فهرست مطالب

علوم اجتماعی - سال پنجم شماره 1 (پیاپی 11، بهار و تابستان 1387)

نشریه علوم اجتماعی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 11، بهار و تابستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/01/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمد رحیم رهنما صفحه 1
    دراین مقاله اثرات سهمیه بندی بنزین بر تغییر شیوه حمل ونقل دارندگان خودرو شخصی، شش ماه پس از شروع سهمیه بندی در شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات لازم درخصوص اثرات سهمیه بندی بنزین از زاویه دارندگان خودرو شخصی با حجم نمونه ای مرکب از 670 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای در 13 منطقه شهرداری مشهد جمع آوری شد. نتایح تحقیق نشان رضایتمندی کم(20%) دارندگان خودرو شخصی از طرح سهمیه بندی بنزین دارد. میزان رضایتمندی از سهمیه بندی بنزین در گروه های سنی جوان تر در مقایسه با گروه های مسن کمتر است. میزان رضایتمندی در شاغلین با سابقه کمتر در مقایسه با شاغلین با سابقه بیشتر، کمتر است. همچنین رابطه ای بین متغیر اقتصادی درآمد خانوار و تغییر شیوه حمل ونقل و رضایتمندی از سهمیه بندی بنزین مشاهد نشد. اثر سهمیه بندی بنزین در کاهش سفرها بیشترین اثر را در کاهش سفرهای تفریحی (32%) و پس از آن بر سفرهای اجتماعی(25 %) داشته است. اثر سهیه بندی بنزین بر افزایش هزینه حمل و نقل خانوارها 40.4 ٪ برآورد شده است. 90 ٪ دارندگان خودرو در شش ماهه اول سهمیه بندی بنزین، آن را به صورت آزاد با میانگین 176513 ریال برای شش ماه خریداری نموده اند. پاسخ گویان علل عدم تمایل به استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی را این موارد ذکر کرده اند: کمبود اتوبوس(26%)، بی نظمی در حمل و نقل عمومی(18.9%)، ضعف سرویس دهی و تاخیرمتوالی اتوبوس در ایستگاه ها (20%) و شلوغی و ازدحام بیش از حد مسافر در ایستگاه های اتوبوس(16.6%). در مورد روش های عرضه نیز بیش از 62 درصد افراد، عرضه بنزین را به صورت آزاد بر عرضه سهمیه ای آن ترجیح داده اند.
    کلیدواژگان: حمل و نقل درون شهری، ترافیک شهری، خودرو شخصی، سهمیه بندی بنزین، مشهد
  • احمد محمدپور صفحه 39
    یکی از چالش برانگیزترین رویکرد های معاصر در خلال یک دهه اخیر، رویکرد پست مدرنیسم بوده است. برخی متفکرین بر این باورند که این رویکرد را می توان بعد از پارادایم های اثباتی، تفسیری و انتقادی، به عنوان پارادایم چهارم علوم اجتماعی تعریف کرد. ظهور و گسترش این رویکرد در خلال چند دهه اخیر حتی بر مفاهیم و اصول اولیه علوم اجتماعی و انسانی مؤثر واقع شده است. قسمت عمده گسترش این رویکرد به درون علوم اجتماعی، مرهون تلاش های نظری ژان فرانسوا لیوتار فیلسوف فرانسوی به عنوان بنیان گذار و پیشگام علوم اجتماعی پست مدرن است. در این مقاله سعی شده است نخست به مبانی کلاسیک اندیشمندی لیوتار پرداخته شود. سهم نظری وی در پیدایش علوم اجتماعی پست مدرن، و نیز ابعاد مختلف دستگاه فلسفی - جامعه شناختی وی مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، مبانی پارادایمی رویکرد لیوتار شامل معرفت شناسی، هستی شناسی و روش شناسی وی نیز واکاوی و بررسی شده است. مقاله حاضر با نقد و ارزیابی پروژه نظری لیوتار به پایان رسیده است.
