فصلنامه پژوهش در نظام های آموزشی
پیاپی 4 (بهار 1387)

مقاله حاضر، به بررسی عوامل مؤثر بر گرایش دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی شهر تهران به مواد مخدر از دیدگاه دانش آموزان، مجریان قانون و متخصصان تعلیم و تربیت شهر تهران می پردازد. بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و فرمول تعیین حجم نمونه، تعداد 600 نفر(40 مجری قانون، 60 متخصص تعلیم و تربیت و 500 دانش آموز پسر دوره پیش دانشگاهی) حجم نمونه پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. یک پرسشنامه 277 سؤالی بر روی گروه نمونه اجراء و بر اساس آزمون آماری تحلیل عاملی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد، به ترتیب 18 متغیر مستقل: دوره نوجوانی، ژنتیک، صفات شخصیتی، اختلالات روانی، نگرش مثبت به مواد، موقعیت های مخاطره آمیز، تاثیر مواد بر فرد، خانواده، دوستان، مدرسه، محل سکونت، قوانین، بازار مواد، مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعی، کمبود فعالیت های جایگزین، کمبود امکانات فرهنگی، کمبود امکانات مشاوره ای و توسعه صنعتی بر متغیر وابسته(گرایش به مواد مخدر) تاثیر مستقیم دارند. در مجموع، این 18 متغیر مستقل46 درصد واریانس گرایش دانش آموزان به مواد مخدر را تبیین می کنند. این نتایج با یافته های پژوهش های پیشین همخوانی دارد.

نظام آموزش و پرورش به منظور تحقق اهداف فردی و اجتماعی به وجود آمده است. سازمان های آموزشی در سرتاسر دنیا مسئولیت مهم تامین نیروی انسانی مورد نیاز جامعه برای رشد و توسعه اجتماعی را بر عهده دارند. مدیریت واحدهای آموزشی از اهمیت زیادی برخوردارند؛ زیرا که مدیران مدارس می توانند در راستای هدایت فعالیت ها و رهبری فرایندهای آموزش و پرورش، نقش تعیین کننده ای داشته باشند. در تحقیقی که توسط (مک میلان و شولر) انجام شده است، این نتیجه به دست آمد آنچه که در توسعه منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مؤثر است، دانش و مهارت های نیروی انسانی است(مشبکی، 361:1377). فردلوتانز (1375) نیز بر مهارت های مدیران به عنوان عامل اساسی بر اثربخشی سازمان ها تاکید دارد. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین مهارت های مدیران و اثربخشی مدارس متوسطه و پیش دانشگاهی ناحیه 2 شهرستان کرمان انجام گرفته است. محققان با در نظر گرفتن هشت بعد اثربخشی و سه جنبه مهارت های مدیران به انجام تحقیق پرداخته اند. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است. در این زمینه سؤال اصلی بدین صورت مطرح شده است: آیا رابطه ای بین مهارت های مدیران و اثربخشی مدارس متوسطه و پیش دانشگاهی ناحیه 2 شهرستان کرمان وجود دارد؟ به منظور جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه های مهارت مدیران و اثربخشی مدارس در اختیار 105 نفر از مدیران شهرستان کرمان قرار گرفت. داده های به دست آمده با استفاده از روش های غیر پارامتریک از جمله ضریب همبستگی اسپیرمن و تاوb کندال و آزمون من ویتنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین از نمودارهای پراکنش و جعبه ای برای نشان دادن نتایج استفاده شد. نتایج نشان داد که رابطه قابل ملاحظه ای بین مهارت های مدیران و اثربخشی مدارس متوسطه و پیش دانشگاهی ناحیه 2 شهرستان کرمان وجود دارد.

ناهمگونی سطح تحصیل دانشجویان در ورود به نظام آموزش عالی، به شیوه چندگانه سهمیه های ورودی از موضوعات مورد بحث در دهه های اخیر است که در جریان تحصیل دانشجویان تاثیرگذار است. این مقاله با هدف بررسی وضعیت و عملکرد تحصیلی هفت دوره پذیرش دانشجو باتوجه به سهمیه ورودی در دانشگاه شهید باهنر انجام گرفته است. بدین منظور برای انجام کار از روش اسنادی استفاده شده است. تعداد 480 نفر از دانشجویان رشته های ادبیات فارسی، زبان انگلیسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی دانشگاه شهید باهنر به شکل تصادفی از دو گروه دانشجویان دارای سهمیه ویژه و آزاد انتخاب شدند. نتایج نشان داد معدل کل دانشجویان مورد بررسی 92/11، معدل دانشجویان دارای سهمیه ویژه 61/10 و معدل دانشجویان آزاد 22/13 بوده است. بالاترین عملکرد تحصیلی مربوط به دانشجویان رشته ادبیات فارسی با معدل 46/13 و پایین ترین عملکرد مربوط به دانشجویان رشته های زبان انگلیسی و علوم اجتماعی با معدل 44/11 است. متوسط مشروطی دانشجویان 24/1 نیمسال محاسبه شده است. بر این اساس، می توان گفت که متوسط عملکرد تحصیلی دانشجویان در کل و در دو رشته تحصیلی، بر اساس قوانین و مقررات دانشگاه، مشروط است و مقدار آن با وضع مطلوب فاصله قابل توجهی دارد. این وضعیت در گروه دانشجویان دارای سهمیه ویژه نیز دیده می شود. این گروه در کل دارای معدل مشروط بوده اند، هر چند که دانشجویان دارای سهمیه ویژه در رشته های ادبیات فارسی و علوم تربیتی معدلی بالاتر از حد مشروطی کسب کرده اند.

