فهرست مطالب

مجله علوم گیاهان زراعی ایران
سال چهلم شماره 3 (پاییز 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/07/01
  • تعداد عناوین: 20
|
  • بهروز مؤذن قمصری، غلام عباس اکبری، محمد جلال ظهوریان، امیر بردیا نیک نیایی صفحه 1
    کمبود آب یکی از مشکلات مهم تولید گیاهان زراعی در اقلیم های خشک و نیمه خشک ایران می باشد. کاربرد مواد پلیمری سوپرجاذب می تواند تا حدودی موجب جلوگیری از کاهش تولید در برخی گیاهان زراعی تحت شرایط کم آبی گردد. در این تحقیق تاثیر مقادیر مختلف پلیمر سوپرجاذب سوپرآب-A200 شامل (صفر،200،100و300 کیلوگرم پلیمر سوپرجاذب در هکتار) و سه دور آبیاری (7،9و11 روز یکبار) روی عملکرد و شاخص های رشد گیاه ذرت علوفه ای در منطقه پاکدشت بررسی گردید. نتایج آزمایش نشان داد که کاربرد پلیمرسوپرجاذب موجب افزایش میزان عملکرد وزن خشک، ارتفاع، سرعت رشد نسبی، سرعت رشد محصول، شاخص پر برگی، شاخص سطح برگ و دوام شاخص سطح برگ ذرت علوفه ای گردید. بالعکس نتایج حاصل از افزایش دور آبیاری موجب کاهش صفات فوق همراه با کاهش آب مصرفی گردید. میزان افزایش و یا کاهش صفات تحت تاثیر سطوح هر دو فاکتور به صورت خطی بود.
    کلیدواژگان: تنش خشکی، ا، ذرت علوفه ای، دور آبیاری، پلیمرسوپرجاذب
  • شکیبا شاهمرادی، حسن زینالی خانقاه، جهانفر دانشیان، ناصر خدابنده، علی احمدی صفحه 9
    به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات 20 رقم ولاین سویا، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل در3 تکرار و سه محیط بدون تنش، تنش در دوره زایشی و تنش در دوره های رویشی و زایشی در مزرعه موسسه تحقیقات نهال وبذر در سال زراعی 81-80 اجرا گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و فنولوژیک بود. بروز تنش خشکی در طول دوره رشد رویشی موجب کاهش میانگین ارتفاع بوته و تعداد گره در ساقه شد در حالی که تنش در دوره رشد رویشی و زایشی علاوه بر کاهش شدیدتر این صفات، تعداد شاخه فرعی را نیز تحت تاثیر قرار داد و این امر به نوبه خود موجب کاهش معنی دار در میانگین تعداد و وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه شد. بعلاوه تنش خشکی بدون توجه به زمان وقوع آن درصد روغن را نیز در دانه های سویا کاهش داد. تنها صفتی که در شرایط تنش افزایش یافت، درصد پروتئین دانه بود که البته این افزایش در مقابل کاهش عملکرد ناشی از تنش ناچیز بود. شاخصهای تحمل و حساسیت به تنش نیز در ارقام مختلف بررسی شد و شاخص های STI و GMP مناسبترین شاخص ها برای مقایسه ارقام بودند که بر اساس ایندو، تحت شرایط تنش در مرحله زایشی، به ترتیب لاین های M4، M12 و M10بهتر از سایرین بودند، و تحت تنش درمراحل رویشی و زایشی، به ترتیب لاینM4، رقم Williams و Wisconsin متحمل تر بودند.
    کلیدواژگان: شاخص تحمل، رویشی، تنش خشکی، زایشی، سویا
  • شهاب اقبالی، علیرضا کوچکی، مهدی نصیری محلاتی، ابراهیم کازرونی منفرد صفحه 23
    در سالهای اخیر، به کارگیری مدیریت تلفیقی علفهای هرز با هدف کارایی بیشتر نهاده ها توجه بسیاری از متخصصین علفهای هرز را به خود جلب کرده است. بدین منظور آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده نواری در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1383 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو نوع سیستم شخم (حفاظتی-متداول) و 8 تیمار مدیریت علفهای هرز (1-علفکش کامل، 2- وجین، 3- کولتیواتور، 4- تلفیق تیمار 1و2، 5- تلفیق تیمارهای 1و3، 6- تلفیق تیمارهای 2و3، 7- تلفیق تیمارهای علفکش کاهش یافته و2، 8- تلفیق تیمارهای علفکش کاهش یافته و3) بود. نتایج نشان داد که در تمام تیمارهایی که کولتیواتور در آن حضور داشت بیوماس کل اندامهای هوایی سیب زمینی و شاخص سطح برگ در شخم حفاظتی کمتر از شخم متداول بود. در مدیریتهایی که در آنها عملیات کولتیواتور زدن در هفته ششم انجام شد تراکم و بیوماس علفهای هرز نسبت به سایر تیمارها تا انتهای فصل بیشتر از سایر تیمارها بود. بیشترین عملکرد و سود ناخالص از تیمارهای کولتیواتور بدست آمد اما بیشترین سود خالص در تیمارهای تلفیقی بود زیرا در تیمارهای کولتیواتور 20 درصد از غده ها با ریزومهای اویارسلام دچار خسارت فیزیکی شدند. در مجموع تیمارهای تلفیقی که در آنها کولتیواتور حضور داشت در مدیریت علفهای هرز و درآمد حاصل از تولید سیب زمینی موثرتر بود.
    کلیدواژگان: مدیریت تلفیقی علف های هرز، سیب زمینی، ا، سیستم شخم، سود خالص
  • محسن جان محمدی، علی احمدی، کاظم پوستینی صفحه 31
    تحقیق حاضر به منظور بررسی واکنش گندم نان به تعدیل منبع در شرایط متغیر رطوبتی و نیتروژن خاک انجام گرفت. بدین منظور دو آزمایش مزرعه ای جداگانه تنش و عدم تنش رطوبتی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، و در فصل زراعی 84-83 اجرا شد. تنش خشکی از مرحله غلاف رفتن شروع و تا پایان رشد ادامه داشت. برگزدایی در دو مرحله غلاف رفتن و گرده افشانی و به دو صورت حذف تمام برگها و حذف تمام برگها بجز برگ پرچم صورت گرفت. تیمار کود نیتروژن عبارت بود از عدم مصرف کود نیتروژن دار و مصرف 250 کیلو گرم در هکتار کود اوره در مرحله ساقه دهی. نتایج حاصل از تجزیه واریانس جداگانه آزمایش ها نشان داد که اثر متقابل برگزدایی و کود نیتروژن دار برای هیچ یک از صفات در هیچ یک از آزمایش ها معنی دار نبود. اجرای تیمارهای برگزدایی در هر دو رژیم رطوبتی تاثیری بر عملکرد و وزن هزار دانه نداشتند. گیاهان برگزدایی شده در مقایسه با شاهد کارایی انتقال مجدد بالاتری را نشان دادند. برگزدایی در شرایط تنش خشکی موجب کاهش درصد پروتئین دانه گردید. مصرف کود نیتروژن میزان انتقال مجدد مواد از ساقه به دانه و درصد پروتئین دانه را در شرایط تنش خشکی افزایش داد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب آزمایش ها نشان داد که برگزدایی بر عملکرد اثر معنی دار دارد، حذف تمام برگها در مرحله غلاف برگ در مقایسه با سایر سطوح برگزدایی عملکرد کمتری را بهمراه داشت. اثر متقابل محیط (رژیم رطوبتی) با برگزدایی برای وزن هزار دانه، درصد پروتئین و انتقال مجدد معنی دار بود. بیشترین درصد پروتئین دانه در آزمایش تنش خشکی و درگیاهان بدون برگزدایی مشاهده شد. بالاترین میزان انتقال مجدد به تیمارهای برگزدایی کامل در شرایط تنش خشکی اختصاص داشت. اثرات متقابل رژیم رطوبتی و نیتروژن برای درصد پروتئین دانه و میزان انتقال مجدد معنی دار بود. مصرف کود نیتروژن در شرایط تنش خشکی درصد پروتئین دانه را بطور معنی داری افزایش داد.
