فهرست مطالب

پژوهشنامه ادب غنایی - پیاپی 12 (بهار و تابستان 1388)

پژوهشنامه ادب غنایی
پیاپی 12 (بهار و تابستان 1388)

  • 186 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/05/13
  • تعداد عناوین: 8
|
  • علی محمد پشت دار، محمدرضا عباسپور خرمالو صفحات 5-30
    سامانیان در قرن چهارم هجری حکومتی نسبتا مقتدر در حوالی ماوراء النهر ایجاد کردند. شرایط مناسب اقلیمی و اقتصاد پویا، امنیت و ثبات سیاسی بستری مناسب برای اهالی منطقه فراهم کرد که در راه علم و فرهنگ و هنر گام های ارزشمندی بردارند. شهر بخارا پایتخت شکوهمند آل سامان بود که در آن دانشمندان و شاعران بزرگ پرورش یافتند. ابو عبد الله رودکی، (پدر شعر فارسی و شاعر دربار سامانیان از تنعم و رفاه اقتصادی و جایگاه اجتماعی فوق العاده ای برخوردار بود. بر پایه ی این رونق و غنای همه جانبه، دیوان این ملک الشعرای دربار و دیگر شاعران هم عصر او حاوی درونمایه هایی چون: عشق و عشقبازی، مدح ممدوح، می و شادخواری گشت. داشتن روحیه ای شاد به دور از رذایل اخلاقی بی شک حاصل نداشتن دغدغه های امور معاش و آزادی در بیان فکر واندیشه است.به ادعای این مقاله، فراهم شدن رفاه اجتماعی مناسب با پشتوانه ای عظیم از ثروت و ثبات قدرت سیاسی، عاملی بزرگ در ترویج شادی و شادمانه زیستن مردم در کنار هم بوده است. درعصر سامانیان زمینه های اصلی این رفاه فراهم شده بود ورودکی به عنوان یک شهروند برخوردار از این مواهب، آثار و نمونه های شادی حاصل از رفاه اجتماعی را در شعر خود منعکس ساخته است. بنابراین در این مقاله برآنیم تا به کمک تحلیل محتوا و به روش بسامدی، به اثبات مدعای خود بپردازیم.
    کلیدواژگان: رودکی، سامانیان، رفاه اجتماعی، شادخواری
  • حسن دادخواه، شهربانو فقیهی صفحات 31-48
    زنان درکشور های عربی، در دهه های اول قرن نوزدهم میلادی، از نظر برخورداری از حقوق اجتماعی، جایگاه مناسبی نداشتند. شاعران سرزمین های عربی، همگام با سایر روشنفکران، کوشیدند تا برای دفاع از حقوق فردی و اجتماعی زنان در جوامع عربی، از شعر به عنوان ابزاری تاثیرگذار و فراگیر بهره ببرند. بنابراین، زن و موضوعاتی مانند اعطای آزادی به او و لزوم فراهم آوردن زمینه ی علم آموزی برای این قشر، از مهمترین درونمایه های شعر نوین عربی قرار گرفت. پرسش هایی مانند این که «زن» در شعر نوین عربی، از چه جایگاه و منزلتی برخوردار بوده است و شاعران چگونه در بیان حقوق اجتماعی و فردی زنان احساسات خویش را بروز داده اند یکی از موضوعات مهم در مطالعات شعر شناسی در ادبیات نوین عربی است که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این نوشته، با گذری بر وضعیت زنان در جوامع عربی و غربی در قرون اخیر و طرح دیدگاه هایی پیرامون حقوق زنان، با تحلیل نمونه هایی از سروده های شاعران نامدار عرب در دوره ی معاصر، به بحث در این زمینه می پردازیم. شاعران مورد نظر، توانستند با بهره گیری از ظرفیت های شعری ونیروی تاثیر گذار آن، نقش برجسته ای در شناساندن جایگاه واقعی زنان به جوامع عربی ایفا کرده اند.
