابیون هر لحظه فرصتی بدست می آوردند به سواحل ایران می تاختند و با حکام محلی کرانه های ایرانی علیه حکومت مرکزی متحد می شدند و به ناامنی و اغتشاش در آن نواحی دامن می زدند، تا اینکه در سال 1284ق/1867م. بندر عباس از دست سلطان عمان خارج شد و در سال 1303ق./1885م. ایران با خرید دو فروند کشتی جنگی، اقداماتی برای تامین امنیت خلیج فارس و مبارزه با وهابیون آغاز کرد. در سال1305ق/ 1887م. با تصرف بندر لنگه توسط ایران وهابیون پایگاه خود را در سواحل ایران از دست دادند.
    کلیدواژگان: وهابی، قواسم (جواسم)، بوشهر، مسقط، کرانه ی شمالی خلیج فارس
  • بهرام فتحی، تقی ترابی، فاطمه علی میرزایی صفحه 83
    نظریات اقتصادی ابن خلدون از مهمترین نظریات وی می-باشد. او نقش اساسی برای دولت قایل است و آن را شرط اساسی تاسیس شهر می داند. به نظر وی، نظارت دولت در فعالیت های اقتصادی نقشی تعیین کننده در تعادل و رونق اقتصادی دارد، برعکس دخالت آن در مبادلات برهم زننده ی وضعیت رقابتی و باعث ورشکستگی بخش خصوصی خواهد شد. بعلاوه او معتقد است دولت برای رشد و بقا باید، به رعایت اعتدال در اخذ خراج (مالیات) همت گمارد.
    کلیدواژگان: ابن خلدون، اقتصاد، دولت، شهر، کشاورزی، صنایع
  • سید اصغر محمودآبادی، محمدعلی چلونگر، علی اکبر عباسی صفحه 101
    پس از توسعه اسلام در بیرون ازجزیره العرب اقوام گوناگونی به این دین گرویدند. از آنجا که مردم این سرزمین ها با جنگ و یا پیمان صلح تسلیم اعراب شده بودند و نژادی غیر از نژاد اعراب داشتند مراودات آنان و رابطه شان باید به گونه ای مناسب حل می شد. بومیان غیرعرب از طریق پیمان های جوار با اعراب پیوند یافتند و به موالی معروف شدند. در اصول و تئوری دین اسلام برابری همه ایمان آورندگان را مطرح می نمود اما در عمل اینگونه نبود. موالی تا حدی در معرض توهین و تعصب اعراب قرار داشتند، پست-های مهم به آنها داده نمی شد ولی آنها تدریجا نقش و جایگاه نسبتا مهمی را در پست های اداری، موقعیت والایی را در سپاه و ارکان نظامی دارا شدند. بسیاری از فرماندهان معروف مسلمان از موالی بودند. غیر از این، در بین سایر مناصب افرادی از موالی دیده می شد. امارت ها نیز در برخی از مواقع به آنان واگذار می گردید. دانشمندان اسلامی قرون نخستین اسلامی عمدتا از موالی بودند و آنها تاثیرات فرهنگی زیادی را از خود بر اعراب بر جای گذاردند. موضوع اخذ جزیه از موالی و نومسلمانان مربوط به بخشی از موالی که کشاورز بودند و حامی آبرومند عربی پیدا نکرده بودند، می شد آنها می خواستند عضو ثابت سپاه شوند. در عهد اموی شورش مهمی که در واقع نشانگر اعتراض موالی برضد نابرابری اجتماعی باشد بوجود نیامد. هیچ کدام از قیام های عهد اموی را نمی توان یافت که فقط توسط موالی ایجاد شده باشد. موالی تنها گروه یا مهمترین گروه ناراضی عهد اموی نبودند.