    کلیدواژگان: برگزدایی، تنش خشکی، پروتئین دانه، ا، کود نیتروژن
  • حمیدرضا بلوچی، سید علی محمد مدرس ثانوی، یحیی امام، محسن برزگر صفحه 41
    مطالعه فیزیولوژی ارقام گندم تحت تاثیر عوامل تنش زای غیرزنده با هدف بهبود تولید آن در آینده حائز اهمیت است. این پژوهش بصورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی شامل سطوح آبیاری (شاهد و کمبود آب)، میزان دی اکسیدکربن (400 و 900 میکرومول بر مول هوا) و سطوح اشعه ماوراءبنفش (UV-A، B، C) در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران در سال 1385، انجام شد. در کل با افزایش شدت تشعشع از سطح A به C و کمبود آب آبیاری عملکرد دانه (از 27/157 به 05/38 گرم در مترمربع)، ارتفاع بوته (از 69/60 به 69/50 سانتی متر)، محتوای نسبی آب برگ (از 00/68 به 90/54 درصد)، درصد کلروفیل (از 53/50 به 62/17)، ماکزیمم بازده کوانتومی فتوسیستم II گندم (از 565/0 به صفر) کاهش و میزان پرولین (از 28/3 به 46/24 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی تغییرات عملکرد دانه و پرولین گندم تحت تاثیر دی اکسید کربن متفاوت بود. در سطوح تشعشع A، B و C و بدون تنش آبی با افزایش غلظت دی اکسیدکربن میزان عملکرد دانه کاهش (از 27/157 به 48/89 گرم در متر مربع) و میزان پرولین (از 28/3 به 45/12 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی در شرایط کمبود آب با افزایش غلظت دی اکسیدکربن عملکرد دانه (بطور میانگین 9 گرم در متر مربع) افزایش و میزان پرولین (بطور میانگین 5 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) کاهش پیدا کرد. افزایش غلظت CO2 در شرایط بدون تنش تنها منجر به افزایش رشد رویشی شده و رشد زایشی را کاهش می دهد، درحالی که در شرایط تنش احتمالا با بهبود محتوای آب نسبی برگ و کاهش هدایت روزنه ای عملکرد را افزایش داد. با توجه به نتایج فوق می توان گفت که رویداد سه تنش عمده محیطی در آینده با کاهش تولید کلروفیل و سطح ویژه برگ و کاهش حفاظت گیاه در برابر اثرات منفی این تنش ها منجر به کاهش عملکرد و اجزاء عملکرد رقم گندم مورد بررسی خواهد شد.
    کلیدواژگان: تنش خشکی، گندم دوروم، _ : اشعه ماوراءبنفش، دی اکسیدکربن، ماکزیمم بازده کوانتومی فتوسیستم II، عملکرد دانه
  • امید یونسی، فرزاد شریف زاده، فرهاد فتاحی نیسیانی صفحه 53
    به منظور بررسی تاثیر آللوپاتیک ترشحات ریشه گیاهان زراعی سرمادوست بر ظهور گیاهچه و رشد اولیه گیاهان زراعی سورگوم، ذرت و سویا که در تناوب با آنها کشت می گردند، آزمایشی در آزمایشگاه تحقیقات بذر و گلخانه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم زراعی و دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بصورت کرت دو بار خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: گیاهان زراعی سرمادوست (گندم، جو، چاودار، نخود) همراه با شاهد (نکاشت)، گیاهان زراعی بهاره (سورگوم، سویا و ذرت) و تاریخ کاشت (کشت بلافاصله پس از پایان رسیدگی فیزیولوژیک گیاهان سرمادوست،2 و4 هفته پس از آن) به ترتیب به عنوان عامل اصلی، عامل فرعی و عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. کلیه صفات اندازه گیری شده (درصد و سرعت ظهور گیاهچه، ارتفاع بوته و وزن زیست توده قسمت هوایی) تحت تاثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفتند. چاودار شدیدترین اثرات آللوپاتیک را بر گیاهان مورد ارزیابی داشت و سویا بیشترین حساسیت را نسبت به دو گیاه دیگر نشان داد. تاخیر در کاشت گیاه بعدی شدت اثر ترشحات ریشه گیاهان زراعی سرمادوست را کاهش داد، بطوریکه تاخیر 4 هفته ای در کاشت گیاه بعدی تاثیر معنی داری بر خصوصیات رویشی گیاهان داشت. میانگین درصد و سرعت ظهور گیاهچه گیاهان مورد ارزیابی با گذشت 4 هفته از پایان رسیدگی فیزیولوژیک افزایش یافت. همچنین روند افزایشی وزن زیست توده قسمت هوایی گیاهان مورد ارزیابی با گذشت زمان مشاهده گردید.
    کلیدواژگان: ترشحات ریشه، گیاهان بهاره، گیاهان سرمادوست، ظهور گیاهچه، رشد اولیه
  • علی نخزری مقدم صفحه 63
    به منظور بررسی اثر مرحله تنش آبی و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای آن در زیره سبز (Cuminum cyminum)، این آزمایش در سال زراعی 82-81 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا گردید. در این آزمایش تیمار مرحله تنش آبی شامل یک بار تنش قبل ازگلدهی (تشکیل غنچه)، در زمان گلدهی، در زمان پر شدن دانه و در زمان سخت شدن دانه همراه با آبیاری کامل و تیمار تراکم شامل 25، 50، 100، 150و 200 بوته در متر مربع بود. آزمایش به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. نتایج نشان دادند که تنش اثر بسیار معنی داری بر کلیه صفات مورد بررسی داشت. حداکثر تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار به ترتیب با 45/20، 92/20، 77/2 گرم، 203/1 گرم و 4/972 کیلوگرم مربوط به آبیاری کامل بود. تنش آب مخصوصا در اوایل دوره رشد زایشی باعث کاهش تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار گردید. با توجه به تاثیر کم تنش بر وزن هزار دانه و تعداد دانه در چتر، تاثیر تنش بر تعداد چتر در گیاه مهمترین عامل کاهش عملکرد دانه بود. تراکم نیز اثر بسیار معنی داری بر کلیه صفات بجز وزن هزار دانه داشت. تاثیر تراکم بوته بر تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار بسیار زیاد بود به طوری که با افزایش تراکم از 25 بوته به 200 بوته در متر مربع، تعداد چتر در گیاه از 09/30 به 2/10، تعداد دانه در چتر از 7/21 به 91/18 و عملکرد بوته از 742/1 به 523/0 گرم کاهش یافت اما عملکرد دانه از 6/435 به 3/1043 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. اثر متقابل تنش آب × تراکم معنی دار نگردید. اگرچه تفاوت معنی داری بین تیمارهای تنش در زمان پر شدن دانه، تنش در زمان سخت شدن دانه و آبیاری کامل و همچنین تراکم 150 و 200 بوته در مترمربع از نظر عملکرد دانه مشاهده نگردید اما حداکثر عملکرد از تراکم 200 بوته در متر مربع و آبیاری کامل بدست آمد.