    کلیدواژگان: زن، معاصر، شعر، حقوق، عاطفه
  • غلام عباس رضایی، محمدرضا عزیزی صفحات 49-72
    دوره ی جاهلی، از نظرسبک شناسی دوره ی وصف های دقیق است. معشوق در ابیات آغازین چکامه های بلند جاهلی با رنگ های زنده و مهیج خودنمایی می کند و مصادیق رنگ سفید در میان سایر رنگ ها کاربرد بیشتری دارد. از سوی دیگر، رنگ سیاه در تصویر شاعر غالبا تنها به کار نمی رود، بلکه با سفید درمی آمیزد تا از رهگذر این تضاد، زیبایی بیافریند. در بسیاری از مواقع، رنگ ها از جایگاه اصلی خود دور می شوند و آینه ای برای انعکاس رنج و شادی آدمی در این دوره می گردند. از یک سو رنگ سفید بر آزادگی، خوش بینی، پاکی، خوش بختی، شهرت، پرسش و غیره دلالت می کند و از سوی دیگر رنگ سیاه بر کینه، اندوه، بدبینی، فقر، خشک سالی، فراق و بدبختی دلالت می نماید. پژوهش حاضر می کوشد نگرش و حساسیت عرب را نسبت به رنگ ها، بویژه دو رنگ سفید و سیاه با روش تحلیل محتوای اشعار شاعران دوره ی جاهلی مورد بررسی قرار دهد؛ حساسیتی که در چکامه های دهگانه و پاره ای از اسطوره ها و باورهای دینی پیش از اسلام نمود پیدا کرده است
    کلیدواژگان: رنگ، سفید، سیاه، نگرش، جاهلی، مفاهیم اجتماعی
  • قاسم صحرایی، شهاب گلشنی صفحات 73-104
    آزادی خواهی و رهایی طلبی از درون مایه های اشعارغنایی سده ی اخیر است که بخصوص با در نظر گرفتن زمینه های اجتماعی شکل گیری آنها شایسته ی تامل بیشتری است. نقش شاعران در ایجاد فضای آزادی خواهی و استبداد ستیزی و ترغیب مردم به مبارزه ی فکری و عملی با بیداد حاکم بر اجتماع در دوران مشروطیت و پس از آن قابل چشم پوشی نیست. محمدرضا شفیعی کدکنی (م. سرشک) یکی از شاعران بزرگ پس از مشروطه ی ایران است که اندیشه های اجتماعی و موضوعاتی همچون آزادی، آزادی خواهی و استبدادستیزی از آرمان های او بوده و حجم کثیری از اشعار وی را در بر گرفته است. ما در این مقاله کوشیده ایم با روش توصیفی تحلیلی مفاهیم و موضوعات آزادی خواهی و استبدادستیزی را در اشعار پیش از انقلاب اسلامی شفیعی کدکنی بررسی کنیم تا به واسطه ی آن هم نقش این شاعر آزادی خواه را در آگاهی بخشی به جامعه ی عصر خود روشن تر کنیم و هم جلوه هایی از تعهد و رسالت اجتماعی شاعر را باز نماییم. مهم تر آنکه شیوه ی بیانی مؤثری را که او در بیان این موضوع، متناسب با فضای اجتماع عصر خود برگزیده است، آشکار کنیم. زیرا به نظر می رسد بین شیوه ی بیان غیر صریح، تمثیلی، نمادین و رمزگونه ی شاعر در موضوعات آزادی خواهی و استبدادستیزی با فضای جامعه ی استبداد زده ی عصر او در پیش از انقلاب اسلامی رابطه ی مستقیم وجود دارد
    کلیدواژگان: شفیعی کدکنی، آزادی، رهایی، آزادی خواهی، استبدادستیزی
  • محمدکاظم کهدویی، محمدرضا نجاریان صفحات 105-128
