فهرست مطالب
فصلنامه معرفت فلسفی
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 26، زمستان 1388)
- 240 صفحه، بهای روی جلد: 6,000ريال
- تاریخ انتشار: 1389/02/20
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحه 7
-
صفحه 13در کل سنت متافیزیک، چه در دنیای غرب و چه در جهان اسلام، با دو تفسیر عمده از نقش وجودی انسان در عمل «معرفت» مواجه می شویم: 1) تفسیری که بر پایه آن، انسان صرفا نقشی منفعل دارد و همچون لوح سفید یا آیینه ای است که صور یا نقوش اشیا در وجود وی، یا مرتبه خاصی از وجود وی (به نام «ذهن») مرتسم می شوند؛ 2) تبیینی که (اولین بار به وسیله کانت ارائه شد) در آن انسان فعالانه در عمل معرفت وارد شده و نقشی سازنده به عهده دارد. در هر دو تبیین یادشده وجود انسان به منزله حجابی است که مانع از ظهور اشیاء فی نفسه می شود؛ در نتیجه امکان وصول به اشیاء فی نفسه در معرفت بشری به مسئله و مشکلی چالش برانگیز تبدیل می شود تا جایی که در فلسفه کانت اصولا وصول به اشیاء فی نفسه غیرممکن می نماید.از نظر هیدگر و ملاصدرا، نقش انسان در عمل معرفت صرفا نوعی آشکارسازی است که در پرتو آن، شی ء آن گونه که هست خویشتن را ظاهر می سازد. انسان چیزی از خود بر اعیان تحمیل نمی کند؛ او به دلیل ساختار و نحوه خاص وجودی خود، اجازه می دهد که اشیا آن گونه که هستند خویشتن را بنمایانند.
کلیدواژگان: معرفت، ساختار وجودی انسان، آشکارسازی، شیء فی نفسه، هیدگر، ملاصدرا -
صفحه 41در مقاله حاضر، از اهمیت علم و ادراک سخن می رود و بر نقش نفس و ذهن در این زمینه تاکیدمی شود. با اینکه نفس شریف ترین عنصر ذاتی و واقعیت وجودی انسان است، اما به نظر می رسدقدر آن مجهول مانده است. نفس نه تنها با قلب و عقل، بلکه گاه با ذهن نیز مترادف گرفته می شود.
ادعای نگارنده این مقاله آن است که اهمیت نفس از ذهن بیشتر است و در واقع، بین آن دو، رابطهعموم و خصوص مطلق وجود دارد. با در نظر گرفتن نقش ارزنده نفس، می توان گفت که: «علم»حضور معلوم و یا اعیان خارجی در نزد نفس است. هم زمان، ذهن انعکاسات اعیان خارجی رادریافت و ثبت می کند و موجود ذهنی را تشکیل می دهد که این موجود به نوبه خود، در حضورنفس قرار می گیرد و ادراک می شود. بنابراین، نفس با اشراف بر اعیان خارجی از یک طرف و بااشراف بر موجود ذهنی از طرف دیگر هم زمان دو کارکرد دارد و موجود عینی و ذهنی را ادراکمی کند. بدیهی است که موجود ذهنی برگرفته از موجود خارجی، و موجود خارجی نیز قائم به خودو مستقل از ذهن آدمی است. حکم، به مثابه عمل نفسانی، در تایید اعیان خارجی و نیز انعکاساتذهنی نقش دارد.
