فصلنامه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی
سال سی و پنجم شماره 2 (پیاپی 37، تابستان1380)

در این پژوهش سعی شده اهداف وانواع اطلاعات مورد استفاده، روش ها وکانال های دستیابی به اطلاعات، نحوه ی آشنایی وموانع ومشکلات پژوهش گران دانشگاه تربیت مدرس در رابطه با وب جهان گستر مورد بررسی قرار گیرد. اساسی ترین مشکلات آنها در دستیابی به اطلاعات وب جهانگستر عبارت از ترافیک شبکه، نامناسب بودن خطوط ارتباطی ودرنتیجه پایین بودن سرعت دسترسی به اطلاعات است که مهم ترین پیشنهاد آنها دراین زمینه، بهبود خطوط ارتباطی است. طبق آزمون فرضیه اول پژوهش،نمی توان اظهار داشت که پژوهش گران براساس نوعشغل خود ومتنناسب با آن با امکانات وب جهانگستر آشنا می شوند، و طبق آزمون فرضیه دوم، این پژوهشگران متناسب و مطابق اهداف خود به استفاده از شبکه وب جهانگستر مبادرت نمی ورزند.از مهم ترین پیشنهادهای نهایی پژوهش میتوان به همکاری بیشتر کادر اطلاع رسانی وفنی مستقر درسایت های اینترنت دانشگاه تشکیل کلاس های آموزشی وب جهانگستر، تقویت سطح زبان انگلیسی، بهبود خطوط ارتباطی، افزایش تعداد رایانه ها وایجاد تسهیلات Credit Card اشاره کرد.

اطلاع رسانی واژه ای است که وظیفه هر کتابخانه رابه خوبی بیان می کند. زیرا کتابداراست که دربرابرانواع اطلاع رسانی هایی که در یک جامعه انجام می شود با استفاده از اطلاعات نظم یافته در کتابخانه خود،می تواند اطلاع رسانی را به شکل سازمان یافته تری انجام دهد.اما هرچه این سازماندهی منظم تر باشد اطلاع رسانی نیز بهتر انجام خواهد شد. یکی از ملزومات اطلاع رسانی سازمان یافته درهر کشور، شبکه کتاب شناختی ملی است.این شبکه،درایران هنوز تشکیل نشده اما ظرف انتقال داده های کتاب شناختی در این شبکه، یعنی فرمت مارک ایران، مراحل پایانی خودرا در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران طی میکند. در این نوشته پس از بحث در پیرامون شبکه کتاب شناختی ملی، مارک، مارک ایران، لزوم استانداردسازی فهرستنویسی برای پیاده سازی بهینه مارک ایران مورد بررسی قرار میگیرد تا پس ازاین پیاده سازی، جامعه کتابداران ایران از مزایای مارک ایران درشبکه کتابشناختی ایران بهره مند شوند.

امروزه آموزش ازشیوه های جدید با استفاده ازفناوری های جدید بهره می گیرد. روش یاددهی –یادگیری به صورت تعاملی بین استادو دانشجو درآمده ودر نتیجه شیوه های آموزش دگرگون شده است. دررشته کتابداری واطلاع رسانی هم بسیاری از دروس از جنبه نظری به جنبه کاربردی تبدیل شده یا کارهای عملی وکاربردی فناوری های رایانه در آن افزایش یافته است.این مقاله به کاربرد فناوری اطلاعات در کلاس های درس گروه های کتابداری واطلاع رسانی و تجهیز این کلاسها به امکانات نوین رسانه های آموزشی اشاره دارد.

تار جهانگستر وب1‹WWW› انقلابی دردسترسی افراد درسراسر جهان به اطلاعات پدید آورده است.این شبکه جهانی امکانات جدیدی را در زمینه دستیابی به منابع کتابخانه های دیجیتالی، توزیع وبازیابی اطلاعات عمومی وتخصصی، آموزش،تجارت،سرگرمی، دولت وبهداشت وسلامتی مهیا نمده است. مقاله حاضر به معرفی ابزارهایی می پردازد که می توانند درشناسایی وبازیابی سریع منابع اطلاعاتی مختلف برای انجام تحقیقات پیرامون موضوع های تخصصی به ما یاری رسانند. همچنین آدرس تعدادی از سایت های وب نیز که می توانند نقاط شروع مناسبی برای انجام کارهای تحقیقاتی به حساب آیند معرفی شده اند.

تحلیل موضوعی پایان نامه های هر رشته در یک دوره زمانی مشخص، تصویری از فعالیت های پژوهشی در حوزه ی مورد بررسی را ترسیم میکند. در این مقاله برگزیده ای ازپایان نامه های دکترای کتابداری واطلاع رسانی دانشگاه های خارج از کشور‹177 عنوان›،طی پنج سال گذشته ‹1999-1994›موردبررسی موضوعی قرار گرفت.نتایج این تحلیل موضوعی حوزه های علمی مورد علاقه ی پژوهشگران رادراین سال ها نشان میدهد. بیشترین گرایش موضوعی پایان نامه های مورد بررسی به فناوری اطلاعات وارتباطات وموضوع های وابسته به آن اختصاص دارد. علاوه براین علوم رایانه ای بیشترین تاثیر را درموضوع پایان نامه های این سال ها داشته است. در میان انواع کتابخانه ها، بیشتر پژوهش ها به نوعی به کتابخانه های دانشگاهی مربوط می شود. در پایان تعدادی ازنمونه های بررسی شده، به عنوان پیشنهاد موضوع پژوهش های مشابه در کشور ارائه شده است.