    «سنگردی» ها گونه ای از شعر فارسی است که قرن های متوالی، زمزمه ی مردمان کوهپایه های پنجشیر، در دامنه های کوه های سر به فلک کشیده ی هندوکش بوده که بیشتر در قالب دوبیتی و رباعی بر زبان مردم جاری می شده و ناشی از عشق و علاقه و سوز درونی هر پنجشیری است که به زبان و شعر فارسی (دری) دارد. سنگردی ها غالبا در کوهپایه ها و کوه و کمر و در کناره ی رودخانه ها خوانده می شده و مفاهیم کوه و کتل، چشمه و دریا، نشیب و فراز، برف و باران، آسمان و زمین، راز و نیاز، وصل و هجران، فقر و غنا و... نهفته، و درد و رنج درونی مردم را می توان از لابلای واژه های آن اشعار حس کرد. ترانه های روستایی(دوبیتی ها و رباعی ها) نیز از روزگاران گذشته در فرهنگ و ادبیات ایرانی، از خراسان تا فارس، از شمال تا جنوب واز شرق تا غرب، برجا مانده که همراه با طراوت و شکوفایی وشادابی و سرسبزی زمین، بر زبان مردمان جاری می شده و آنان نیز سوز درون خود را با این ترانه ها و دوبیتی ها بیان می کرده اند. آنچه که در و دوبیتی ها نیز همچون سنگردی ها، نمود بیشتری دارد، راز و نیاز عاشقانه است و غم فراق و سوز دل و فغان از هجرت و جدایی و غربت و بیوفایی معشوق و عهد شکنی و غم از دست دادن جوانی و.... بیشتر خوانندگان آن نیز عاشقانی بوده اند که شاید تنها محل دیدار آنان در همان دامنه ی کوهستان و در حاشیه ی چراگاه ها و در کنار چشمه سارها بوده است. در این مقاله، ضمن بررسی اشعار سنگردی در سرزمین پنجشیر، و ترانه های روستایی ایران، ویژگی ها و تفاوت های این دو گونه شعر محلی و روستایی نموده خواهد شد.
    کلیدواژگان: سنگردی، پنجشیر، فایز دشتستانی، ترانه، دوبیتی، خراسان
  • محمدعلی محمودی صفحات 129-158
    بهره برداری شاعران ایرانی از باورهای اساطیری و آیینی کهن در ساخت تصاویر و مضامین شعری از همان ابتدای شکل گیری شعر و ادب فارسی در عصر اسلامی، امری رایج و متداول بوده است، اما در میان شاعران ایرانی، افضل الدین بدیل خاقانی شروانی، از این جهت شخصیتی کاملا ممتاز و استثنایی محسوب می شود. عوامل متعددی چون: محل سکونت وی، مذهب مادرش، رویکرد دربار شروانشاهان، تعلیمات عمویش کافی الدین عمربن عثمان، علایق شخصی و... باعث شده است تا خاقانی استفاده ی بسیار گسترده ای از این باورها به عمل آورده و از وجوه و زوایای مختلف، عناصر اسطوره ها و آیین های کهن را مورد توجه قرار دهد. یکی از عناصر خلقت که به دلیل نقش بنیادی و جایگاه ویژه اش در زندگی انسان باستان، مورد توجه جدی ملت های کهن بوده و بر همین اساس، اسطوره ها و باورهای متعددی پیرامون موجودیت او پدید آمده است، گاو اسطوره هاست که در شعر خاقانی نیز همچون سایر اسطوره ها و آیین ها بازتابی گسترده یافته و دستمایه ی خلق تصاویر و مضامینی ناب را برای شاعر فراهم کرده است. اسطوره ها و باورهایی چون: گاو نخست آفریده، گاو میترا، گاو زمین، گاو فلک، گاو فریدون، گنج گاو، گاو قربان، گاو عنبری، گاو سامری، گاو موسی و.... ما در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا ضمن معرفی هر کدام، با استخراج ابیاتی از خاقانی که پیرامون این عنصر پدید آمده اند، به بررسی نقش اسطوره ها، قصص دینی و باورهای کهن در این اشعار پرداخته و هنر او را در خلق مضامین ناب غنایی، وصفی و مدحی و ساخت تصاویری بدیع و خیال انگیز بر پایه ی این باورها روشن سازیم.