کلیدواژگان: علم، ادراک، هستی شناسی، فعل، کیف، جده و ملک، حضور، نفس، ذهن -
صفحه 71یکی از مباحث مهمی که در فلسفه کانت مطرح است، و از تفاوت های اصلی این فیلسوف با فلاسفه پیش از او محسوب می شود، مبحث پدیدار و شی ء فی نفسه است. این مبحث از یک سو حاصل پیشینی دانستن صور احساس (زمان و مکان)، و از سوی دیگر بن مایه تغییر در معرفت شناسی انسان است. به همین سبب، بررسی این مسئله زیربنایی در تفکر کانت می تواند ما را با رویکردهای اساسی او آشنا سازد. مقاله حاضر بر آن است تا نخست با نظر به اسباب طرح موضع پدیدار و شی ء فی نفسه، و سپس با توجه به خود این مقوله و بررسی جوانب مختلف موضوع که گاه متناقض نیز می نمایند به تصویری روشن از آن برسد؛ آن گاه این مسئله را در حسیات استعلایی، تحلیلات استعلایی، و دیالکتیک استعلایی بررسی کند. در پایان مقاله نیز به نقد و بررسی این موضع جریان ساز کانت پرداخته خواهد شد.
کلیدواژگان: زمان و مکان، شناسایی، پدیدار، شی ء فی نفسه، ذوات معقول، وجود ناپدیدار، تناقض، حسیات استعلایی، تحلیلات استعلایی، دیالکتیک استعلایی -
صفحه 91نگارنده مقاله حاضر بر آن است تا در بررسی مبانی معرفت شناختی فلسفه اسپینوزا، برخی ازمهم ترین سؤالات معرفت شناسی معاصر را پیش روی نظریات فلسفی این فیلسوف عقل گرای قرن هفدهم قرار دهد و از این طریق، نوشتاری جامع را در ارائه منظومه وار اندیشه های معرفت شناسانه وی سامان بخشد. ضمن اینکه در مقاله حاضر، با مروری بر درجات صعودی صدق (معرفت ناشی از تجربه مبهم، معرفت استدلالی، و معرفت شهودی)، به بررسی اعتبار، وثوق و نیز ویژگی های مراتب ادراک در نظریه شناخت اسپینوزا پرداخته خواهد شد.
نظریه شناخت اسپینوزا با برشمردن معیارهای درونی و بیرونی صدق، از تصورات تام (ناظر به تامین معیارهای درونی صدق) و حقیقی (ناظر به معیار بیرونی صدق) سخن می گوید. مطابقت با واقع (امر متصور)، به عنوان معیار بیرونی و وضوح (بداهت)، و نیز تمایز و سازگاری، به عنوان معیارهای درونی صدق، پدیدآورندگان تصوری تام و حقیقی خواهند بود. بر این اساس، نظریه شناخت اسپینوزا با دو نظریه مشهور حوزه معرفت شناسی که عبارت اند از: نظریه کلاسیک معرفت و نظریه انسجام یا هماهنگی در موضوع «معیار صدق» قرابت هایی خواهد داشت. گفتنی است که در بخش پایانی این مقاله، به بررسی نسبت نظریه شناخت اسپینوزا با دو نظریه مذکور پرداخته خواهد شد.
کلیدواژگان: اسپینوزا، تصور، درجات صعودی صدق، نظریه کلاسیک معرفت -
صفحه 131زمان حقیقتی است که با وجود انسان پیوند یافته است و انسان همیشه خود را در چنبره آن می یابد،گویا انسان اسیر زمان است و راهی برای برون رفت از این اسارت ندارد. ملاصدرا و برگسون کهفیلسوفانی از دو سنت فلسفی متفاوت هستند، در تلقی خویش از زمان، افقی تازه گشوده و راهی نو آغازیده اند. هم ملاصدرا و هم برگسون بر آن بوده اند که حقیقت زمان را باید در نسبت با وجودتفسیر کرد. ملاصدرا زمان را حقیقتی می داند که از نحوه وجود مادیات انتزاع می شود؛ برگسون نیززمان را مرادف حرکت می داند و آن را دیرندی می شمارد که فقط از طریق خودآگاهی و شهود محض قابل درک است و بنیاد هستی ما را تشکیل می دهد. در این نوشتار، پس از تبیین زمان از منظر این دو فیلسوف، سعی خواهیم کرد تا میان این دو دیدگاه، الفتی ایجاد نماییم و روزنه ای برای مقارنه و تطبیق بگشاییم.