    کلیدواژگان: چتر، وزن هزار دانه، ب، ا، آبیاری
  • اسفندیار فرهمندفر، کاظم پوستینی، الهیار فلاح، رضا توکل افشاری، فواد مرادی صفحه 71
    به منظور مطالعه و ارزیابی فیزیولوژیکی اثرات مقادیر مختلف تنش شوری، دو آزمایش جداگانه در شرایط هیدروپونیک (آبکشت) در مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای گیاه برنج (Oryza sativa L.) در محل گلخانه مؤسسه تحقیقات برنج کشور در آمل به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1385 انجام گرفت. در این آزمایش، شانزده ژنوتیپ و ارقام برنج شامل: اهلمی طارم، شفق، غریب، طارم زوارک، خزر، موسی طارم، قشنگه، PSBR-C88، هیبرید بهار یک، نعمت A، PSBR-C84، حسن سرایی، عنبربو، گرده و تایچونگ در 4 سطح شوری (شاهد، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله جوانه زنی پارامترهای درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک کل گیاهچه اندازه گیری شدند. در مرحله گیاهچه ای نیز طول ریشه و ساقه، ارتفاع گیاچه، سطح برگ، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، غلظت یونNa+ و K+ و نسبتK+/Na+ در ریشه و ساقه و بیوماس کل تعیین گردیدند. تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری، رقم و اثر متقابل شوری و رقم بر کلیه پارامترهای اندازه گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بودند. نتایج حاصل در مرحله جوانه زنی نشان داد که کلیه صفت ها در پاسخ به تنش شوری، اختلاف معنی داری داشت. در مرحله گیاهچه ای به جز غلظت یون Na+ و نسبت K+/Na+ در ریشه و ساقه، بقیه صفات اندازه گیری شده با افزایش شوری کاهش یافتند. مشخص شد که رقم های PSBR-C88 و هیبرید بهار یک در سطوح مختلف شوری به ترتیب با بیشترین و کمترین سرعت رشد به عنوان رقم متحمل و حساس به تنش شوری انتخاب گردیدند. جهت پیش بینی روابط بین بیوماس کل و اجزاء آن، تجزیه علیت، بر مبنای رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات وزن خشک ریشه چه و ساقه چه در مرحله جوانه زنی و صفت های وزن خشک ریشه و اندام هوایی در مرحله گیاهچه ای در تولید بیوماس کل سهیم اند؛ ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو متغیر وزن خشک ساقه چه و اندام هوایی از اهمیت زیادی برخوردارند. این صفات، اثرات مستقیم زیادی بر بیوماس کل دارند و می توانند در برنامه های اصلاحی برنج مورد استفاده قرار گیرند. تجزیه علیت هم چنین نشان داد که بخش عمده همبستگی وزن خشک ریشه چه در مرحله جوانه زنی و ریشه در مرحله گیاهچه ای با بیوماس کل، مربوط به اثرات غیر مستقیم آن ها از طریق متغیرهای دیگر است.
    کلیدواژگان: ارقام و ژنوتیپ های برنج، هیدروپونیک، زیست توده، Na+ وK+، جوانه زنی بذر و گیاهچه، _ تنش شوری
  • کمال سادات اسیلان، سید علی محمد مدرس ثانوی، مجید آقاعلیخانی، حسین حیدری شریف آباد، سید رضامیرحسینی ده آبادی صفحه 95
    به منظور بررسی عکس العمل بذرهای ده اکوتیپ مختلف یونجه ی چند ساله (Medicago sativa L.) به تنش کم آبی در مرحله ی جوانه زنی، آزمایشی در شرایط محیطی کنترل شده انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این تحقیق اثر سطوح تنش کم آبی با پتانسیل های اسمزی (0، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار) ناشی از ماده ی پلی اتیلن گلیکول 6000 (PEG 6000) بر شاخص های جوانه زنی بذرهای 6 اکوتیپ ایرانی (قره یونجه، همدانی، فراهان اراک، سنتتیک کرج، مهاجران کرج و شورکات) و 4 اکوتیپ خارجی (هارپ، جولیا، دفت و دیان) یونجه مورد بررسی قرار گرفت. صفات اندازه گیری شده عبارت بودند از: سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه (R/S). نتایج نشان داد که تنش کم آبی کلیه ی صفات مورد بررسی را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد (01/0P?) و تفاوت اکوتیپ های بررسی شده ی یونجه در تمام صفات فوق از نظر آماری معنی دار بود. به طور کلی تنش کم آبی تا پتانسیل اسمزی 4- بار تفاوت معنی داری در درصد جوانه زنی ایجاد نکرد و با افزایش معنی دار طول و وزن ریشه چه و ساقه چه موجب افزایش وزن خشک گیاهچه و همچنین افزایش نسبت وزنی ریشه چه به ساقه چه گردید. در تنش های شدیدتر (بین 6- و 8- بار) صفات یاد شده شدیدا کاهش یافت.
    کلیدواژگان: ا، رشد گیاهچه، جوانه زنی، اکوتیپ های یونجه چند ساله (Medicago sativa L، )، تنش کم آبی
  • مهسا بام نشین، محمدرضا نقوی، علیرضا طالعی، محمدجعفر آقایی صفحه 103
    در این تحقیق تنوع زیرواحدهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا (HMW-GS) در 120 نمونه Aegilops crassa با دو نوع ژنوم تتراپلوئید (2n=4x=28) و هگزا پلوئید (2n=6x=42) با روش SDS-PAGE مورد مطالعه قرار گرفت. الگوی نواربندی متفاوتی بین نمونه های تتراپلوئید و هگزاپلوئید و همچنین داخل سطوح پلوئیدی برای زیرواحدهای گلوتنین مشاهده شد. یازده واریانت آللی مختلف در مکان ژنی Glu- Dcr1 مشاهده شد. حداکثر فراوانی نسبی مربوط به واریانت آللی 12+3 با فراوانی 9/30 درصد و حداقل آن مربوط به واریانت 10+2 با فراوانی 5/0 درصد بود. علاوه بر آلل های شناخته شده در ژنومD، آلل جدید دیگری که بین آلل 1، 12 و T2 قرار می گرفت، مشاهده گردید. همچنین شش آلل جدید دیگر که در محدوده ژنوم D قرار نمی گرفتند و در نتیجه احتمالا مربوط به ژنوم M می باشند، مشاهده گردید. تجزیه کلاستر و تجزیه به مختصات اصلی نتوانستند نمونه های مورد مطالعه را بر اساس مناطق جغرافیایی از همدیگر تفکیک نمایند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نمونه هایAe. crassa مورد مطالعه یک منبع مناسبی از زیر واحدهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا می باشند که می توانند در راستای بهبود کیفیت گندم مورد مطالعه قرار گرفته و در صورت اثبات سودمندی آن ها در برنامه های اصلاحی استفاده گردند.
    کلیدواژگان: Aegilops crassa، ب، ا، تنوع ژنتیکی، زیر واحدهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا
  • محمد میرزایی حیدری، میرزا حسین نوری، علی خورگامی، پیام پزشک پور، احمد ارزانی صفحه 113
    این آزمایش به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی و تراکم بوته بر صفات زراعی، میزان کلروفیل برگ و میزان نفوذ نور در کف سایه انداز گیاهی سه رقم نخود دیم در سال زراعی 84-1383 در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان واقع در سراب چنگایی خرم آباد به صورت کرت-های دو بار خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجراء گردید. تیمارهای آبیاری تکمیلی در سه سطح شاهد، آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و مرحله پر شدن غلاف ها به عنوان عامل اصلی، سه رقم فیلیپ93-93، آرمان و توده محلی گریت به عنوان عامل فرعی و تراکم با چهار سطح 30، 42، 54 و 66 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی- فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که متوسط دو آبیاری تکمیلی موجب افزایش عملکرد دانه با میانگین 556 کیلوگرم در هکتار، عملکرد بیولوژیک 1102 کیلوگرم در هکتار، تعداد 8/6 غلاف دربوته، کاهش نفوذ نور در کف کنوپی به میزان 42 میکرومول در متر مربع بر ثانیه و افزایش میزان 230 واحد SPAD کلروفیل برگ شد. ارقام فلیپ93-93 و آرمان بعنوان زودرس ترین ارقام شناخته شدند. بیشترین عملکرد دانه (1376 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (6/44 درصد) به رقم فلیپ93-93 اختصاص یافت. بیشترین عملکرد دانه (1388 کیلوگرم در هکتار) و بالاترین عملکرد بیولوژیک (3823 کیلوگرم در هکتار) در تراکم 66 بوته در مترمربع حاصل شد. با افزایش تراکم بوته میزان نفوذ نور در کف سایه انداز گیاهی کاهش یافت و کمترین میزان نفوذ نور در کف کنوپی به ترتیب در تراکم های 66 و 54 بوته در مترمربع به دست آمد. آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی موجب افزایش بسیار معنی دار عملکرد دانه در تمامی ارقام شد، ضمن اینکه رقم فلیپ93-93 برترین رقم از لحاظ عملکرد دانه شناخته شد.