    کلیدواژگان: اسطوره، خاقانی، قصص دینی، باورهای کهن، گاو
  • زینب نوروزی صفحات 159-178
    در این مقاله قسمتی از منظومه ی خسرو و شیرین نظامی، یعنی مناظره ی خسرو و فرهاد، جهت تحلیل ساختاری انتخاب شده است؛ مناظره میان شخصیت های داستانی، از شگردهایی است که در معرفی شخصیت ها و ایجاد کشش و جذابیت در داستان کارکرد مهمی دارد. در این مقاله از روش تحلیل ساختارگرایانه، استفاده شده است. و نگارنده بدون در نظر گرفتن شیوه ی مکالمه ی خسرو و فرهاد و صحت و سقم گفته های هر یک، بافت ساختاری شعر(شگرد تقابلی)، ساختار روایت، ساختار محتوایی مناظره، شخصیت پردازی، بار دلالتی واژگان، ساخت نحوی، ساخت موسیقایی شعر و نقش واج ها، انسجام متنی (دستوری، واژگانی، پیوندی) را به دقت بررسی نموده است. با این تحلیل ساختاری می توان به تناسب هنری و ظرافت های کلام نظامی پی برد و نشان داد که شاعر در ارائه ی گفت و گوی نمایشی از نظر هنر و اصول داستان نویسی تا چه حد موفق بوده است و به عنوان یک شاعر سنتی در این شاهکار خود به چه میزان از شگردهای داستان نویسی نوین استفاده کرده است.
    کلیدواژگان: خسرو و شیرین، نظامی گنجوی، نقد ادبی، مناظره ی خسرو و فرهاد، تحلیل ساختاری
  • چکیده انگلیسی مقالات
    صفحات 1-7
|
  • Dr. A. M. Poshtar-M. R. Abbaspoor Pages 5-30
    The Samanids established a powerful government in Mawarannahr in the east of Iran- Khorasan- in the 4th century of Hedjri (900- 1000). Such factors as wonderful climatic conditions, dynamic economy, security, and political stability provided a possibility for the people to take important actions in the development of art, science and literature in the regions. Bokhara was the capital of the Samanids where prominent scientists and poets lived. Roodaki- father of Persian poetry and the poet of the court- enjoyed a decent welfare and a high status in the society. So his and other poets’ Divans contained such themes as love, eulogy, drinks and happy drinking. This article believes that welfare along with political stability created a happy and peaceful life. This joy and happiness is seen in Roodaki’s works, so in this article it is tried to prove this claim by content analysis of his poems
  • Dr. H. Dadkhah-Sh. Faghihi Pages 31-48
    Women in Arab countries did not enjoy a good status in terms of social rights over the beginning decades of the nineteenth century. Arab poets, alongside other intellectual groups in Arabic communities, tried to benefit from poetry as an effective and powerful tool to defend both personal and social rights of women. Therefore, women and issues such as granting them freedom, and the necessity to provide them with education possibility are among the most significant themes of modern Arabic poetry. The present study reviews women's position in both Western and Arabic communities over the recent centuries; then it examines perspectives related to women's rights, and goes selectively through poems by famous contemporary Arab poets on the same topics. Such poets could play an outstanding role to identify women’s real position by means of the poetic potentialities and their effective power in their societies.