    کلیدواژگان: موالی، اعراب، امویان، مناصب نظامی، پست های اداری، دانش های اسلامی
  • سیدمهدی موسوی، جواد نیستانی، لیلا خسروی صفحه 121
    گنجینه غار کلماکره شامل صدها قلم شی نفیس زرین و سیمین شامل ظروف، ریتون ها، مجسمه های انسانی و حیوانی، ماسک ها، پلاک ها، دستبندها و... در سال 1368 در پلدختر لرستان توسط روستائیان کشف شد. ویژگی منحصر به فرد این اشیاء، وجود کتیبه هایی به خط آرامی کهن، آشوری نو و ایلام نو روی برخی از آنهاست. قرائت این کتیبه ها توسط لامبرت، فرانسوا والا و رسول بشاش سبب آشکار شدن نام یک سلسله گمنام محلی دوران ایلام نو در لرستان گردید و عرصه جدیدی را در مطالعات باستان شناسی و تاریخ هنر این دوره تاریخی در ایران گشود. در این مقاله ما با مطالعه کتیبه-های منقور روی این اشیاء، بررسی منابع و متون کهن و شواهد باستان شناختی به دنبال تعیین هویت صاحبان این گنجینه و مکان یابی احتمالی سرزمین ساماتورا، مرکز حکومت آنان هستیم.
    کلیدواژگان: غارکلماکره، لرستان، ساماتورا، ایلام نو، تابالا، آم پیریش
  • سیدمحمود هاشمی صفحه 145
    جوامع بشری پیوسته در حال تغییر بوده و هستند و خواهند بود. منظور از تغییر در این مقاله تغییرات اساسی است که پیامدهای دراز مدت داشته و به ظهور و سقوط نظام های سیاسی می انجامد. چرا و چگونه جوامع دچار تغییر می شوند مسئله ای مورد بحث است که رویکردها و دیدگاه های مختلف پاسخ های متفاوتی به آن داده اند. این مقاله در پی آن است تا به ذکر برخی از این رویکردها و دیدگاه ها بپردازد.
    کلیدواژگان: تغییر نظام های سیاسی، مدل های چرخه، ای، واقع گرایی، ساختارگرایی، کثرت گرایی
|
  • Poorya Esmaeeli, D.R. Bagher Ali Adel Far Page 9
    As Sassanian high income was on farming, they paid a special attention to the modern ways of irrigating. Sassanian invested a large sum of money in creating irrigating nets in different parts of the country to enrich the fields and saved them in rain-less years. Also this increased the government incomes more than before. Some diversion dams and Qanats in Khuzestan and Shushtar were created by kings of Sassani. At that time an organization was established called Kastabzod, means decrease and increase, to supervise constructing any diversion damp creating springs, keep and recorded irrigating machine. This made the irrigating system as a law-abiding system, avoided clashes and by this anybody could find his right. So this method of irrigating helped farming and changed to a model for Muslims.
  • Dr. Shokohosadat Arabi Hashemi Page 23
    When sultan Hussein became a ruler, he showed more intolerance toward religious monitories like Armenians. So at the beginning of Afghans’ attack on Esfahan, the rumors about taking revenge on Safavye by Armenians and closing to Afghanis were heard. It seems that European tourists and Carmelite priests were rumormonger. This article, by using travel books and eyewitnesses, tries to proof that unlike the rumors; Armenians not only didn’t compromise but also joined with the safavye army against the common enemy.
  • Dr. Mohammad Ali Akbari, Shahram Panahi Kheiavi Page 35
    In 1335 AH/ 1917 AD, and objection movement rose up by the leadership of sheykh mohammad khiyabani and via Democratic party activity and dominate associations of Democrats in Azerbaijan and after a transient period, by establishing a short insurrection He combated with central government from 16 Rajab to 29 zihajeh 1338 AH/ 19 April to 14 September 1920 AD., During these above indicated years, Modernism idea and proceeding to the cause of monogenesis of legal society after Mashrouteh period, was one of the most parallelism in movement idea and purpose.Regard to this fact, the movement deliberation, requires the outreach realization of thought conditions among society statistics and also having cultural positive ideas to progress and advance the civil society and because modernism was introduced as society renovation, so, having attention to different kinds of people specially women rights was the unique discussion among the movement idea makers.Feminism term is a new word in Iran history and it seems that this word was first discussed in year 1338 AH/ 1920 AD by some of the movement intellectuals and there were a lot of discussions about effective factors to improve women conditions.The Present research has proceeded to recognize the movement ideas in Khiyabani's movement and shows that how this reform talking has caused to women activity in political and social arenas.