کلیدواژگان: ملاصدرا، برگسون، زمان، آن، دیرند -
صفحه 151فرضیه به عنوان پاسخ موقت به سؤالات تحقیق، برآورد حدسی روابط بین متغیرهای آن، وهدایت کننده منظم و استوار فرایند پژوهش، یکی از سازه های مهم معرفتی در هر پژوهش علمی بهشمار می رود؛ ابزار نیرومندی است که با هدف دست یابی به نتایج اطمینان بخش، ابداع شده است.
فرضیه با الهام از تفکری تئوریک، و برپایه شناخت مقدماتی پدیده مورد مطالعه (مرحله اکتشاف)،بیانگر استنباطی مستدل درباره اوصاف، حالات، و رفتارهای پدیده مورد مطالعه است. به استثنایمطالعات توصیفی و اکتشافی، تقریبا همه مطالعات با فرضیه یا مجموعه ای از فرضیات به هم پیوستهآغاز می شوند و استمرار می یابند. این نوشتار درپی آن است تا پس از بررسی ابعاد مفهومی«فرضیه»، با رویکردی روش شناختی، به بحث درباره گونه ها، ویژگی ها، و کارکردهای آن در فرایندمطالعه علمی بپردازد و دیدگاه های مختلف در این خصوص را تحلیل نماید.
کلیدواژگان: فرضیه، متغیر، پیش فرض، نظریه، قانون، آزمون، قیاس، استقرا، ابطال -
صفحه 185جمهوری اسلامی ایران با طرح نگاهی جدید، اندیشه و رفتار حاکم بر غرب را با چالش مواجه کرد. و عرفی گرایان از سه منظر فلسفی کلامی، فقهی حقوقی، و جامعه شناختی جمهوری اسلامی ایران را مورد نقد قرار دادند. این نوشتار با تمرکز بر نقد و ارزیابی دیدگاه عرفی گرایان در رویکرد فلسفه سیاسی، این مسئله را مطرح می سازد که عرفی گرایی تا چه میزان در مبانی جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذاشته است؟ در پاسخ، این فرضیه را طرح می کنیم که: جمهوری اسلامی ایران در سطح باور (فلسفه سیاسی)، از عرفی گرایی تاثیری نپذیرفته است و دیدگاه عرفی گرایان مبنی بر تبیین سکولار از مبانی فکری جمهوری اسلامی ایران مقرون به صواب نیست. گفتمان جمهوری اسلامی ایران بر ارزش های اخلاقی، عدالت مداری، اهداف معنوی، مردم سالاری دینی، و شمول دین بر سیاست تاکید داشته و دارد؛ اما گفتمان سکولار بر مادیت، تقدم منافع مادی، و گرایش های مصلحت جویانه تاکید می کند.
کلیدواژگان: جمهوری اسلامی ایران، عرفی گرایی، معرفت شناسی، انسان شناسی، باور، فلسفه سیاسی
-
Page 13There are two major interpretations of the role of human existential role in knowledge: 1) a passive role (as a blank tablet): the pictures of things are projected onto him or to a special level of his existence, called mind; 2) an active role (proposed for the first time by Kant). In both theories, human existence is considered as an obstacle to the manifestation of things as they are, and therefore, the possibility of gaining access to the things as they are becomes problematic. Even Kant concluded that it is impossible to know reality as it is.The author in this article argues that Mullā Ṣadrā and Heidegger opened a new way in this regard. They share the idea that the role of human being in the act of understanding is merely providing a ground for manifestation, so that things manifest themselves as they are. Human being does not impose anything onto the things he understands, instead, because of his unique existential structure, he allows things to show themselves as they are.
-
Page 41This article emphasizes on the import of Nafs in understanding. The author believes that despite the fact that Nafs is the noblest element and the essential reality of human being, its status is mostly ignored. It is sometimes equated with heart, intellect, or mind. He claims that Nafs is superior and more general than mind.The author argues that “knowledge” is the presence of the known or objective realities before Nafs. Simultaneously, mind receives reflections from objective realities and by records them in the form of mental existents, which are, in turn, at the presence of Nafs and understood by it. So Nafs has a twofold function: it understands the objective world and the subjective entities by its twofold dominance over the two arenas. The objective entity independently exists, and the subjective entity is its representation. Judgment, as an action of Nafs has its role in affirming objective realities, as well as their subjective reflections.