    کلیدواژگان: آبیاری تکمیلی، تراکم بوته، عملکرد دانه، نفوذ نور، نخود، کلروفیل
  • فاطمه دستاران ممقانی، رضا توکل افشاری، فرزاد شریف زاده صفحه 123
    به منظور مطالعه خواب بذر و دوره پس رسی در ژنوتیپ های جو، تعداد 57 ژنوتیپ از مرکز بانک ژن دانشگاه واگنینگن هلند و دو رقم شاهد ایرانی گرگان و والفجر در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو تکرار در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج کشت گردید. در مرحله رشدی زادکس 92 خوشه ها جمع آوری شدند. آزمون خواب بذر در شرایط حرارتی c? 20 سانتیگراد و در 3 تکرار انجام گردید و درصد جوانه زنی و خواب بذر اندازه-گیری شد. از بین 57 ژنوتیپ، 36 ژنوتیپ، به همراه دو رقم شاهد درصد جوانه زنی پایینی داشتند که نشان دهنده سطح خواب بالا بود. دوره پس رسی به مدت پنج هفته در میان این ژنوتیپ ها در 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. سپس الگوی جذب آب قبل از طی دوره پس رسی و بعد از آن بررسی شد. همچنین تاثیر عصاره بدست آمده از پوسته و جنین بذرهای خواب بر درصد جوانه زنی، طول کلئوپتیل و طول ریشه چه بذرهای بدون خواب ارزیابی شد. در نهایت تغییرات پوسته بذر پس از طی دوره پس رسی با میکروسکوپ الکترونی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که تنوع ژنتیکی مطلوبی برای درصد خواب بذر وطول دوره پس رسی وجود دارد که گزینش برای این صفات را در میان ژنوتیپ های موجود امکان پذیر می سازد. در آزمون دوره پس رسی، پس از طی دوره، درصد جوانه زنی و درصد جذب آب افزایش داشت. در آزمون عصاره بذر درصد جوانه زنی، طول کلئوپتیل و طول ریشه چه بذرهای بدون خواب هنگامی که در محیط حاوی عصاره بذرهای خواب قرار گرفتند کاهش معنی داری داشت. بیشترین بازدارندگی هنگامی مشاهده شد که بذرهای بدون خواب در پوسته بذرهای خواب قرار گرفتند و این نشان دهنده وجود بازدارنده های جوانه زنی بیشتر در پوسته بذرهای جو می باشد. نتایج حاصل از میکروسکوپ الکترونی نیز نشان داد که پس از طی دوره پس رسی، تغییراتی در پوسته بذر ایجاد می شود. در طی این دوره، علاوه بر اینکه رشته های مارپیچ روی پوسته بذر حذف شدند، شکافهایی روی پوسته بذر ایجاد شد.
    کلیدواژگان: جوانه زنی بذر، خواب بذر، پوسته بذر، دوره پس رسی، میکروسکوپ الکترونی
  • زین العابدین شهادتی مقدم، محمدرضا صلواتی میبدی، نقی حسین زاده فشالمی صفحه 137
    امروزه توتون یکی از گیاه صنعتی مهم در سطح جهان محسوب می شود. در این تحقیق برای ایجاد تنوع سوماکلونی ابتدا از مغز ساقه رقم بارلی21 در محیط کشت MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA تولید کالوس گردید. این کالوس ها در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی-گرم در لیتر NAA باززایی شدند. برای تعیین همبستگی صفات و برازش مدل رگرسیون چند متغیره برروی عملکرد در بوته های سوماکلون حاصل از کشت کالوس، این بوته ها به همراه رقم شاهد بارلی21 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. پس از اندازه گیری صفات مختلف زراعی و فیزیولوژیکی، همبستگی ساده و کانونیک صفات محاسبه و نیز مدل رگرسیون چند متغیره عملکرد تشکیل گردید. بررسی ضرایب همبستگی کانونیک نشان داد که بین درصد نیکوتین با دو صفت عملکرد برگ سبز و ارتفاع بوته و نیز بین درصد قند با صفات ارتفاع بوته، عرض برگ و طول میانگره همبستگی وجود دارد. در مدل رگرسیون نیز مهمترین صفاتی که وارد شدند شامل ارتفاع بوته، طول برگ، درصد نیکوتین و قطر ساقه بودند (8/0=R2). این صفات به عنوان مهمترین صفات مؤثر بر عملکرد می تواند مد نظر محققان قرار گیرد.
    کلیدواژگان: توتون، ب، ا، همبستگی کانونیک، رگرسیون
  • سیده انسیه فرصتیان، ناصر مجنون حسینی، سید محمد باقر حسینی، ولی الله محمدی صفحه 143
    به منظور بررسی اثر الگوهای کشت مخلوط نواری لگوم ها (لوبیا چشم بلبلی و سویا) بر عملکرد کمی وکیفی سورگوم علوفه ای، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1384 انجام شد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام گردید. نسبت های مختلف کاشت عبارت از کشت های خالص سورگوم (SSS)، لوبیا چشم بلبلی (CCC) و سویا (GGG) هر کدام در12 ردیف، کشت های مخلوط نواری 4 ردیف سویا، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی (CSG); مخلوط 4 ردیف سویا، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف سویا (GSG); مخلوط 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی (CSC); مخلوط 4 ردیف سویا و 8 ردیف سورگوم (GSS); و بالاخره مخلوط 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی و 8 ردیف سورگوم (CSS)بودند. نتایج حاصل نشان داد که الگو های کشت مخلوط نواری بطور معنی داری (P?0.05)، سبب افزایش وزن علوفه خشک سورگوم و همچنین افزایش عملکرد دانه لگوم ها می شود. بیشترین عملکرد علوفه خشک سورگوم (22079 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص سورگوم (SSS) و کمترین آن (10469 کیلوگرم در هکتار) در الگوی کشت مخلوط نواری هر سه گیاه (CSG) بدست آمد. بیشترین عملکرد دانه لگوم ها نیز در کشت خالص آنها (CCC یا GGG) مشاهده شد. اثر الگو های مخلوط نواری بر صفات کیفی علوفه سورگوم نیز معنی دار گردید (P?0.05). بیشترین درصد قابلیت هضم علوفه سورگوم (71%) به ترتیب در الگوهای مخلوط نواری CSS و GSS، پروتئین خام در الگوی مخلوط CSG (2/15%) و فیبر خام (1/48%)در کشت خالص سورگوم (SSS) بدست آمد. با توجه به افزایش 30-8 درصدی مجموع عملکرد علوفه خشک سورگوم و عملکرد دانه لگوم ها در الگوی مخلوط هر سه گیاه (CSG) نسبت به سایر الگوهای مخلوط نواری و همچنین کیفیت بالاتر علوفه سورگوم در الگوهای مخلوط CSS،GSS و CSG نسبت به کشت خالص آنها می توان نتیجه گرفت که جایگزین کردن این دو لگوم (سویا و لوبیا چشم بلبلی) در طرفین ردیف های کشت سورگوم (نسبت کاشت 4:4:4)، ضمن افزایش تنوع و کاهش رقابت گیاهان، برتری بیولوژیک الگوی کشت مخلوط نواری (با نسبت برابری زمین = 25/1) را نسبت به کشت خالص سورگوم علوفه ای از لحاظ کمی و کیفی موجب می شود.
