نشریه نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال بیست و یکم شماره 2 (پیاپی 28، اسفند 1380)

ترجیح مکان تخمگذاری Bemisia tabaci (Gennadius) بر اساس سن، ارتفاع و جهت قرارگیری سطوح برگ و نیز باقیمانده حشره کش ها در دمای 2 25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 90-70 درصد و دوره روشنایی 14 ساعت (14: 10) روی گیاه شاه پسند درختی (Lantana camara) مورد بررسی قرار گرفت. آلرودها برگ های جوان واقع در ارتفاع بالا را نسبت به برگ های جوان در ارتفاع پایین و نیز برگ های مسن و سطح زیرین برگ ها را نسبت به سطح رویی، جهت تخمگذاری ترجیح دادند. ترجیح مکان تخمگذاری حشرات بوسیله تغییر دادن وضعیت طبیعی برگ ها، یعنی قرار دادن برگ های مسن در ارتفاع بالا و برگ های جوان در ارتفاع پایین تحت تاثیر قرار گرفت. ترجیح تخمگذاری در سطح زیرین برگ ها با وارونه نمودن آنها تغییر نیافت، در حالیکه برای سطح رویی برگ ها در شرایطی که به سمت پایین قرار داشتند، تفاوتهایی مشاهده گردید. تاثیر سن و ارتفاع برگ روی نسبت جنسی و طول بدن شفیره معنی دار نبود، اما روی طول عمر، بقا و باروری، تاثیر معنی داری داشت که این شاخص ها روی برگ های پایینی کمتر از برگ های بالایی بود. بررسی تاثیر باقیمانده به حشره کش دلتامترین، پریمفوس - متیل و عصاره نیکوتین روی میزان تخمگذاری در سه فاصله زمانی 2، 24 و 72 ساعت پس از محلول پاشی، نشان داد که دلتامترین روی کاهش میزان تخمگذاری این حشره در تمام فواصل زمانی بیش از سایر ترکیبات موثر است، اما با گذشت زمان و کاهش باقیمانده حشره کش ها روی برگ ها، میزان تخمگذاری در تمام تیمارها به جز شاهد به طور معنی داری افزایش یافت. اثر متقابل سن و ارتفاع برگ و نیز باقیمانده حشره کش ها روی عملکرد تخمگذاری مورد ارزیابی قرار گرفت. تاثیر سن و ارتفاع برگ روی میزان تخمگذاری، به وسیله خاصیت دور کنندگی بقایای دو حشره کش دلتامترین و پریمفوس - متیل به طور معنی داری تحت شعاع قرار گرفت

زیست شناسی زنبور برگخوار رز Arge rosae در دمای 28-25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 75- 70 درصد و نور معمولی مطالعه شد. نوسانات فصلی و توزیع فضایی جمعیت زنبور با نمونه برداری هفتگی از لارو و حشرات کامل در محوطه فضای سبز دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1376 نیز مورد بررسی قرار گرفت.
حشرات ماده در بهار پس از خروج از شفیره های زمستان گذران جفتگیری کرده، با ایجاد شکافی به طول متوسط 20.4±2.72 میلی متر در زیر پوست ساقه های جوان رز تخم های زرد رنگ خود را که 0.74±0.009 میلی متر طول و 0.38±0.02 میلی متر قطر دارند به تعداد 13.5±2.2 عدد در هر شکاف قرار دادند. رابطه مستقیمی بین طول شکاف و تعداد تخمها وجود دارد. با رشد جنین، شکافهای تخم گذاری به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه تغییر رنگ داده و به شکل زیپ در آمد که یکی از علایم تشخیص آلودگی رز به آفت است. دوره لاروی بطور متوسط 23.7±1.5 روز طول کشید. لاروهای سبز تیره ابتدا بصورت دسته جمعی از پارانشیم برگ و غنچه گلها و در مراحل بعدی به شکل پراکنده و انفرادی روی برگهای میزبان تغذیه کردند. در اثر شدت حمله آفت، سر شاخه های انتهایی عاری از برگ شده و خسارت قابل ملاحظه ای به اندامهای گل دهنده وارد گردید. لاروها پس از بلوغ، با تنیدن دو پیله مشبک داخلی و خارجی ابتدا به پیش شفیره و سپس به شفیره تبدیل شدند. این دوره در مجموع13.3±1.6 ساعت طول کشید. دوره شفیرگی به طور متوسط 14.2±0.88 روز بود. طول عمر حشرات ماده 5.8±0.27 روز بود و در این دوره. 75.66±3.57عدد تخم گذاشتند. تخمریزی بدون جفتگیری به تولید حشرات نر منجر شد. 35 درصد جمعیت حشرات کامل را نرها تشکیل دادند.
فعالیت حشرات کامل از هفته اول اردیبهشت ماه بصورت پراکنده و انفرادی روی شاخ و برگ رز و نسترن مشاهده شد. جمعیت لاروها در نسل های دوم و چهارم دارای بیشترین تراکم و در نسل های اول و سوم از تراکم کمتری برخوردار بود.
برازش مناسب داده های حاصل از نمونه برداری هفتگی با مدل تیلور (R2=0.6581) و شاخص تجمع (b=1.8003) بیش از 1 مبین توزیع تجمعی جمعیت لاروها روی میزبان است و رابطه نزدیک بین محل تخمگذاری و محل تغذیه را به لحاظ فراهم بودن غذای مناسب و کافی برای لاروها بخوبی نشان می دهد.

