نشریه زن در توسعه و سیاست
سال یکم شماره 6 (تابستان 1382)

این مقاله به موضوع جنبش زنان بعنوان جنبشی اجتماعی پرداخته و دیدگاه های کلاسیک و مدرن جنبش اجتماعی را بیان کرده است همچنین این پرسش اصلی مطرح شده است که خواست تغییر و نارضایتی زنان ایران از وضع خویش پیرامون چه محدودیت هایی شکل گرفته است نظریه پردازان جنبش اجتماعی در آغاز دهه 90 به فرایند کنش متقابل میان اعضای درگیر در جنبش اجتماعی و سازه های اجتماعی توجه نشان دادند از دیدگاه آنها این جنبش ها به جای تاکید براستراتژی به بازسازی و تغییر هویت اجتماعی اعضای خود تاکید دارند بنا بر تعاریف فمینیستی از جنبش زنان خواست تغییر در دهه زنان مشترک است و برای تغییر می توان به خواسته های آشکار و خواسته های پنهان اشاره کرد گروه های زنان درگیر با مسائل زنان در ایرن عبارتند از گروه زنان در حاشیه قدرت گروه زنان در رسانه های جمعی گروه زنان در سطح دانشگاهی و گروه زنان در سطح عامه طرفداری نمایش از زنان کج فهمی از فمینیسم و طرفداری نادرست از زنان نبود زبان مشترک و تعامل پویا میان فعالان سازمان های غیردولتی مدرن و تشکل های سنتی زنان چالش های پیش روی جنبش زنان در ایرن را تکشیل می دهند.

در میان زنان ایران معاصر پویشی در جریان است که با توجه به عناصر مشترکی که در تعاریف جنبش های اجتماعی جدید وجود دارد می توان آن را یک جنبش نامید جنبشی که با چالش های زنان نسبت به نابرابری های قانونی حقوقی میا زنان و مردان و سایر مسائل آنان درحوزه های گوناگون زندگی مشخص می شود این مقاله با استفاده از یافته های پژوهشی میدانی با هدف درک ویژگی ها اصول و اهداف جتنبش اجتماعی زنان ایران نگرش فعالان جنبش زنان ایران را که درتشکل های زنان فعالیت می کنند مورد کند وکاو قرار داده است این پژوهش سعی بر این دارد نشان دهد بین زنان ایران حرکت سازمان یافته ای با هدف بهبود وضعیت زندگی شکل گرفته است تلاش برای کاهش نابرابری حقوقی زن و مرد ارزیابی واقع گرایانه از ماهیت دو جنس(بدون جهت گیری فمینیستی) از ویژگی های این حرکت سازمان یافته می باشد یافته های این پژوهش نشان می دهد مساله اولیه زنان ایران نابرابری حقوقی بین زنان و مردان است که ریشه در ارزش های فرهنگی و نگرش سوگیرانه و فرودستانه جامعه نسبت به زن دارد.

رفتارهای زنان به ویژه رفتارهای اقتصادی زنان - با توجه به افزایش روزافزون سهم آنها در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی - نیاز به بررسی بیشتری دارد. مقاله حاضر - به حضور زنان در بازارهای مالی می پردازد و سعی شده است که بر اساس اطلاعات گرد آوری شده از یک پژوهش میدانی در شهر تهران عوامل موثر بر تقاضای وام و اعتبار زنان در بازارهای مالی با تاکید بر سیستم بانکی بررسی شود در این مدل به عوامل اقتصادی نظیر متوسط در آمد نرخ بهره طول دوره با پرداخت بعد خانوار سن وضعیت اشتغال سطح تحصیلات وضعیت تاهل رفتار سپرده گذاری و سرمایه گذاری پرداخته شده است نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مهم ترین عوامل اقتصادی موثر بر وام درخواستی زنان عبارتند از متوسط در آمد فرد و خانوار و طول دوره باز پرداخت به این معنی که افزایش در آمد یا طول دوره بازپرداخت باعث افزایش تقاضای وام از سوی زنان خواهد شد.