    کلیدواژگان: ژان فرانسوا لیوتار، علوم اجتماعی پست مدرن، مبانی پارادایمی
  • علی اصغر فیروزجاییان، جهانگیر جهانگیری صفحه 83
    هدف از انجام این تحقیق، تحلیل جامعه شناختی مشارکت سیاسی دانشجویان است.این تحقیق به شیوه پیمایش انجام شده است. داده ها به وسیله پرسش نامه از 379 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران جمع آوری شده است.در این تحقیق از نظرات لیپست، هانتینگتن،گوئل و میلبراث و جامعه پذیری سیاسی استفاده شده است.چارچوب نظری تحقیق، ترکیبی و با تاکید بر نظریه جامعه پذیری سیاسی می باشد.نتایج تحلیل دو متغیره نشان می دهد که از میان 21متغیر مستقل، بین 16 متغیر (سن،جنس،وضعیت تاهل،تحصیلات مادر،تحصیلات پدر،نوع شغل پدر،منزلت شغلی مادر،محل سکونت فرد،وضعیت اقتصادی،نوع دانشکده،خانواده سیاسی،دوستان سیاسی،شرکت در انجمن های ارادی،تعهد مذهبی،استفاده از وسائل ارتباط جمعی،گرایش به رسانه ها)و مشارکت سیاسی فرد رابطه معنی داری موجود بوده و بین 5 متغیر مستقل (تحصیلات فرد،وضعیت شغلی فرد،نوع شغل مادر،منزلت شغلی پدر و قومیت)و مشارکت سیاسی فرد هیچ گونه رابطه معنی داری دیده نشده است.نتایج تحلیل چند متغیره نیز نشان می دهد که از میان متغیرهای مستقل تنها 5 متغیر (به ترتیب دوستان سیاسی،خانواده سیاسی،گرایش به رسانه ها،شرکت در تشکل ها و تحصیلات پدر)وارد معادله رگرسیونی گشته است که در مجموع 8/64 از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرده اند.نتایج حاصل از تحلیل چند متغیره اهمیت نظریه جامعه پذیری سیاسی را در تبیین مشارکت سیاسی به خوبی نشان می دهد.
    کلیدواژگان: مشارکت سیاسی، ابعاد مشارکت سیاسی، جامعه پذیری سیاسی
  • محسن نوغانی، احمدرضا اصغرپور ما سوله، شیما صفا، مهدی کرمانی صفحه 111
    کیفیت زندگی دارای دو بعد اساسی عینی و ذهنی است. در این پژوهش رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی و دو بعد اصلی آن مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل داده های حاصل از پیمایش انجام شده در شهر مشهد نشان داد که سرمایه اجتماعی در تبیین متغیر کیفیت زندگی بیش از درآمد و تحصیلات دارای اهمیت است. همچنین در بررسی رابطه متغیرهای مستقل با دو نوع کیفیت زندگی عینی و ذهنی روشن شد که سرمایه مادی (درآمد) بیش از دیگر متغیرها بر کیفیت زندگی عینی افراد مؤثر است. در حالی که سرمایه اجتماعی بیش از دیگر متغیرها می تواند کیفیت زندگی ذهنی افراد را بهبود دهد. البته میزان تاثیرگذاری درآمد بر کیفیت زندگی ذهنی و میزان تاثیرگذاری سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی عینی هم قابل توجه است. علاوه بر دو متغیر فوق، سرمایه انسانی (تحصیلات) نیز تاثیر مثبتی بر دو نوع کیفیت زندگی داشته است.