این تحقیق طی سال های 76-1375 در قالب آزمون فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ورامین صورت گرفت. عامل اول دو تاریخ کاشت و عامل دوم ارقام مختلف گندم و جو بودند. ثبت مراحل زیستی سن گندم و فنولوژی گیاه با انجام بازدید و نمونه برداری های هفتگی صورت گرفت و در زمان برداشت فراوانی پوره ها، درصد سن های نسل جدید و وزن سن های نر و ماده تیمارهای آزمایشی با یکدیگر مقایسه گردیدند. همزمان با انجام بررسی ها در مزرعه آزمایشی، در 5 مزرعه گندم و 5 مزرعه جو مناطق مختلف ورامین بررسی های مشابهی صورت گرفت. نتایج بررسی ها نشان داد که:1- فعالیت پوره های سن گندم در مزارع جو حدود 10-7 روز زودتر مشاهده شده و سن گندم به راحتی خود را با مراحل رویشی گیاه تطبیق می دهد. تفاوت معنی داری بین درصد سن های نسل جدید به هنگام رسیدن و برداشت مزارع گندم و جو مشاهده نشد.
2- به هنگام برداشت مزارع جو، حدود 75 درصد جمعیت آفت به صورت سن های نسل جدید بود، در صورتی که در مزارع گندم که در این زمان در مرحله خمیری شدن بودند، این میزان حدود 27 درصد بود.
3- سن های نر و ماده مزارع گندم در مقایسه با سن های مزارع جو وزن بیشتری داشتند و این تفاوت در سطح 1% معنی دار بود و همبستگی مثبت و معنی داری بین طول دوره رشد گیاه و وزن سن های نر و ماده وجود داشت.
4- طبق نتایج این تحقیق، زودرسی گندم و کشت جو به جای گندم به واسطه عامل زودرسی آن در کاهش جمعیت سن گندم چندان موثر نیست و کاهش وزن سن های نسل جدید در مزارع جو در کاهش جمعیت سن گندم موثر نمی باشد چرا که با برداشت مزارع جو، سن ها به مزارع گندم مجاور پرواز می کنند و قادرند وزن خود را افزایش دهند. بنابراین، نقش مزارع جو در انتقال جمعیت سن از سالی به سال دیگر بسیار موثر است و باید به مدیریت سن گندم در مزارع جو بیشتر توجه کرد.

دو خانواده Heterorhabditidae, Steinernematidae که به راسته نماتودهای Rhabditida تعلق دارند، پارازیت اجباری طیف وسیعی از حشرات می باشند که برخی گونه های آنها در مبارزه بیولوژیکی با آفات مورد استفاده قرار می گیرند. از میان آنها گونه های دو جنس Heterorhabditis spp, Steinernema spp بیشترین کارآیی و استفاده را دارند. برای بررسی کارایی نماتودهای بیماریزای کرم سفید ریشه، طی سالهای 78-1377 آزمایش هایی در قالب طرح کرت های کاملا تصادفی با دو نماتود Steinernema sp و. Heterorhabditis bacteriophora هر کدام با دو دز 105 × 2.5 و 105×5 نماتود در هر مترمربع و تیمار (شاهد=آب مقطر) در چهار تکرار (هر تکرار شامل 5 گلدان) در شهرستان ارومیه انجام شد. آزمایشها در گلدانهای 6×15 سانتی متری و با خاک شنی لومی انجام شد. نماتودها در مقادیر مورد اشاره و بعد از غروب آفتاب همراه با 20 سانتی متر مکعب آب مقطر به سطح خاک گلدانها محلول پاشی شد و سطح گلدانها بعد از قرار دادن یک لارو سن سوم روی هر یک از آنها با توری بسته شد. بعد از 14 روز تعداد لاروهای مرده در گلدانها شمارش شد. نتایج محاسبات آماری نشان داد که نماتودهای H. bacteriophora و Steinernema sp. با دز 105×5 نماتود در هر مترمربع، بطور متوسط و به ترتیب 33.38 و 45.87 درصد لاروهای سن سوم کرم سفید را پارازیته نمودند.