    کلیدواژگان: لوبیا چشم بلبلی، سورگوم علوفه ای، نسبت برابری زمین، الگوی کشت مخلوط نواری، سویا
  • سهیلا افکار، قاسم کریم زاده، علی اشرف جعفری صفحه 151
    فستوکا (Festuca arundinacea) یکی از مهم ترین علف های گندمی در مناطق معتدل جهان است که اطلاعات کمی در مورد تنوع ژنتیکی آن وجود دارد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه و بذر در این گونه تعداد 24 ژنوتیپ داخلی و خارجی موجود در بانک ژن مرکز تحقیقات جنگل و مراتع در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار، در مرکز تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 15 صفت شامل ارتفاع ساقه، تعداد ساقه در بوته، درصد قوه نامیه، زمان گرده افشانی، تاریخ خوشه دهی، عملکرد علوفه، عملکرد بذر در بوته، وزن بذر در ساقه، تعداد بذر در ساقه، طول خوشه، وزن هزاردانه، سرعت جوانه-زنی، شاخص بنیه بذر، پایداری و شاخص برداشت مورد مطالعه قرار گرفتند. داده های مربوط به تمامی صفات اصلی و نرمال شده مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند و مقایسه میانگین ها با استفاده از روش دانکن انجام شد. برای تعیین فاصله مورفولوژیکی و گروه بندی ژنوتیپ ها از تجزیه به مؤلفه های اصلی و تجزیه خوشه ایاستفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات مورد مطالعه بسیار معنی دار بود. ژنوتیپ های G1، G2، G4، G6 و G8 از نظر تولید بذر و علوفه نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند. با استفاده از تجزیه به مؤلفه های اصلی مهم ترین متغیر های مؤثر در تولید بذر شناسایی شدند. چهار مؤلفه اول 7/87 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. در مؤلفه اول صفات عملکرد بذر و علوفه خشک، ارتفاع ساقه و تعداد ساقه در بوته مهم ترین صفات برای گروه بندی ژنوتیپ ها بودند، در حالی که در مؤلفه دوم درصد قوه نامیه و قدرت جوانه زنی از صفات مهم بودند. در تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها در 4 گروه متفاوت قرار گرفتند: ژنوتیپ های موجود در گرو ه های 1 و 2 از لحاظ عملکرد بذر و علوفه با بقیه تفاوت معنی داری داشتند.
    کلیدواژگان: گراس، ا، تجزیه چندمتغیره، ب، فستوکا(Festuca arundinacea L، )، تنوع مورفولوژیک
  • عبدالهادی حسین زاده، منصور خضری عفراوی، سید تراب میری، علی پیغمبری صفحه 161
    به منظور ارزیابی مقاومت به تنش خشکی در بین لاینهای گندم دوروم تعداد 25 لاین از نظر برخی صفات مرفولوژیک و عملکردی مرتبط با مقاومت به خشکی در دو آزمایش مطلوب و محدود آبی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار بررسی شدند. تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین لاین ها اختلاف معنی داری برای اکثر صفات وجود داشت. تجزیه همبستگی نشان داد که تحت شرایط محدود آبی صفات وزن هزار دانه و تعداد سنبلچه در سنبله و تحت شرایط مطلوب صفات تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در متر مربع با عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. تجزیه رگرسیونی صفات مشخص کرد تحت شرایط مطلوب صفات ارتفاع گیاه، طول پرانکل، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزار دانه و تحت شرایط محدود آبی صفات طول سنبله، طول پدانکل، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تاثیر بیشتری روی عملکرد دانه داشتند. تجزیه علیت نشان داد که در هر دو شرایط آبی صفات طول پدانکل و ارتفاع بوته به ترتیب بیشترین اثر مسقیم مثبت و منفی را بر روی عملکرد داشتند. با توجه به نتایج نمودار بای پلات لاین هایی 14، 20، 16، 17، 1 و 15 بهترین و متحمل ترین لاین های و شاخص های STI، Harm و GMP به عنوان بهترین شاخص های برای شناسایی لاین های متحمل شناخته شدند.
    کلیدواژگان: تنش خشکی، تجزیه علیت، گندم دوروم، ا، بای پلات
  • حسین راسخ، جعفر اصغری، سیده لیلی معصومی، محمد نقی صفرزاده ویشکایی صفحه 171
    به منظور بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر شاخص های مهم فیزیولوژیک بادام زمینی این تحقیق بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در زمینی واقع در شهرستان بندر کیاشهر در سال 1381 انجام گرفت. فاکتور اول شامل آرایش کاشت (در دو سطح آرایش مربع و آرایش مستطیل) و فاکتور دوم تراکم بوته (در چهار سطح 30، 53، 83 و 148 هزار بوته در هکتار) بود. نتایج این تحقیق نشان داد که آرایش کاشت از 45 تا 90 روز پس از کاشت بر شاخص سطح برگ اثر معنی داری داشته و از نظر کمی نیز آرایش کاشت مربع نسبت به آرایش کاشت مستطیلی برتری داشت. تراکم بوته نیز در کل دوره رشد بر شاخص سطح برگ اثر معنی دار داشت. اثر آرایش کاشت بر سرعت رشد گیاه و ضریب تسهیم در سطح 5 درصد و بر سرعت رشد غلاف و عملکرد غلاف در سطح 1 درصد معنی دار گردید. تراکم کاشت نیز بر سرعت رشد گیاه و سرعت رشد غلاف و عملکرد غلاف اثر بسیار معنی دار داشته اما بر صفات ضریب تسهیم غلاف، عملکرد غلاف و دوره موثر پر شدن غلاف در سطح 5 درصد اثر معنی داری داشت. هیچ کدام از اثرات متقابل معنی دار نگردیدند. بنابراین با توجه به معنی دار نشدن اثرات متقابل برای حصول عملکرد بالا آرایش کاشت مربع و تراکم 3/8 بوته در مترمربع توصیه می گردد.
    کلیدواژگان: عملکرد، صفات فیزیولوژیک، بادام زمینی، تراکم بوته، آرایش کاشت
  • سعید صادق زاده حمایتی، ذبیح الله رنجی صفحه 181
    این آزمایش با هدف بررسی اثر کاربرد مقادیر مختلف نیتروژن و فسفر روی عملکرد بذر و انواع کارآیی مصرف عناصرغذایی در بذر پلی ژرم 7233 چغندرقند طی سه سال(80-1378) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو عامل نیتروژن شامل چهار مقدار صفر(شاهد)، 100، 200 و 300کیلوگرم نیتروژن خالص درهکتار از منبع اوره و فسفر شامل سه سطح صفر(شاهد)، 100 و 200 کیلوگرم فسفر درهکتار از منبع سوپرفسفات تریپل درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. هر کرت آزمایشی از هشت ردیف کاشت با فواصل 65سانتی متر به طول 10 متر تشکیل شد. سه گروه کارآیی عناصرغذایی شامل کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و کارآیی بازیافت ظاهری برآورد و درنهایت کارآیی مصرف نیتروژن و فسفر محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان دادکه مصرف نیتروژن و فسفر تاثیر معنی داری روی عملکردخام و عملکرد بذر قابل فروش نداشت. این درحالی بود که نیتروژن در سطح احتمال یک درصد تاثیر معنی داری روی عملکرد بذراستاندارد قادربه جوانه زنی گذاشت، به نحوی که سطوح شاهد تا 200 کیلوگرم نیتروژن درهکتار، عملکرد بذر استاندارد قادربه جوانه زنی مشابهی ازلحاظ آماری داشته و افزایش مصرف نیتروژن تا سطح 300 کیلوگرم درهکتار، با کاهش معنی دار عملکردبذر همراه شد. درمقایسه با نیتروژن، مصرف فسفر نیز گرچه از کارآیی فیزیولوژیک بالاتر (به طور متوسط 269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) برخوردار بود اما به واسطه پایین بودن کارآیی بازیافت ظاهری (9/12 درصد) درمجموع، مصرف هر کیلوگرم فسفر به طور متوسط حدود 365/0، 590/0 و 460/0کیلوگرم به ترتیب بر عملکردخام، بذر قابل فروش و بذر استاندارد قادربه جوانه زنی افزود. کارآیی فیزیولوژیک فسفر (269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) درمقایسه با نیتروژن (225/0کیلوگرم بر کیلوگرم) بیشتر بود. این درحالی بود که کارآیی بازیافت ظاهری نیتروژن (به طور متوسط 3/77درصد) حدود شش برابر فسفر(9/12) بود.