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی ذهنی، کیفیت زندگی عینی، شهروندان
  • مجید فولادیان، زینب فاطمی امین، محمد غفاری زاده صفحه 141
    در دهه 1930 و به دلیل اعتقاد به توانایی نیروهای چپ در ارایه راه حل برای مقابله با مصائب و بدبختی هایی که در اثر بحران اقتصادی دامن گیر مردم در جوامع صنعتی شده بود، همچنین فقر گسترده، گرسنگی و بیماری های همه گیر که میلیون ها انسان را به ورطه ناامیدی و یاس کشانده بود، ایده تامین رفاه همگانی و دولت رفاه در کشورهای صنعتی پدید آمد. در ابتدا دولت های رفاهی با موفقیت های چشم گیر روبرو شدند اما در پایان قرن بیستم افول این دولت ها آغاز شد. ایرادهای اساسی که منتقدان به دولت های رفاه داشتند بیش از هر چیز بنیان های فلسفی دولت های رفاه را نشانه رفته بود، زیرا مبانی تئوریک دولت های رفاه از تناقض های ذاتی رنج می برد که بنیان گذاران آن مرتکب شده بودند. در این مقاله کوشش شده است ابتدا به بررسی مبانی تئوریک دولت های رفاه پرداخته شود و تناقض ها و مشکلات منطقی آن ها آشکار گردد. سپس بر اساس دیدگاه فلسفی و همچنین اندیشه های اجتماعی پوپر به صورت بندی مبانی تئوریک دولت رفاه در تقابل با اندیشه های «جرمی بنتام» و «جان استوارت میل» پرداخته شده است. در پایان نشان داده شده است که پوپر برخلاف بسیاری دیگر از لیبرال ها که با هرگونه پدرسالاری دولت مخالفت می کنند، بر آن است تا وجوهی ازآن را که برای ایجاد جامعه ای کمتر محروم لازم است، حفظ شود. پوپر وجود دولت را ضروری می داند و حتی بر این عقیده است که در بعضی از مواقع باید اختیارات خاصی را به دولت بدهیم. تا دولت از پس اهداف رفاهی خود برای افراد جامعه برآید. اوبرخلاف بنتام و میل که بیشترین خیر را برای بیشترین افرادخواستاربودند، عقیده داشت که می بایست فشار و رنج قابل اجتناب رابه حداقل برسانیم. او برای رسیدن به این اهداف استراتژی «مهندسی اجتماعی تدریجی» را پیشنهاد می کند.
    کلیدواژگان: ابطال گرایی، رفاه، دولت رفاه، مطلوبیت گرایی، مهندسی اجتماعی تدریجی
  • سید حسن حسینی، مجید فولادیان، زینب فاطمی امین صفحه 161
    مقاله حاضر بر آن است تا با توجه به دو سیاست اجتماعی متفاوت که دو رییس جمهور پیشین ایران (آقای هاشمی رفسنجانی و آقای محمد خاتمی) در طول 8 سال دوران ریاست جمهوری خود در پیش گرفتند، به «سنجش و مقایسه میزان پیامدهای انزوای اجتماعی در میان دو گروه توده و نخبه جامعه ایران» بپردازد. در این راستا ابتدا به بررسی ابعاد پیامدهای انزوای اجتماعی پرداخته شده است و چهار بعد اساسی «احساس یاس»، «احساس تنهایی»، «احساس عجز» و «تحمل اجتماعی» به عنوان ابعاد پیامدهای انزوای اجتماعی تعیین گردیده است. سپس شاخص های پیامدهای انزوای اجتماعی در دو پیمایش ارزش ها و نگرش هایی که در دوران دو رییس جمهور انجام شده است(دو نظرسنجی ملی سال های 1374 و1382 (موج دوم)) با روش تحلیل ثانویه مورد بررسی قرار گرفته است و میزان شکاف در میان دو گروه توده و نخبه محاسبه گردیده و آن ها در دوران سازندگی و اصلاحات مورد مقایسه قرار گرفته اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که هر چند سیاست های آقای خاتمی در برخی از شاخص های «یاس اجتماعی» از جمله رضایت از خانواده، رضایت از وضع سلامتی و رضایت از وضع شهر محل زندگی موفق بوده است، اما دیگر شاخص ها و معرف های پیامدهای انزوای اجتماعی در دوران ایشان حاکی از افزایش «احساس یاس» در میان هر دو گروه نخبه و توده است. از سوی دیگر شکاف نظر میان این دو گروه نیز در این دوران افزایش یافته است. در بعد «احساس تنهایی» نتایج به گونه ای دیگر بود. در حالی که در دوران سازندگی قشر نخبه به شدت خود را بیگانه و تنها احساس می کرد، اما در دوران اصلاحات از احساس تنهایی این گروه بسیار کاسته شد. در بعد «احساس عجز و ناتوانی اجتماعی» عملکرد دولت آقای خاتمی در مقایسه با دولت آقای هاشمی رفسنجانی بسیار ضعیف تر بوده است، زیرا هر دو گروه نخبه و توده احساس عجزشان در این دوره افزایش یافته است. اما در مورد «تحمل اجتماعی» افزایش ناچیزی را در دوران آقای خاتمی مشاهده می کنیم. نکته قابل ملاحظه در این باب شکاف میان نظر توده و گروه نخبه است که آن را ناشی از تعاملات برون گروهی بیشترگروه نخبه نسبت به توده دانستیم.