سوسک برگخوار نارون از مهمترین آفات نارون در ایران می باشد. این حشره دارای 3 سن لاروی است و در شرایط آزمایشگاهی با دمای 25±1° رطوبت نسبی 5 ± 60 درصد و روشنایی 14 ساعت، میانگین طول دوره جنینی 0.05±5.23 روز، میانگین طول دوره لاروی سنین 1، 2 و 3 و میانگین کل دوره لاروی بترتیب 0.06±4.34 و4.46±0.19 و 0.01 ± 4.73 و 1.56±13.49 روز می باشد. طول دوره پیش شفیرگی و شفیرگی بطور متوسط بترتیب 0.03±2.06 و 0.03±4.71 روز به طول می انجامد. میانگین طول دوره قبل از تخمگذاری، دوره تخمگذاری و میزان باروری بالفعل در حشرات ماده جفتگیری نموده و باکره بترتیب 0.4 ± 7.62 و 0.72 ± 8.9 روز، 2.27 ± 13.42 و 1.25 ± 10.45 روز 18.30 ± 151.58 و 28.2 ± 126.1 عدد می باشد. جفتگیری اثر معنی داری روی طول دوره قبل از تخمگذاری در حشرات ماده جفتگیری کرده و باکره نداشت. ولی تفاوت طول دوره تخمگذاری و میانگین کل تخمگذاری در حشرات ماده جفتگیری کرده و ماده های باکره معنی دار بود میانگین طول عمر حشرات نر جفتگیری نموده و جفتگیری ننموده بترتیب 25.68±3.2 و 1.58 ± 24.2 روز محاسبه گردید که تفاوت معنی داری با هم نداشتند. میانگین میزان تغذیه روزانه سنین لاروی بترتیب 0.41 ± 7.56 و 3.5 ± 18.78 و 7.03 ± 89.11 میلیمتر مربع برگ نارون و برای حشرات کامل نر و ماده بترتیب 6.3 ± 60.84 و 95.92±15.16 میلیمتر مربع می باشد.

تریپس توت Pseudodendrothrips mori Niwa یکی از آفات جدید توت در ایران به حساب می آید. این حشره به طور گسترده به واریته های اصلاح شده و محلی حمله نموده و ارزش اقتصادی برگ مورد تغذیه کرم ابریشم را پایین می آورد. بیولوژی آزمایشگاهی این آفت، با رهاسازی لاروهای سن اول و دوم روی برگ توت در داخل ظروف پلاستیکی به ابعاد 5.24×5.5سانتی متر بررسی گردید. جهت حفظ شادابی برگها در انتهای دمبرگ آنها تکه پنبه مرطوبی قرار داده شد. بررسی ها در داخل انکوباتور با درجه حرارت 1 ± 25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±75 و دوره روشنایی 14 و تاریکی 10 ساعت انجام گرفت. طی سالهای 79-1378، نوسانات فصلی جمعیت و تعداد نسل آفت با نمونه برداری به فواصل هر پنج روز یکبار از نیمه اول اردیبهشت همزمان با مشاهده اولین حشرات کامل زمستانگذران آغاز شد و تا نیمه دوم مهر ماه ادامه یافت. نمونه برداری از سه واریته کن موچی، ایچی نویسه و شین ایچی نویسه به طور همزمان صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که در شرایط آزمایشگاهی دوره زندگی حشره 29.95 روز بود. نسبت جنسی این حشره 6.7 ماده به 1 نر بوده و حشره زمستان را به صورت حشرات کامل سپری نموده و در شرایط طبیعی منطقه حداقل دارای 4 نسل کامل بود. اوج جمعیت سن اول در ماه مرداد با میانگین 8.45 و 10.62 عدد حشره در هر سانتی متر مربع از سطح برگ برای واریته شین ایجی نویسه، در واریته کن موچی 9.05 و 12.38 و در واریته ایچی نویسه 5.89 و 16.05 عدد به ترتیب برای سالهای 1378 و 1379 ثبت شد.

گزارش طی بررسی های در حال انجام روی بیواکولوژی شب پره برگخوار فرفیون simyra dentinosa freer در عرب دریاچه ارومیه، دو گونه زنبور پارازیتویید خارج شده از لاروهای سنین مختلف شب پره جمع آوری گردید. گونه های مذکور برای شناسایی دقیق تر نزد دکتر jeno papp در موزه تاریخ طبیعی مجارستان (بوداپست) ارسال و به شرح زیر شناسایی شدند:1-cotesia ofella (Nixon, 1974)(Hymenoptera: braconidae) طول بدن 205 میلی مرت، شاخک های 17 بندی، رنگ بدن سیا، ران پاهای عقبی به طور کامل قهوه ای روشن است. پیله های این زنبور به صورت تجمعی و به رنگ زرد مایل به سبز می باشد.
2- cotesia vanassae (reinhard 1880) (hymenoptera: braconida)طول بدن 2 میلی متر، شاخک ها 17 بندی، رنگ بدن سیاه، ران پاهای عقبی در قسمت میانی قهوه ای روشن و در طرفین به سمت ساق تیره رنگ است. پیله های این زنبور به صورت تجمعی و به رنگ سفید می باشد.