پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 39، بهار 1387)

در این تحقیق، برداشتهای میدانی از خسارات وارد آمده بر ساختمانهای مختلف در زمین لرزه 1382 بم، بررسی، پردازش و در بانک اطلاعاتی گردآوری گردیده است. بر اساس این داده ها ساختمانهای موجود در شهر بم به شش گروه ساختمانی خشتی- گلی، مصالح بنایی، بنایی نیمه اسکلت فلزی، ساختمانهای بنایی با کلاف بتنی مسلح، ساختمانهای اسکلت فلزی و ساختمانهای بتنی مسلح طبقه بندی گردیده است. میزان خسارت انواع ساختمانها بر اساس دستورالعمل EMS-98 به پنج درجه خرابی ناچیز، متوسط، زیاد، خیلی زیاد و تخریب کامل تقسیم بندی شده است. سپس شدت زمین لرزه در نقاط مختلف شهر بم با توجه به درجه آسیب پذیری هر نوع سازه بر حسب مقیاس MSK تعیین شده است. از آنجایی که بیش از 65 درصد ساختمانهای خسارت دیده در بم از نوع ساختمانهای غیر مهندسی ساز (خشتی- گلی، مصالح بنایی و بنایی نیمه اسکلت فلزی) بوده و با توجه به پراکندگی یکنواخت این نوع ساختمانها در سطح شهر بم، در برآورد شدت زمین لرزه، درصد خسارات وارد به این گونه ساختمانها مد نظر قرار گرفته است. در انتها، با بررسی رابطه بین شدت و میزان خسارت، تابع خسارت برای ساختمانهای غیر مهندسی ساز بم ارائه شده است.

مقاوم سازی ستونها در ساختمانهای فولادی، با استفاده از پوشش بتنی یکی از روش های مقاوم سازی است. این نوع سازه هم مقاومت بهتری در برابر آتش سوزی دارد و هم پوشش بتنی از کمانش موضعی اعضای فولادی جلوگیری می کند و در نتیجه، شکل پذیری سازه را افزایش می دهد.
رفتار خمشی ستونهای فولادی با پوشش بتنی تا لحظه مقاومت نهایی پوشش بتنی، مشابه بتن مسلح است؛ اما شکل پذیری بیشتری دارد؛ زیرا، پس از خرد شدن بتن، عضو فولادی بار را تحمل می نماید و در برابر نیروهای برشی نیز رفتار بسیار بهتری دارد. قابهای خمشی فولادی بخوبی انرژی را جذب می کنند؛ ولی تغییر مکان جانبی در این نوع قابها زیاد است. تغییر مکان زیاد در این قابها باعث می شود که اثر لنگرهای ثانویه به طور قابل ملاحظه ای ایجاد شود و در نتیجه، مقدار زیادی از مقاومت و سختی قاب، صرف مقابله با آنها گردد. یکی از بهینه ترین راهکارهای کنترل تغییر مکان قابهای خمشی فولادی، استفاده از پوشش بتن مسلح است که سازه علاوه بر انعطاف پذیری مناسب، از سختی لازم هم برخوردار است.
در این تحقیق، ابتدا یک قاب دو بعدی از یک پلان منظم با 4، 8 و 16 طبقه، با برنامه ETABS-8 تحلیل استاتیکی و سپس با برنامه DRAIN-2DX، سازه فولادی ساده و مقاوم-سازی شده، به صورت فیبری، تحلیل استاتیکی غیرخطی و تحلیل دینامیکی تاریخچه زمانی شده است.
نتایج تحلیل مبین آن است که، تغییر مکان سازه های مقاوم سازی شده به علت سختی بیشتر، در بیشتر زمانها کمتر از سازه های فولادی معمولی است