    کلیدواژگان: انزوای اجتماعی، احساس یاس، احساس تنهایی، دوران سازندگی، دوران اصلاحات
  • وحید قاسمی، مهری کاظمی صفحه 189
    خانواده به عنوان مهم ترین نهاد اجتماعی، همواره توجه بسیاری از اندیشمندان و جامعه شناسان را به خود جلب کرده است. به جهت اهمیت و گستردگی نقش خانواده، بسیاری از تحلیل گران و نظریه پردازان سرمایه اجتماعی، خانواده را به عنوان یک منبع مهم تولید یا فرسایش سرمایه اجتماعی ذکر کرده اند.این پژوهش با هدف تعیین چگونگی تاثیر خانواده بر سرمایه اجتماعی صورت گرفته است. به منظور دست یابی به این هدف از بین عوامل و متغیرهای گوناگونی که در خانواده برسرمایه اجتماعی تاثیر گذار است، متغیرهای خانواده دموکراتیک، خانواده استبدادی، سرمایه انسانی خانواده ها و میزان وقت صرف شده برای فرزندان به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب شده است. مبانی نظری متغیرها و پارامترهای این پژوهش، بر مبنای نظریات پاتنام، کلمن، وینتر، فوکویاما و بوردیو تدوین شده است.روش تحقیق در این پژوهش پیمایش و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه دارای قابلیت اعتماد و اعتبار است. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دبیرستان های نواحی پنج گانه شهر اصفهان در سال 1387 می باشد. حجم نمونه 384 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران و با روش خوشه ایچندمرحله ای به دست آمده است. روش اصلی در تحلیل داده ها، رگرسیون و مدل سازی معادله ساختاری است.نتایج نشان می دهد بین حجم سرمایه انسانی، نوع خانواده و میزان وقت صرف شده والدین برای فرزندان رابطه معنا داری وجود دارد.
    کلیدواژگان: خانواده، سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی، آگاهی، اعتماد و مشارکت
|
  • Mohammad Rahim Rahnama Page 1
    This article studies the effects of dividing the distribution of petrol on changing the methods of city transportation in Mashhad, six months after the plan. The sampling method used in this research is the classed sampling method and there were 670 participants, all from the city of Mashhad. The results of the study show that the rate of satisfaction from the plan, is very low; just 20%. The younger generation is less satisfied with this plan than the elder generation. Businessmen with less lesser years of experience are also less satisfied comparing with businessmen with more years of experience. The article also presents other interesting results that are actually the results of the execution of dividing the distribution of petrol in the city of Mashhad
  • Ahmad Mohammadpour Page 39
    The development of postmodern perspective has been considered as one of the most challenging approaches over a few last decades. Many scholars maintain that postmodernism could be defined as fourth paradigms of social sciences after positivist, interpretive and critical social science. The emergence and development of this novel approach has great influences on the basics and essentials of many fields of humanities and social sciences during contemporary period. In this respect, the French scholar, Jean-Francois Lyotard, has had a major contribution in what is now could be called as postmodern social sciences. This Paper has tried to investigate the intellectual contexts of Lyotard theoretical enterprise and his contribution in development of postmodern social sciences; It also explores the paradigm foundations of Lyotard postmodern perspective including of his ontology, epistemology and methodology in a critical assessment.
  • Aliasghar Firouzjayaan, Jahaangir Jahaangiri Page 83
    This article is a sociological analysis of students political participation and the data are collected through questionnaires from 379 students of University of Tehran. This article has used the theories of Huntington, Geol, Milbrath, Lipset and political socialization theories. The theoretical framework of the study is eclectic and emphasizes on political socialization. The results of the analysis indicate that there is a meaningful relationship between 16 variables from 21 independent variables (gender, age, marriage position, mother’s education, father’s education, the type of father’s job, mother’s job status, person’s residence, economic position, type of the university, political family, political friends, participation in voluntary association, religion commitment, using of mass media, tendency to mass media) and individual political participation and there is no meaningful relationship between 5 independent variables (person’s education, person’s job position, the type of mother’s job, father’s job status and ethnicity) and individual political participation. The results of multiple analysis also indicate that only 5 variables (political friends, political family, tendency to mass media, participation in association and father's education) from several independent variables were applied, and that generally explained 64/8 of the dependent variable variance. The results of this multiple analysis indicate the importance of political socialization theory in the explanation of political participation.