در عصر حاضر، دانشگاه ها نقش مهمی در توسعه اقتصاد دانش کشورها دارند و به این دلیل استفاده بهینه از منابع موجود، موضوع مهمی برای مدیریت دانشگاه هاست. هدف اصلی این مقاله ارائه الگوی ارزیابی جامع برای دانشگاه ها از دیدگاه اقتصادی است که کارایی و تغییرات بهره وری و اجزای آن را تفکیک و عوامل مؤثر بر آن را ارائه کرده است. سؤال اصلی، این است که تحولات، کارایی و بهره وری دانشگاه ها طی دوره مورد بررسی(1381) الی (1386) چگونه بوده است؟ جامعه آماری، کلیه دانشگاه های بزرگ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را شامل می شود که بررسی آنها در 33 دانشگاه بزرگ انجام شده است. در این مقاله، از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارایی و از شاخص مالم کوئیست برای تغییرات بهره وری استفاده شده است. انتخاب متغیرهای اصلی برای اندازه گیری کارایی و بهره وری با روش مطالعه میدانی (دیدگاه های متخصصان مربوطه) و تجربیات کشورهای مختلف در مطالعات ارزیابی دانشگاه ها مورد توجه بوده است. نتایج بررسی نشان می دهد که ماهیت ستانده محور، مناسب ترین الگو برای اندازه گیری کارایی دانشگاه های دولتی است. م‍یزان کارایی نسبی دانشگاه های مورد بررسی همانند مطالعات دیگر کشورها در ارزیابی نظام های آموزشی از سطح بالایی برخوردار است. از بررسی شاخص بهره وری دانشگاه ها در طی پنج سال متوالی مشخص شد که در بهره وری کل آنها تغییرات و پیشرفت محسوسی اتفاق نیفتاده است. با توجه به اینکه ب‍ین تغییرات بهره وری کل با تغییرات کارایی فناوری دانشگاه ها همبستگی زیادی وجود دارد، پیشنهاد می شود برای ارتقای بهره وری دانشگاه ها در سرمایه گذاری های تجهیزات و امکانات، به عوامل نرم افزاری همچون آموزش های لازم برای استفاده مؤثر از آنها توجه شود. در نهایت، راه اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره وری (اندازه گیری، ارزیابی و تحلیل، برنامه ریزی، اجراء)1، در دانشگاه ها برای ارتقای بهره وری آنها ضرورت زیادی دارد.