    کلیدواژگان: بذر چغندرقند، نیتروژن، کارآیی بازیافت ظاهری، _ کارآیی فیزیولوژیک، عملکرد بذر، کارآیی زراعی، فسفر
  • سید احمد کلانتر احمدی، قدرت الله فتحی صفحه 191
    به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و میزان بذر بر عملکرد کلزا رقم Hyola401 در تاریخ های کاشت مختلف آزمایشی در سال زراعی 85-1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد به مورد اجرا گذاشته شد. آزمایش بصورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. عامل اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 آبان، 5 و 25 آذر ماه)، عامل فرعی شامل سه سطح نیتروژن (180، 220 و 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و عامل فرعی فرعی نیز شامل سه سطح (4، 6 و 8 کیلوگرم بذر در هکتار) بود. بین تاریخ های کاشت مختلف و سطوح مختلف بذر از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری مشاهده گردید. حداکثر عملکرد دانه (65/4501 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 8 کیلوگرم بذر در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه (65/4777 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت اول (15/آبان ماه) و کمترین میزان عملکرد دانه (86/3910 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت سوم (25 آذر ماه) حاصل گردید. به عبارت دیگرعملکرد دانه در تاریخ کاشت سوم در مقایسه با تاریخ کاشت اول به میزان 15/18 درصد کاهش یافت. اثرات متقابل تاریخ کاشت و نیتروژن بر عملکرد دانه معنی دار گردید. حداکثر عملکرد دانه (70/5138 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت اول با مصرف 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. بیشترین درصد روغن (93/45) در تاریخ کاشت پانزدهم آبان حاصل گردید و با به تاخیر افتادن تاریخ کاشت درصد روغن کاهش یافت. به تاخیر افتادن تاریخ کاشت موجب کاهش تعداد خورجین در بوته نیز گردید و بیشترین (2/325) و کمترین (13/98) تعداد خورجین در بوته به ترتیب به تاریخ کاشت های اول و سوم اختصاص یافت. یافته های حاصل بیانگر آن است که در بین تیمارهای اعمال شده در آزمایش، تاریخ کاشت بعنوان موثرترین عامل بر عملکرد دانه کلزا می باشد و تاریخ کاشت پانزدهم آبان ماه با مصرف 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بالاترین عملکرد را نشان داد.
    کلیدواژگان: تاریخ کاشت، میزان بذر، نیتروژن، کلزا، ا
  • مجید طوسی مجرد، محمدرضا بی همتا، منوچهر خدارحمی صفحه 205
    به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و مطالعه حرکت مجدد ماده خشک به دانه، شصت و چهار ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی 82 - 1381 در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در دو شرایط نرمال و تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که درهردو شرایط نرمال و تنش خشکی تفاوت ژنوتیپ ها از نظر اکثر صفات معنی دار بود. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بین ژنوتیپ ها از نظر پارامترهای مربوط به حرکت مجدد ماده خشک به دانه از اندام های مختلف تنوع قابل توجهی مشاهد گردید. در تجزیه به عامل ها در هر دو شرایط نرمال وتنش خشکی هفت عامل وارد مدل شدند. که این عوامل در شرایط نرمال 5/77 و در شرایط تنش 6/78 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. محاسبه شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد که چهارشاخص بهره وری متوسط، میانگین هندسی محصول دهی، میانگین هارمونیک، شاخص تحمل به تنش مؤثرترین شاخص ها جهت شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی می باشند. تنوع ژنتیکی برای صفات مورد مطالعه در ژنوتیپ های مورد بررسی، استفاده از ژنوتیپ های مطلوب از نظر صفات برتر را در برنامه های به نژادی امکان پذیر می سازد.
    کلیدواژگان: گندم، طرح آلفا لاتیس، شاخص مقاومت به خشکی، تجزیه به عامل ها، _ خشکی، حرکت مجدد ماده خشک
|
  • Page 1
    Water deficit is one of the most important problems facing crop production in arid and semiarid regions in Iran. Application of super absorbent polymers may somehow control yield reduction in some crop plants under drought stress conditions. In this investigation, the effect of different levels of super absorbent polymer, SUPERAB A200 (0, 100, 200, 300 Kg/h), and three irrigation intervals (7, 9, 11 days) on growth and yield of forage corn (single cross 704) was evaluated under field conditions during summer 2004. Results revealed that the utilization of super absorbent polymers did increase yield, height and relative growth rate of forage corn crop. In contrast, an increase in irrigation interval, although accompanied by reduction in water consumption, caused decrease in the above-mentioned traits. A linear relationship was observed in either case of increase or decrease in traits as affected by either of the experimental factors.
  • Page 31
    The experiment was aimed at investigating the effects of defoliation (i. e. amanipulation of source size) at different times and with different intensities on yield, grain protein content and remobilization of dry matter from shoot to grain under various levels of soil moisture and nitrogen in winter wheat. Two separate field experiments were conducted simultaneously under water stress vs irrigated conditions at research farm of College of Agriculture, University of Tehran, Karaj, during 2004-2005 growing season. The experimental design was a factorial one of RCB of 3 replications. A combination of four levels of defoliation (D0= control or intact plants, D1= excision of all leaf blades except flag leaf at booting stage, D2= same as D1 but excision at anthesis stage and D3= removal of all leaf blades at booting stage) along with two levels of nitrogen (none vs 250 kg ha-1 of urea fertilizer applied at jointing stage) were randomly assigned to plot units. Water stress was induced by withholding irrigation from late booting stage until plant maturity. Variance analysis of each experiment revealed that defoliation did not affect grain yield in either of the moisture regimes. Extent and efficiency of dry matter remobilization were promoted by defoliation, predominantly in water stress conditions. However, a clear relationship, between this parameter and grain yield, was not observed. Protein content decreased by defoliation only in drought stress conditions. The effect of nitrogen was significant on grain protein content and on remobilization in stress conditions, increasing both. Results of combined analysis showed the significant effect of defoliation on grain yield. The effect of defoliation depended on the environment, was significant for grain weight and as well for grain protein and remobilization. The effect of nitrogen depended on the environment, was significant for grain protein content, and as well for remobilization. Nevertheless, the highest grain protein percent was observed in intact plants with the application of nitrogen fertilizer in water stress conditions.
  • Page 41
    Physiological study of wheat varieties under abiotic stress conditions is a very important factor for improving their future productions. This research work was conducted in the Research Greenhouse of Faculty of Agriculture, Tarbiat Modarres University in 2006, to study leaf quantitative traits of durum wheat under different levels of carbon dioxide (400 and 900 ppm), ultraviolet radiation (UV A, B and C) and water deficit (up to 60% of field capacity). The experiment was factorially performed in a complete block design arrangement of three replications. In total, decreases were observed in: grain yield (157.27-38.05 g/m2), plant height (60.69-50.69 cm), leaf relative water content (68.00-54.90%), chlorophyll content (50.53-17.62%) and maximum quantum efficiency in photosystem II (from 0.565 to zero), in durum wheat under water deficit and when ultraviolet radiation intensity increased from A to C level. In this situation, proline increased from 3.28 to 24.46 (µg g-1 FW). Proline and grain yield variations were different as affected by carbon dioxide. At UVA, B and C radiations and no water deficit condition, durum wheat grain yield decreased (from 157.27 to 89.48 g/m2) with CO2 enrichment, while proline being increased from 3.28 to 12.45 (µg g-1 FW). Under water deficit accompanied by CO2 enrichment, durum grain yield increased, while proline being decreased. Carbon dioxide enrichment in the absence of water deficit increased vegetative growth while decreasing reproductive growth. This was while at stress conditions, grain yield increased due to an improvement in leaf relative water content along with reduction in stomatal conductance. The above results indicate that the three main environmental stresses which reduce leaf chlorophyll content, specific leaf area and plant protection (due to negative effects of these stresses) decrease yield and yield components in this variety of wheat.
  • Page 53
    To study the root allelopathic effects of cool season crops on germination and early growth of three crops (sorghum, corn, and soybean), an experiment was conducted in seed research laboratory and greenhouse of College of Agriculture, University of Tehran. The experiment consisted of four cool season crops (wheat, barley, rye and pea) and control as the main plots, three spring-crops (corn, soybean and sorghum) as sub-plots and three sowing times (sowing immediately after physiological maturity, 2 and 4 weeks past physiological maturity) as sub-sub plots. The experiment was arranged as a split-split plot in a completely randomized design of three replications. All traits (seedling emergence percent, seedling emergence rate, as well as plant height and biomass weight) were affected by experimental treatments. Rye had the highest allelopathy effect on the evaluated crops. Soybean had the greatest susceptibility to root allelopathism as compared with corn and sorghum. Delay in sowing time decreased the root allelopathic effects in a way that 4 weeks of delay in sowing time exerted a significant influence on growth traits. Mean germination percent and mean germination rate of the evaluated crops increased with a 4 weeks delay in sowing time. Also, an increased trend of biomass weight was observed with delay in sowing time.
