پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی
سال دوم شماره 5 (بهار 1382)

این مقاله درباره یکی از موارد اتفاق بین مذاهب اسلامی، یعنی اعتقاد به مهدویت در شئون مختلف است. نویسنده این موضوع را از جوانب گوناگون مورد بحث قرار داده است:1- اصل قضیه مهدویت؛2- وجوب اعتقاد به مهدویت؛3- فراگیر بودن دعوت و حکومت آن حضرت (عج)؛4-مهدی (عج) از اهل بیت پیامبر است؛و...

در این مقاله خواهیم گفت به خلاف آنچه تصور می شود، کفائت در نکاح دارای معنای واحدی در علم فقه نیست، بلکه در هر یک از مباحث باب نکاح از معنایی خاص برخوردار است که با معنای آن در سایر مباحث متفاوت است. طبق هر معنا صفات و ویژگی هایی در آن معتبر می شوند که طبق معانی دیگر در آن معتبر نیستند. همچنین کفائت از دیدگاه اهل سنت نیز دارای معنایی است که با معانی آن نزد شیعه تفاوت دارد.

سجده به معنای خضوع و تذلل است، و بالاترین خضوع و تذلل، گذاشتن پیشانی بر زمین است. سجده در اصطلاح اسلامی عبارت است از نهادن پیشانی بر زمین در حال نماز. طبق شهادت سعید بن جبیر، مالک و دیگران، این از اوصاف مؤمنان در قرآن است.
«ارض» در لغت به معنای زمین یا جرم و جسمی است که در مقابل آسمان قرار دارد. ارض مصادیق مختلفی دارد، اما قدر متیقن آن خاک است. سجود بر ارض را از معنای لغوی غی توان استفاده کرد، بلکه سجده امری شرعی است و در آن فعل و قول پیامبر معیار است. پس برای تعیین معنای ارض و سجده نمی توان به معانی لغوی آن تمسک جست.

تلاش پژوهشگران تاریخ عقاید و فرقه های اسلامی را می توان از زوایای مختلف مورد بررسی و ملاحظه قرار داد. پژوهشهای فرقه ای، به ویژه آن دسته ای که مربوط به فرقه های تاریخی و سیر تحولات فکری مسلمانان است، همواره متکی بر منابع مکتوب و آثار مختلفی بوده که در این زمینه شکل گرفته است. چنین آثاری اگر چه فراوان بوده و در قالبهای متفاوتی عرضه شده اما همه آنها به دست ما نرسیده است و همه آن آثاری که به دست ما رسیده نتوانسته به هر دلیلی جایگاه ویژه ای برای خود کسب کند.