  • D.R. Hossein Zamani, Mohammad Hajianiani Page 57
    Mohammad ebne –Abdul wahhab created a new branch in the Sunni religion called Wahabism. He united with his son, Abdul Aziz; He also invited the Arabs of Nejd, outbid, and Persian Gulf to Wahhabism. In 1793 by conquering Ehsa, they succeed to reach Persian Gulf. In 1802 Ghavasem tribe joined to Wahhabism. At that time most of the ports and costs of Persian Gulf were under the control of them. After his crowing, Agha Mohammad Khan didn’t any attention to the security of the coast of Persian Gulf. This continued by the next kings. Whenever they got any chance, Wahhabisms attacked on costs of Iran and united with local rulers. Wahhabisms invaded costs of Iranian and united with local rulers against the central government and caused insecurity and crusade. this continued until Abas port was retaken from king of Oman. in 1885 two battleships were bought by Iran. To guard Persian Gulf and fought against Wahhabisms. After conquering of Lenge port by Iranian, Wahhabisms lost their bases in cost of Iran.
  • Bahram Fathi, Taghi Torabi, Fatemeh Alimirzaee Page 83
    The economic theories of Ebne Khaldoon are his most important theory. He considers a great role for the government and knows it as the basic condition for the establishment of a city. In his opinion, the observation of government in economic activities has a great role in the balance and boosting of economics. Conversely, its interference in exchanges will cause in the elimination of rivalry position and bankruptcy of private section. In addition, he believes that the government should attempt to observe the moderation in receiving taxes for growth and surviving.
  • Dr. Seyed Asghar Mahmod Abadi, Dr. Mohammad Ali Chelonegae, Ali Akbar Abbasi Page 101
    By developing of Islam out of Jaziratolarab, some of various People believed to this religion. The relations and intercourses of these people should be solved in an appropriate way; because they surrendered by war or peace contract and have a different race (they weren’t Arab). NonArab natives connected to Arabs through jevar contracts and were known as mavali. Although according the Islamic theory and statues all Muslims were equal but in act there wasn’t such equality. Partly, mavali were scorned by intolerant Arabs and important chairs were not dedicated to them but they gradually gain an important role and position in official chairs and military posts. Many of famous Muslim commanders were mavali. In addition, among other posts there were some mavaly, too. In some cases regional governments were assigned to them. Most of Islamic scientists in early centuries were movaly and culturally effected on Arabs. The topic of taking jezia is referred to those mavali that were farmers and didn’t find an Arab supporter. They want to member in Arm. In omavids period there wasn’t any important riot that shows the social inequality. No riot in this period had created only by mavaly.they weren’t the only or the most important unsatisfied group in omavids period.
  • Dr.Seyed Mehdi Moosavi, Dr.Javad Neyestani, Leila Khosravi Page 121
    The hoard of Kalmakarra Cave that includes hundreds of golden and silver objects has been unearthed in 1989 in Pol-e Dokhtar located at Loristān Province by villagers.The discoveries in the cave contain dishes, Rythons, Human and animal Sculptures, Golden Masks, maces, places and bosses. Their unique value is due to inscriptions in Old Aramaic, Neo- Assyrian and, Neo- Elamite on some of them. Deciphering these inscriptions by [Jean] Lambert, François Vallat and Rassoul Bashāsh shed a light on an anonymous local governorship of the Neo-Elamite and provided a new chapter in the archeological studies of this particular period in Iran.
  • Sayed Mohmood Hashemi Page 145
    Human societies were, are and will be under changes. In this article the words changes means those fundamental changes having long-term consequences and lead to the appearance and disappear of a political system. Why and who the societies change are controversial questions that different approaches and point of views have different answers. Some of these approaches and point of views are discussed in this article.