  • Page 63
    To study the effect of water deficit and plant density on yield and yield components of cumin (Cuminum cyminum), an experiment was conducted during the 2002 - 2003 growing season at Research Farm of Zabol University. In this study, the effects of plant density (25, 50, 100, 150, and 200 plants per m²) and water stress (before flowering, flowering, seed filling and seed hardening vs adequate irrigation) were investigated. The experiment was a split plot one, with RCBD of 3 replications. The results showed that the effect of plant density on number of umbels per plant, number of seeds per umbel, plant yield and seed yield per hectare was significant (?<0.01) but the effect of plant density on one thousand seed weight was not significant. The effect of water stress on number of umbels per plant, number of seeds per umbel, one thousand seed weight, plant yield and seed yield per hectare was significant (?<0.01). The effect of plant density on one thousand seed weight was non significance. Water stress reduced the number of umbels per plant, number of seeds per umbel, one thousand seed weight, plant yield, as well as seed yield per hectare. In a high plant density, seed yield per hectare was maximum but the number of umbels per plant, number of seeds per umbel, and plant yield were at their minimum. According to the results of this study, to achieve maximum yield, cumin must be supported with sufficient moisture especially in early reproductive stages and optimum plant density.
  • Page 71
    To study the physiological effects of different levels of salt stress on germination and on seedling stages, two seperate experiments were undertaken in Rice Research Institute of Iran, Amol in 2006. The experiments were conducted in a completely randomized design of three replications in greenhouse. Sixteen rice genotypes namely: Ahlamitarum, Shafagh, Gharib, Taromzavarak, Khazar, Mosatarom, Ghashange, PSBR-C88, Hybride- bahare –1, Nemat–A, Hassansaraie, Anbarboo, Gerde, Tichong and four salinity levels (O, 4, 8, 12 ds m-1) were tested. Characters assessed were percent and rate of germination, length and dry weight of rootlet and of stemlet, total dry weight, Na+ and K+ contents, K+/Na+ ratio, dry weight as well as length of roots and shoots, leaf area and total biomass. Results indicated that the effects of salinity, genotype as well as their interactions were highly significant on all the evaluated traits. In germination stage, in response to salinity effects all characters significantly differed with their correlation coefficients being positive and highly significant. Except in Na+ content and K+/Na+ ratio in roots and shoots, all the other assessed traits at the seedling stage showed reduction with increasing salinity trend and in a number of traits the correlation coefficients were positive and significant. Genotypes PSBR-C88 and Bahar-1 exhibited the highest and the lowest growth rates. They were determined as the respectively tolerant and susceptible genotypes to salinity for using in future further experiments. Finally, for a prediction of the relationships of total biomass and its components, and also exclusion of removal the less important variables for path analysis, stepwise regressions was employed. Results obtained from stepwise regression indicated that only two out of seven traits (rootlet and stemlet dryweight) at the germinating stage and merely two out of thirteen traits (root and shoot dryweight) at seedling stage contributed to total biomass production. However, results optained from path analysis indicated that only the variables of stemlet and shoot dry weight were very important. These traits directly and to a very large extent affect total biomass and thus can be employed in rice breeding programs. Also, path analysis revealed that a major portion of correlations of other traits (rootlet and root dryweight, in both germinating and seedling stages) with total biomass were related to their indirect effects via other variables.
  • Page 103
    One hundred and twenty Iranian accessions of Aegilops crassa with origin from different geographical areas of Iran, were evaluated for variation in high molecular weight glutenin subunit (HMW-GS) composition. The results showed different banding patterns between hexa (6x) and tetra-ploid (4x) as well as within different ploidy accessions. Eleven allelic variants were observed in Glu- Dcr1 locus with the highest (30.90%) and the lowest allele (0.5%) frequency in 3+12 and 2+10 variants, respectively. Moreover, six new alleles likely belonging to M genome and one new allele belonging to D genome (between 12.1 and T2 alleles) were observed. The first two principal coordinate analyses (PCOs) along with cluster analysis could not clearly separate accessions according to geographical origin. Results revealed that the evaluated Iranian accessions of Aegilops crassa formed an interesting source of favourable glutenin subunits that might be very desirable in breeding activities for improving bread wheat quality.
  • Page 113
    To investigate the effect of plant density and supplemental irrigation on agronomic characteristics, chlorophyll content and light interception beneath the canopy of three chickpea genotypes under dryland conditions, an experiment was conducted at Research Station of Lorestan Agricultural Research Center located at Chegini, Khoramabad, during 2004-2005. The study was conducted using a split-split plot design with a randomized complete block layout, replicated four times. Dry farming (no supplemental irrigation (control)), dry farming supplemented with irrigation at 50% flowering, and dry farming supplemented with irrigation at pod filling period; three genotypes of Flip 93-93, Arman, and Gerit; and four planting densities of 30, 42, 54, 66 plants/m2 were taken as the main, sub, and sub-sub plots, respectively. The results revealed that on average of two supplemental irrigations led to increase of grain yield (556 kg/ha), biological yield (1102 kg/ha), plant pod number (6.8) and number of seeds per pod (2.52). All experimented factors significantly influenced the agronomic and physiological traits with the exception of cultivar × supplementary irrigation, and the three factor interaction. Cultivar Flip 93-93 as an early maturing genotype produced the highest grain yield and harvest index under all treatments. By increasing plant densities grain yield was increased, accordingly. The greatest grain yield of 1388 kg/ha and biological yield of 3823 kg/ha were obtained from the density of 66 plant/m2. Moreover, increasing plants per unit area resulted in an increment in leaf chlorophyll content accompanied by a reduction of interception under the canopy. The least light interception under the canopy was obtained by plant densities of 54 and 66 plants per m2. Supplementary irrigation at 50% flowering stage led to a significant increase of grain yield in all cultivars. Flip 92-93 was a superior genotype for grain yield.
  • Page 123
    To study seed dormancy and the after-ripening period in barley genotypes (57 Dutch genotypes and two Iranian cultivars (Gorgan and Valfair)), an experiment of randomized complete block design (two replications) was conducted at the Research Farm of Collage of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran in 2004-2005. In the growing stage of ZGS92, panicle was collected. The percentage of seed dormancy and germination were assessed at 20?c in three replications. Among the 57 genotypes, 38 had a low percentage of germination (dormant) while the rest (21) were non-dormant. The control cultivars exhibited a high level of dormancy and low percentage of germination. To evaluate the duration period of dormancy in seeds, test of after-ripening was conducted on the dormant genotypes and on control cultivars for a duration of five weeks (three replications). The length of after-ripening on water uptake rate was studied. For seed water uptake experiment Gorgan and CGN00962 genotypes were selected. The effect of dormant seed coat extract and dormant embryo extract on percentage of germination, length of coleoptile and length of radicle in the non-dormant seeds were investigated. Finally the superficial changes in the seed coat after the period of after-ripening were investigated with the aid of an electron microscope. The results revealed that there existed significant genetic variations for seed dormancy and the duration length of after-ripeining among genotypes. This will facilitate selection for these traits among genotypes. During after-ripening, germination and water uptake increased. The results of seed extract showed that percentage of germination, length of coleoptile and length of radicle, in non-dormant seeds, decreased when non-dormant seeds placed in the extract solution of dormant seeds. The highest inhibition was observed when the non-dormant seeds put in the extract of dormant seed's coats. The results of electron microscopic studies revealed that after-ripening brought about some changes in the seed coat. After having under gone the passing of this period, spiral threads were found as deleted and splits detected appearing on the seed coat.
  • Page 137
    Nowadays, tobacco is considered as one of the important world industrial plants. In the present study, for a creation of somaclonal variation, calli were produced on MS medium supplemented by 2 mg/l of Naphthalene Acetic Acid (NAA) and then regenerated on MS medium supplemented with 1 mg/l Benzyl Amino Purine (BAP) and 0.1 mg/l of NAA. To determine correlations among traits and to fit multiple regression model to the green leaf yield, the produced somaclones and cv. Burley21 (as control) were investigated at the experimental field of Tirtash Research and Education Center. Different morpho-physiological traits were evaluated. Simple and canonical correlations were assessed and multiple regression was fitted on green leaf yield. Coefficients of canonical correlation indicated that there existed relationships between nicotine percentage and leaf yield, plant height and also between sugar percentage and plant height, leaf width as well as internode length. The most important characters entering multiple regression model were leaf length, stem diameter, nicotine percentage and plant height (R2=0.8). These traits can be employed, as some most important yield factors, by researchers in their future works.