بررسی تجارب زلزله های اخیر در ایران و دیگر نقاط جهان نشان می دهد که کاهش خطرپذیری لرزه ای و بهبود اقدامات مربوط به واکنش اضطراری بعد از وقوع زلزله، بدون مشارکت مردمی امکانپذیر نیست. در بیشتر موارد آسیب-دیدگان توسط ساکنان محلات، همسایگان و اعضای خانواده خود نجات می یابند و نه توسط متخصصان سازمان های رسمی واکنش به سانحه. دلایل این امر، نیاز سازمان های رسمی پاسخ دهی به مدت زمانی برای بسیج و اعزام گروه های نجات، اطلاعات ناکافی آنها در مورد مکان مجروحان، مشکل و زمانبر بودن دسترسی به اطلاعات محلی است. در موارد بسیاری، دسترسی به مکانهای آسیب دیده بسیار محدود است و از این رو، 72 ساعت اولیه پس از رخداد سانحه زلزله بسیار مهم است؛ چرا که درصد بازماندگی هر ساعت کاهش چشمگیری می یابد؛ بنابراین ساکنان محلی نقش بسیار مهمی در نجات آسیب دیدگان دارند. از این رو، تدوین سازوکارهای مناسبی برای ترغیب مردم به ایفای نقش متناسب در انجام طرحهای کاهش خطرپذیری ضروری است. در این مقاله، ابتدا مشارکت مردم و سازمان های محله ای در کاهش خطرپذیری در برابر زلزله بررسی، نقش این سازمانها در ایجاد آمادگی در محلات شهری در زمان پیش و پس از رخداد سانحه، گروه های مؤثر در سازمان های محله ای و نقش هر یک از آنان، معیارهای تشکیل و گسترش این سازمانها و ساختار اقتصادی آنها بحث و سپس، اقدامات صورت گرفته در این زمینه در ایران توضیح داده شده است. سرانجام با توجه به وضع موجود ایران و فعالیتهای صورت گرفته، راهبردهایی به منظور تسهیل امور ارائه گردیده است. مطالب این مقاله بر اساس اطلاعات مربوط به این موضوع در نقاط مختلف دنیا، تجارب نویسندگان، ارزیابی و تحلیل اطلاعات است. انتظار می رود که مقاله حاضر، مورد استفاده سیاستگذاران کاهش خطرپذیری در شهرها قرار گیرد.

تحقیقات انجام شده بر روی سازه های طویل نشان می دهد که تغییرات قابل ملاحظه ای در تحریک ورودی زلزله در طول ابعاد پایه چنین سازه هایی اتفاق می افتد. بر این اساس در هنگام زلزله، بسته به وسعت سازه، پی پیرامون آن و مصالح مختلف پی، اثر مسیر موج، عدم انسجام و یکپارچگی و شرایط مختلف محلی ساختگاه، تحریکهای ورودی نسبت به یکدیگر متفاوت است؛ لذا فرض تحریک یکنواخت، تقریبی است. بحث مربوط به تحریکهای متغیر در نقاط تکیه گاهی با توجه به اهمیت زیاد آن مدتهاست که در طراحی پلهای با دهانه بزرگ مدنظر قرار گرفته است؛ به نحوی که حرکت ورودی زمین به صورت حرکت غیریکنواخت حوزه آزاد و در نقاط اتصال مابین سازه و خاک اعمال می شود. با وجود اینکه چنین مطالعاتی اخیرا بر روی سدهای بتنی آغاز شده، به نظر می رسد تاکنون در زمینه بررسی رفتار لرزه ای سدهای خاکی، مطالعات جامعی انجام نشده است و عموما تحریکهای یکنواخت در مرز مشترک پی سد و محیط نیمه بی نهایت (شامل پی زیر بدنه سد و دیواره های دره محل احداث سد) اعمال می گردد. در این مقاله، ابتدا ضرورت و اهمیت مطالعه در این زمینه مطرح و مفهوم تغییرات مکانی حرکت ورودی زمین لرزه، روش های مدلسازی و روابط موجود شرح داده شده است. در ادامه، تاثیر آن در پایداری پلها و سدهای بتنی به اختصار بیان و مثالهایی از مطالعات انجام شده در مورد تاثیر SVEGM در پاسخ لرزه ای سدهای خاکی بررسی شده است. در نهایت، به نتایج مطالعه موردی انجام شده در بررسی پایداری سد خاکی مسجد سلیمان و تاثیر در نظر گرفتن SVEGM بر ضرایب اطمینان سطوح مستعد لغزش سد اشاره شده است. در مجموع، نتایج مطالعات مذکور نشان می دهد که در سازه های مختلف، در نظر گرفتن محرک SVEGM نسبت به تحریک یکنواخت به نتایج یکسانی منجر نمی شود و با توجه به نوع سازه، نتایج تحلیل می تواند متفاوت باشد. بسته به مورد ممکن است در تحلیل یک سازه، تحلیل با محرک ورودی یکنواخت، تحلیل محافظه کارانه ای باشد و در تحلیل یک سازه دیگر نتایج غیرمحافظه کارانه به دست آید.