پوشش و جامعیت تامین اجتماعی و کیفیت بهره مندی از مزایای آن یکی از شاخص های توسعه اجتماعی محسوب می شود. از دیدگاه این مقاله – تامین اجتماعی اساسا موضوعی زنانه است و زنان به لحاظ ویژگی های زیستی (طول عمر بیشتر از مردان و سالمندی بیشتر) و شرایط فرهنگی و اجتماعی خاص (ریسک پذیری بیشتر در مقابل طلاق و فروپاشی خانواده) بیش از مردان نیازمند حمایت های تامین اجتماعی هستند. این در حالی است که آنان به دلیل شرایط نابرابر با مردان در بازار کار، محدودیت های فرهنگی و مسئولیت های اجتماعی – مجال کمتری برای حضور اقتصاد رسمی و بهره مندی از مزایای تامین اجتماعی دارند. مقاله برای بهبود وضعیت زنان از نظر تامین اجتماعی - با مروری بر رویکردهای بین الملی سه موضوع مهم – فردیت بخشیدن به حقوق زنان – رسمیت بخشیدن به فعالیت های غیر رسمی و گسترش مفهوم تامین اجتماعی و توسل به سایر انواع نظام های حمایت اجتماعی را مطرح می کند.

با توجه به ساختار نظام های بهره برداری کشاورزی و تسلط بهره برداری خانوادگی که عمده نیروی کار آن زنان و کودکان بدون مزد تشکیل می دهند – آمار رسمی و جامعی از میزان مشارکت زنان روستایی موجود نیست. این مقاله با هدف بررسی نقش زنان روستایی – به سهم آنها در تولیدات اصلی کشاورزی ایران می پردازد. طبق آخرین نتایج آمار گیری کشاورزی (سال80- 1379) حدود 82 درصد از مجموع زمین های زیر کشت به تولید حدود 77 درصد از تولیدات زراعی اختصاص دارد. میزان مشارکت زنان روستایی در تولید برنج 65 درصد – پنبه بیش از 60 درصد – سبزی و صیفی 80 درصد – و دامداری 8/49 درصد برآورد شده است - با این وجود – نقش مدیریت زنان در زراعت و دامداری بسیار کم بوده و تصمیمات کلیدی به وسیله مردان گرفته می شود. به نظر می رسد فرهنگ مرد سالاری و نابرابری های جنسیتی سبب می شود زنان روستایی دارای هویت و پایگاه مستقلی نبوده و از امنیت اجتماعی برخوردار نباشند.

این مقاله به بررسی توانایی های زنان عشایر و تاکید بر نقش در 72 زیست بوم عشایر استان همدان می پردازد و سعی دارد با ارائه ویژگی های اقتصادی اجتماعی زنان عشایر استان – جایگاه اقتصادی آنان را بررسی کند. اطلاعات پژوهش با روش ارزیابی مشارکتی روستایی علاوه بر استفاده از اسناد و مدارک موجود گردآوری شده است. مشاهدا و بررسی های انجام شده نشان می دهد فعالیت های دامداری و تولید فرآورده های دامی – جابه جا یی و کوچ وابسته به کار و فعالیت زنان عشایر است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که میزان فعالیت زنان عشایر در زمینه اقتصاد تولیدی و غیرتولیدی بیشتر از مقدار مشابه آن نزد مردان است. مشارکت زنان در زمینه های اجتماعی و فرهنگی نیز بیش از مردان است. به عبارتی آنها با سهمی معادل 85 درصد در فعالیت های اقتصادی عشایر مشارکت دارند. بین میزان ساعات فعالیت زنان درآمد خانوار عشایری و نیز بین میزان مشارکت زنان – سن و موقعیت آنها رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

مشارکت زنان به معنی دخالت همه جانبه در فرایند تصمیم گیری و اجرا در همه امور جامعه از جمله شرط اساسی توفیق در برنامه های بهداشتی است. با توجه به اهمیت مشارکت زنان در حفظ سلامتی و بهداشت جامعه – طرح رابطین بهداشت علاوه بر آموزش مطالب و مهارت های لازم به رابطین زن – با هدف انتقال پیام های بهداشتی – از طریق آنان – به خانواده ها در ایران اجرا می شود. با هدف ارزیابی موفقیت رابطین بهداشت زن و اثر گذتری آنها در ارتقای سطح آگاهی و رفتار زنان دیگر – پژوهشی در مورد دو گروه از زنان (یک گروه مورد مطالعه و یک گروه شاهد) با مشابهت های اجتماعی – اقتصادی در شهر ارومیه پیش از اجرای طرح و پس از یک سال از اجرای طرح انجام شد. مقایسه میزان آگاهی زنان در میان دو گروه نشان می دهد فعالیت رابطین بهداشتی موجبات ارتقای سطح آگاهی اعضای جامعه را فراهم نموده و از نظر آماری اختلاف معنی داری وجود دارد – اما نتایج مقایسه آماری میزان عملکرد بین دو گروه (رفتار متناسب با آگاهی) نشانگر اختلافات معنی دار نمی باشد. برای بررسی تغییر رفتار باید دوره زمانی بیش از یکسال را مورد نظر قرار داد.