پژوهش حاضر، با هدف پیش بینی اهمال کاری تحصیلی بر اساس راهبردهای خودتنظیمی در یادگیری انجام شده است. نمونه ای مشتمل بر 400 دانشجو (242 دختر و 158 پسر) رشته های مختلف از هشت دانشکده دانشگاه شیراز که به شیوه نمونه گیری خوشه گیری چند مرحله ای با واحد نمونه ای کلاس انتخاب شدند، دو پرسشنامه راهبردهای انگیزشی برای یادگیری(پینتریچ و دی گروت،1990) و مقیاس اهمال کاری تحصیلی(سولومون و راث بلوم، 1984) را گروه نمونه تکمیل کردند. برای تحلیل اطلاعات از روش آماری رگرسیون استفاده شد. به طور کلی، نتایج حاکی است که راهبردهای خودتنظیمی به طور منفی و معنی دار، اهمال کاری تحصیلی را پیش بینی می کنند. در مورد مؤلفه های راهبردهای انگیزشی نیز نتایج بیانگر آن بود که خودکارآمدی، ارزش درونی، اضطراب امتحان و راهبردهای شناختی، پیش بینی کننده منفی اهمال کاری تحصیلی می باشند. همچنین، مشخص شد که بین میانگین های راهبردهای خودتنظیمی برای یادگیری، راهبردهای شناختی و اهمال کاری تحصیلی در دو جنس دختر و پسر تفاوت معنا دار وجود دارد؛ بدین صورت که دختران نسبت به پسران از راهبردهای خودتنطیمی و راهبردهای شناختی بیشتر و اهمال کاری تحصیلی کمتری برخوردار هستند. یافته ها با توجه به تحقیقات پیشین به بحث گذاشته و پیشنهادهایی برای انجام پژوهش های بیشتر در این زمینه مطرح شده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی مقایسه ای تفکرانتقادی و خودکارآمدی دانشجویان رشته های هنری و غیرهنری بوده است. جامعه پژوهش، شامل کلیه دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 88 - 87 است که از میان آنها نمونه ای مشتمل بر320 دانشجو(160 دانشجوی رشته هنری و 160 دانشجوی رشته غیرهنری) با استفاده از نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند که در سن، جنس و پایه تحصیلی همتا شده اند. روش تحقیق از نوع علی مقایسه ای است. ابزارهای سنجش در این تحقیق، شامل پرسشنامه مشخصات عمومی، آزمون مهارت های تفکرانتقادی کالیفرنیا فرم ب و مقیاس خودکارآمدی شرر بوده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی(فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی(آزمون t) استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که دانشجویان رشته های هنری در مقایسه با دانشجویان رشته های غیرهنری از تفکرانتقادی و خودکارآمدی بالاتری برخوردارند؛ همچنین دانشجویان رشته های هنری نسبت به دانشجویان رشته های غیرهنری نمره های بالاتری در خرده مقیاس های تفکر انتقادی کسب کردند. نتایج این پژوهش، مؤید آن است که آموزش هنر، بر رشد تفکر انتقادی و خودکارآمدی تاثیر به سزایی دارد و به تثبیت جایگاه والای هنر در نظام آموزشی کمک می کند.

بررسی انگیزش گامی است اساسی در جهت شناخت رفتار آدمی. در حقیقت با بررسی انگیزش می خواهیم بدانیم سرچشمه رفتار آدمی و نیرویی که او را به حرکت وا می دارد، چیست؟ هدف از این تحقیق، مقایسه انگیزه پیشرفت، سلامت روان و خودپنداره تحصیلی دانشجویان رشته روان شناسی دانشگاه های دولتی، آزاد و غیر انتفاعی شهر تهران در سال تحصیلی 84 83 بود. جامعه آماری در پژوهش کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی رشته روان شناسی که در دانشگاه های دولتی، آزاد و غیرانتفاعی شهر تهران در سال تحصیلی 84 83 مشغول به تحصیل می باشند. در این پژوهش از روش های آماری توصیفی شامل: میانگین، انحراف استاندارد، و ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه بین انگیزه پیشرفت، سلامت روان، و خودپنداره تحصیلی دانشجویان استفاده شده است. براساس 7 سؤال پژوهشی، مورد بحث متغیرهای مورد بحث با ابزار پژوهش اندازه گیری شد. به این منظور، 270 دانشجو(180 دختر و 90 پسر) با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس(فرم 29 ماده ای)، پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و پرسشنامه خودپنداره راجرز روی آنها اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t و تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد. بر اساس سؤالات تحقیق نتایج به دست آمده: 1) بین انگیزه پیشرفت دانشجویان دانشگاه های دولتی، آزاد و غیر انتفاعی تفاوت معناداری وجود ندارد؛ 2) سلامت روان دانشجویان دانشگاه دولتی به طور معناداری بیشتر از سلامت روان دانشجویان دانشگاه آزاد است؛ 3) خودپنداره تحصیلی دانشجویان دانشگاه دولتی به طور معناداری بیشتر از خودپنداره تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی است؛ 4) پسران از انگیزه پیشرفت بیشتری نسبت به دختران برخوردارند؛ 5) بین سلامت روان و خودپنداره تحصیلی دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداری مشاهده نشد؛ 6) خودپنداره تحصیلی دانشجویان پسر دانشگاه دولتی به طور معناداری بیشتر از خودپنداره تحصیلی دانشجویان پسر دانشگاه غیرانتفاعی است؛ 7) بین متغیرهای انگیزه پیشرفت، سلامت روان و خودپنداره تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد؛ 8) سلامت عمومی دانشجویان پسر دانشگاه دولتی به طور معناداری بیشتر از سلامت عمومی دانشجویان پسر دانشگاه آزاد است؛ 9) از نظر انگیزه پیشرفت، سلامت روان و خودپنداره تحصیلی بین دانشجویان دختر سه دانشگاه تفاوت معناداری مشاهده نشد.