  • Dr. Gh. A. Rezaei, M. R. Azizi Pages 49-72
    Jaheli is the period of detailed descriptions from a morphological view point. The sweetheart is introduced in live and bright colors in long lyrics. And white is more often used than other colors; on the other hand, black is not used alone to describe the beloved person, but is usually juxtaposed with white to create beauty. Sometimes, colors get away from their basic function and turn into a mirror to reflect suffering and happiness of people in that period. While white represents freedom, prosperity, optimism, purity, fame and worship, black shows rancor, grief, pessimism, poverty, drought, separation, and adversity. The present study tries to investigate the sensitivity and attitude of Arabs toward colors, specially white and black by analyzing poems of Jaheli period that is a sensitivity impressed in the ten lyrics and some beliefs and mythology before Islam
  • Dr. Gh. Sahrai, Sh. Golshani Pages 73-104
    Liberation and freedom are of the themes of this century lyrical poetry which deserve more attention regarding their social background. Social poetry which was started and nourished with constitution (Mashrotiat) penetrated the spirit and mind of people so that it has been used as a suitable means for the requisites of society. The role and effect of poets in struggle and conflict with absolutism and despotisms and stimulation and awareness of society cannot be ignored. Mohammad Reza Shafiee Kadkani is one of the most influential poets who poured his ideas – Absolutism, Despotism, liberality – into poetry so that a big amount of his works has been dedicated to such kind of poetry. In this essay the share of Shafiee Kadkani's poem in alertness and vigilance of society and Islamic revolution will be discussed. It is obvious that there is a mutual relationship between oblique and ambiguous language with motifs like liberty and freedom in the totalitarian society
  • Dr. M. K. Kahdouei, Dr. M. R. Najjarian Pages 105-128
    “Sangardi” is the kind of Persian poetry that has been hummed by Panjshir mountainside people on the foot of high Hindukush Mountain for centuries. “Sangardies”, mostly in the figure of distich or quatrain, were flowed through their tongue resulting from their love, interest and internal attachment to Persian (Dari) language and poetry. The concepts of mountain and hill, spring and sea, ups and downs, snow and rain, sky and the earth, silent prayer for one’s needs, separation and joining, poverty and wealth and other opposite phenomena have been concealed in Sangardies and you can feel people’s internal distress and suffering through the terms of such poems; poems that in both form and content can make us aware of ancient literary styles and aspirant man’s attitude in that land. “Sangardies” are usually sung in the mountainside crests, mountains, on the great mountain slope rocks and river banks. Their main singers were loving girls and boys; maybe their only dating place was in the mountain slope in pasture boundaries beside springs that along with the vitality and greening of the land in springs they were flowed through their tongue to express their feelings of love and affection
  • Dr. M. A. Mahmoodi Pages 129-158
    It has been usual and prevalent among Iranian poets from the beginning of Islamic era to exploit mythic and olden religious beliefs to create poetic images and purports in their poems; however, regarding this viewpoint, Afzal –o-ddin Badil Khaghani Sharvani is a very illustrious and exceptional person among Iranian poets. A number of reasons like his place of living, his mother's religion, Sharvanshahan's court's auspices, his uncle's teachings and his own interests enabled Khaghani to widely use these beliefs in his poems and to consider the components of myths and ancient religions in different forms. One of the world's components which has been highly appreciated by olden nations because of its fundamental role and special place in ancient human's life is the mythic cow about which a great deal of myths have appeared. Like many other myths, this one has also been widely reflected in Khaghani's poems which has helped the poet to create pure and excellent images and purports. Some of those myths and beliefs include the prototype cow, Mitra's cow, Earth cow, Sky cow, Faridoon's cow, Cow's treasure, Sacrifice cow, Amber cow, Samaritan cow, etc. We will try, in this article, to introduce these myths and beliefs and find Khaghani's poems which are composed on the basis of these myths and study the role of myths, religious fictions and ancient beliefs in the creation of these poems and show his art in making the lyrical and adjectival purports and exquisite and romantic images based on them
  • Dr. Z. Nowroozi Pages 159-178
    Nezami’s Khosrow and Shirin is a classical lyric story in Persian literature. In this survey a part of this story i.e Khosrow and Farhad’s debate, is selected for a structural analysis. It is said that debates between characters play an important role in introducing characters and making the story attractive. Deeply investigating the debate between Khosrow and Farhad represents that the dialogue has not formed on the basis of Aristotelian logic. The purpose of this article is to analyze the structural elements, narration structure, syntactic structure, phonology, terminology, personification, coherence and cohesion of the text, without consideration the content of this dialogue. Applying this structural analysis, we can reveal the delicate and artistic aspects of Nezami’s words and introduce his ability in applying modern procedures