  • Mohsen Noghaani, Ahmadreza Asgharpour, Mehdi Kermani, Shima Safa Page 111
    There are two main dimensions for quality of life: objective quality of life and subjective quality of life. The writers of this research study the relationship between social capital and quality of life and its two main dimensions. Data are collected from the city of Mashhad and it show that social capital has a greater role in the explanation of quality of life comparing to income and education. Income is the most important factor for explanation of objective quality of life and social capital is the most important factor for explanation of subjective quality of life. Income has also a considerable effect on subjective quality of life and social capital has a considerable effect on objective quality of life. Education has some positive effects on both dimensions of quality of life.
  • Majid Fouladiyaan, Zeinab Faatemi Amin, Mohammad Ghafaarizadeh Page 141
    In 1930s, the idea of providing general welfare and welfare state appeared in industrial countries due to the belief in the ability of left forces in solving misfortunes that people entangled in; because of financial crisis in industrialized societies, expanded poverty, starvation and epidemic diseases which led millions of people to the hopelessness. Welfare states achieved outstanding success at the beginning but they started to move down at the end of the 20th century. Since theoretical basis suffered from inherent contradictions of its founders, critics pointed at the philosophical basis of welfare states. This article studies the theoretical basis of welfare states and reveals their contradictions and problems. Then according to the Popper’s philosophical point of view and his social attitudes, the theoretical basis of welfare states will be listed in comparison with Bentham's and Mill's thoughts. The writers of this study have attempted to show that unlike many other liberalists who disagree with any state patriarchy, Popper intends to maintain some dimensions of it which are necessary to make a less deprived society. According to Popper, state is a necessity; also he believes that government should be authorized in some cases in order to cope with its welfare aims for society. Unlike Bentham & Mill who believe in more welfare for more people, Popper proposes to minimize the avoidable stress. To achieve his aim, Popper suggests Graduate Social Engineering.
  • Hasan Hosseini, Majid Fouladiyan, Zeinab Faatemi Amin Page 161
    Regarding to different social policies of two former presidents (Hashemi Rafsanjani & Mohammad Khaatami), the present essay is going to evaluate and compare the rate of social isolation consequences between the mass and elite groups in Iran during 8 years of their presidency. At first, different dimensions of social isolation consequences have been reviewed and four main dimensions have been determined which are: disappointment feeling, solitude feeling, weakness feeling and social tolerance. Then, indicators of social isolation consequences in two surveys on values and attitudes during the two presidential periods (2 national surveys on 1995 & 2003 [second wave]) have been studied by secondary analysis method, and after measuring the rate of difference between the mass and elite groups, they have been compared in the years of reconstruction and reforms. The results of the study reveal that although Khaatami’s policies have been successful in some indicators of social disappointments such as family satisfaction, health satisfaction and residential place satisfaction, other indicators of social isolation consequences show a rise in disappointment feeling between the mass and elite groups. Also, the differences in views have increased between these groups. Solitude feeling dimension showed different results. While the elite group strongly felt solitude and alienated during the reconstruction period, in reforms period, their solitude feeling decreased. In social weakness dimension, high rate of weakness feeling in the mass and elite groups indicates that Hashemi’s function in comparison with Khaatami’s has been better. Social tolerance rate has increased a little in Khaatami’s presidential years. It is necessary to say that the differences in views between the mass and elite groups happened as the elite’s out-group interaction was more than the mass.
  • Vahid Ghaasemi, Mehri Kaazemi Page 189
    Family that is the most important social institution, has attracted the attraction of scientists and sociologist. Because of the importance of family and its distinguished role, some social capital analyzers and theorists have identified the family as an important source or the device of social capital. In order to achieve the purpose, democratic families, autocratic families, human capital of family and amount of time spending for children as an independent variable, have been selected. The data are collected through questionnaires (in which the reliability and validity were evaluated). In 1387, high school students, in five regions of Isfahan were the statistical population of the study. The sample size was 384 students which obtained through Cochran formula and multiple cluster style. The results of the study show that there is a significant relationship between the amount of human capital, type of the family and the amount of time spending for children.