  • Page 143
    To study the effect of strip intercropping pattern with cowpea and soybean on sorghum fodder yield an experiment was conducted at research farm of University of Tehran (Karaj) during 2005. The experiment was arranged in a randomized complete block design of four replications. The plant proportions included pure culture of sorghum (SSS); cowpea (CCC) and soybean (GGG) each in 12 rows; vs different patterns of strip intercropping of 4 rows cowpea: 4 rows sorghum: 4 rows soybean (CSG); 4 rows soybean: 4 rows sorghum: 4 rows soybean (GSG); 4 rows cowpea: 4 rows sorghum: 4 rows cowpea (CSC); 4 rows soybean: 8 rows sorghum (GSS) and 4 rows cowpea: 8 rows sorghum (CSS). The results revealed that strip intercropping patterns exerted significant effects on sorghum fodder yield, and as well, on legumes seed yield. The highest biomass yield of fodder sorghum (22079 kg/ha) was obtained from pure sorghum culture (SSS) while the lowest biomass yield (10469 kg/ha) obtained from the combination of four rows of each of the three crops (CSG). The highest legumes seed yield was obtained from the legume's pure cultures (CCC or GGG). The different strip intercropping patterns significantly affected the quality of fodder sorghum (p?0.05) too. The highest fodder digestibility (71%) was obtained from strip intercropping patterns of CSS and GSS; the highest crude protein (15.2%) from CSG and finally the highest crude fiber (48.1%) from pure sorghum (SSS). Considering the extra sorghum biomass and the extra legumes seed yield (8-30 percent) from strip intercropping pattern of CSG, and also the good quality of fodder sorghum at CSS, GSS and CSG intercropping patterns as compared to pure sorghum culture (SSS), conclusion can be drawn that the intercropping of the two legume crops (cowpea and soybean) together with sorghum in a 4:4:4 row pattern is assuredly beneficial. Besides, the increasing crop biodiversity and reducing crop intra-specific competition, would result in higher Land Equivalent Ratio (LER= 1.25) for both sorghum fodder yield & quality.
  • Page 151
    To study the genetic variation among 24 genotypes of tall fescue (F. arundinacea), a randomized complete block design of three replications was conducted under spaced plant conditions in Karaj Research Institute of Alburz, Iran. Analysis of Variance showed high and significant differences (P<0.001) for between genotypes all the 15 morphological characteristics of: heading date, stem height, fertile tiller number, seed yield, panicle length, panicle seed yield, seed number in panicle, thousand grain weight, harvest index, stand of plant, flowering date, forage dry matter, viability percentage, speed of germination, and germination vigor. Genotypes G1, G2, G4, G6 and G8 appeared to be the most suitable genotypes for both seed and forage production. Principal component analysis, the most effective variable among seed yield characters was identified. Four independent components accounted for 87.7% of total variations. The first principal component indicates that stem height, fertile tiller number, seed yield, forage dry matter yield were important characters for classification. Viability percentage and germination vigor were the important characters of the second component. Based on Ward’s cluster analysis, the 24 entries were divided into 4 groups. Genotypes in clusters 1 and 2 averaged higher than the overall means for seed and forage dry matter yields.
  • Page 161
    Twenty five durum wheat lines were evaluated under drought stress and non-stress conditions employing Randomized Complete Block Design of 4 replications. Significant differences were observed among the lines for most traits in either stress or non-stress conditions. Correlation analysis under non-stress conditions indicated that grains per spike and number of spikes per m2 and while under stress conditions, 1000 kernel weight and number of spiklets per spike had high positive significance with grain yield. Stepwise regression revealed that the 1000 kernel weight and peduncle length were the most affected characters both under stress and non- stress conditions. Path analysis illustrated that peduncle length had the highest direct effect on grain yield under either one of the environmental conditions. Among the drought resistance indices, harmonic mean, geometric mean productivity and stress tolerance index, were the most suitable ones to be considered in drought resistance selection. Based upon bi-plot display, lines 14, 20, 16, 17, 1 and 15 were found to be the most resistant.
  • Page 181
    To assess the effects of different levels of nitrogen and phosphorous on yield and nutrient use efficiency of sugar beet (polygerm seed (Cv. 7233)), this study was carried out in 1999-2001 in Ardabil Agricultural Research Station (Alarough). The experiment contained two factors of: nitrogen in 4 levels (control, 100, 200 and 300 Kg N/ha) and phosphorous in 3 levels (control, 100 and 200 Kg P2O5/ha) in four replications based on a randomized complete block design. Each plot consisted of 8 rows each with a length of 10 meters and interspacing of 65 cm. During the study, Agronomic or Economic (AE), Physiological Efficiency (PE), Apparent Recovery Efficiency (ARE), and Mineral Nutrient Efficiency (MNE) were assessed. Results indicated no significant effects of nitrogen and phosphorous application on crude and saleable seed yield. But application of nitrogen significantly (<0.01) affected the standard and viable seed yield, in a way that control levels until 200 kg/ha had statistically the same viable standard seed yield with the further increase in nitrogen application up to 300 kg/ha leading to a significant decrease in seed yield to 833 kg/ha. Although phosphorous application led to a higher PE as compared with N application (1.269 kg/kg), but of each kilogram addition of phosphorous result in an increase in crude, saleable and viable standard seed yield of only 0.365, 0.590 and 0.460 kg, respectively. PE, as a result of phosphorous application (1.269 kg/kg) was higher than that of nitrogen (0.225 kg/kg), while ARE due to nitrogen application (77.3%) was greater than ARE due to phosphorous application (12.9%) by sixfold
  • Page 191
    To study the effect of seed sowing rate, different levels of nitrogen and different sowing dates on canola cultivar Hyola401, a field experiment was conducted during 2005-2006 at Safiabad Agricultural Research Center. The design was a split split plot in a completely randomized block basis of 3 replications. Main plots consisted of 3 levels of sowing dates (6, 26 Nov and 16 Dec), sub plots of 3 levels of nitrogen (180, 220 and 260 kg/ha) and sub sub plots of 3 sowing rates (4, 6 and 8 kg/ha). Results indicated that a significant difference was observed among different sowing dates and seed sowing rates. The highest yield (4501.65 kg/ha) was obtained from 8 kg/ha of seed sowed. Application of planting date of 6 Nov, produced the highest grain yield (4777.65) while the lowest grain yield (3910.86 kg/ha) was achieved from 16 Dec. treatment, indicating that the grain yield was lower by 18.15% in the third sowing date in comparison with the first one. The interaction effect between sowing dates and nitrogen applications was significant on grain yield. Application of 260 kgN/ha at the first sowing date yielded 5138.7 kg/ha of grain. The highest oil content (93.45%) was obtained from the treatment Nov 6th sowing date. Delay in sowing date caused a, decrease in oil percentage. Delay in the sowing date also caused decrease in the number of pods per plant. The highest (325.2) and the lowest (98.13) number of pods per plant were obtained for the first and the third sowing date treatments respectively. The results reveal that from among the factors studied in this experiment, sowing date is the most important one affecting the grain yield. A sowing date of 6 Nov with an application of 260kg/ha of nitrogen, yielding the highest grain is finally recommended.
  • Page 205
    To evaluate genetic variation and to study of dry matter remobilization towards seed, 64 bread wheat genotypes were examined in two separated experiments using Alpha-Latic design of 2 replications during 2002–2003. Significant differences observed for most traits in normal and drought conditions. There were considerable variations among genotypes for independent parameters of dry matter remobilization to different plant parts in the two environments. Seven factors explained 77. 5% and 78. 6% of total variance in normal and drought conditions, respectively. Assessment of drought resistance indices indicated that the four indices of: MP (Mean Productivity), GMP (Geometric Mean Productivity), HARM (Harmonic Index), STI (Stress Tolerance Index) were more effective than the others for a selection of drought tolerant genotypes.