-
Page 71The problem of noumena/phenomena is one of the most important issues in Kant’s philosophy which differentiates his system of philosophy from its predecessors. It is, on the one hand, a result of considering forms of sensation (time and place) as a priori, and on the other, the foundation for a change in human epistemology. Therefore, surveying this issue brings about a good understanding of the basic ideas of Kant’s approach.The author in this article wants to first investigate the reasons for such a dichotomy in Kant’s philosophy, and then to present a clear picture of its different aspects, despite some contradictory appearances. He follows the issue in transcendental aesthetic, transcendental analytic, and transcendental dialectic. At the end, the author beings up some critiques about this theory.
-
Page 91The author in this article tries to put some of the most important modern epistemological questions to this 17th-century rationalist philosopher to organize a systematically comprehensive plan of his epistemological ideas. He reviews the ascending grades of truth (knowledge by vague experience, by general reasoning, and intuitive knowledge), and inquires about validity, reliance, and characteristics of the levels of knowledge in Spinoza’s epistemology.Spinoza’s epistemology speaks of internal and external criteria of truth and divides ideas to complete (regarding the internal criteria) and real ones (regarding external criteria of truth). A complete and real idea should correspond to reality, as well as benefiting from clarity, differentiation, and consistency as internal criteria of truth. Therefore, this theory will come close to two famous epistemological theories of truth, i.e. classical and the coherence theory. The author will compare the three at the end of his discussion.
-
Page 131Time is a reality with strong ties with the existence of human being. The humankind has always found himself in its torque, as if one cannot escape its grip. The author believes that Mullā Ṣadrā and Bergson, though coming from two different philosophical traditions, they opened new horizons and found fresh ways for understanding “time”. They were of the opinion that the reality of time has to be interpreted in its relation to existence. Mullā Ṣadrā considers time to be a reality abstracted form the existential quality of material beings. Bergson, on the other hand, considers time to be equivalent to motion, and thinks of it as “duration” (durée) which can only be understood through self-awareness and pure intuition because it forms the foundation of our existence.The author in this article presents the explanation of the two philosophers about time, and tries to compare them in order to find some resemblance between the two.
-
Page 151A hypothesis is considered one of the basic structures of any experimental study, invented for reaching at reliable conclusions. It is a tentative answer to research questions, a conjectural estimation of the relations between variables, and a guiding tool for research procedures. A hypothesis gives a reasonable deduction about characters, modes, and behaviors of the subject under study, inspired by a theoretical thought and on the basis of a primary understanding of the subject. Almost all studies, except for descriptive and heuristic studies, begin with a hypothesis or a series of interconnected hypotheses.This article explores conceptual aspects of “hypothesis” with a methodological approach, and reviews a variety of viewpoints regarding its different types, qualifications, and functions in an experimental study.
-
Page 185Islamic republic of Iran, suggesting a new viewpoint, challenged the prevailing theory and practice of the West. Secularists have criticized the Islamic republic of Iran from three perspectives: philosophical- theological, jurisprudential-legal, and sociological.This article focuses on scrutinizing the secularist challenge in its political philosophy, and inquires about the amount of its influence on the foundations of the Islamic republic of Iran. The author develops the hypothesis that the Islamic republic has not been influenced by secularism in the sphere of belief (political philosophy), and the secularists’ view in producing a secular explanation of the theoretical foundations of the Islamic Republic is not correct. He wants to establish major discrepancies in this regard, as the discourse of the Islamic republic of Iran is based on ethical values, justice, spiritual goals, religious democracy, and an understanding of religion that encompasses politics; while the secular discourse emphasizes materialism, superiority of material interests, and pragmatic tendencies.
-
Page 4
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.