پس از رحلت حضرت محمد‹ص›در سال 632 میلادی، درطول چند دهه پیروان ان بزرگوار فتوحات چشمگیری داشتند. در کمترازصدسال از وفات رسول اکرم ‹ص›حکومت اسلامی از آسیای میانه به سمت جنوب تا هندوستان، ازجانب غرب سراسر خطه شمال آفریقا، وازاین مکان به طرف شمال تا اسپانیا گسترش یافت. در قرون هشتم ونهم میلادی، جهان اسلام از علوم یونانی استقبال کرده وبسیاری از آثار اصیل یونانی را به عربی ترجمه کرد. در مقاله حاضر سعی شده به رشد نهادهای کتابخانه ای در سراسر جهان اسلام با توجه به توسعه ی علوم وفرهنگ درممالک اسلامی در طول دوره ی استقرار وتحکیم دین مزبور توجه شود ودستاوردهای فنی وکاربردی کتابخانه ها در این حوزه ی جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهش با هدف ترسیم تصویری کمی از نیروی انسانی شاغل در کتابخانه های دانشگاه تهران انجام شده است. مسئله افزایش منابع اطلاعاتی وافزایش تعداد دانشجویان، به خدمات فنی واطلاع رسانی بیشتر وگسترده تری نیاز دارد وچنین فرض شده است که نیروی انسانی شاغل دراین کتابخانه ها با نیازهای موجود تناسب ندارد. لذا اطلاعات لازم از کتابخانه های این دانشگاه درنیمه دوم 1375 گردآوری ودرجدول هایی تنظیم وبا استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران سنجیده شد سپس یافته ها تجزیه وتحلیل ونتایج اخذ شده به همراه پیشنهادهایی برای بهبود وضع موجود ارائه شده است.

از آنجا که پس از تهران، آذربایجان ومرکز آن تبریز،هسته اصلی رویدادهای تاریخی واجتماعی در طول یکی دو قرن اخیر ایران بوده وبیشترین تعداد روزنامه پس از تهران در آنجا منتشر شده است. "بررسی اجمالی تاریخ روزنامه های آذربایجان از 1230تا 1380‹1851 تا2001 م›"می تواند از ارزش بالایی برخوردار باشد.دراین مقاله نخست هدف بررسی تاریخی و منظوراز آذربایجان وتعریف روزنامه بیان شده، سپس 150 سال روزنامه های آذربایجان به تفکیک نوع چاپ، نوع زبان، دهه ی انتشار،دوره ی انتشار، جای انتشار،فاصله ی انتشار وگرایش های موضوعی، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند.

تاریخنگاری دقیق کتابخانه ها می تواند توانایی ها ویا کم وکاستی های کتابخانه های کشوررا طی زمان های گذشته نشان بدهد و ازاین راه توانایی ها را تقویت کند وکمبودها رابرطرف سازدو در نتیجه نظام کتابداری کشور رابهبود بخشد.تاریخنگاری کتابخانه های ایران تاکنون-به سبب کمبود منابع ومتون کهنی که پیشینه های کتابخانه ها رابه خوبی نشان بدهند-به درستی وبا دقت انجام نگرفته است. درعین حال،برخی از محققان براساس همین منابع اندک، به بررسی تاریخ کتابخانه های ایران پرداخته اند.در نتیجه تاریخنگاری با پاره ای مشکلات همراه بوده است. از جمله ی مهمترین مشکلات تاریخنگاری کتابخانه های ایران میتوان به اجمال به مواردی چون: به کار گرفته نشدن معیاری مشخص برای ارزیابی کتابخانه های کهن، نبودن اطلاعات روشن درباره ی کتابخانه ها،روشمند نبودن پژوهش ها، عدم توجه به پیشینه های تحقیقاتی مربوط، مبالغه های مربوط به ارقام مجموعه ها، تعمیم اطلاعات کتابختنه های غیرایرانی به کتابخانه های ایران، تعمیم اطلاعات مربوط به سه چهار کتابخانه درباری یا سلطنتی به همه کتابخانه های ایران، دخالت استنباطها وعلایق وسلایق شخصی تاریخنگاران کتابخانه ها ومشابه های اینها اشاره کرد- که مجموعا اعتبار وروایی تحقیقات تاریخ کتابخانه های ایران را کاهش می دهند. مقاله حاضر با توجه به این ویژگی ها،و با هدف جلب نظرتاریخنگاران کتابخانه های کشورمان فراهم شده است.

امیل حبیبی داستان پرداز،روزنامه نگار وسیاستمدار فلسطینی است که در فلسطین اشغالی به سرمی برد. او در آثار خود تلاش فراوان دارد تا زندگی هموطنانش رادرداخل سرزمین های اشغالی بی کم وکاست به تصویر کشد.نگارنده دراین مقاله برآن است تا ضمن ارزیابی سبک هنری حبیبی از لابلای اثر معروفش باعنوان سداسیه الایام السته ‹شش پاره از حوادث شش روزه› به معرفی دیدگاه های وی وارزیابی سبک هنری وادبی اوبپردازد. امیل حبیبی در آثار خود جهش بی سابقه ای به سوی ابداع شیوه ای نوین درادبیات معاصر عرب برداشت.اوطرحی نو درقالبی تازهدرافکند واز پیوند منطقی لفظ ومعنا تابلویی سحرآمیز آفرید.ازاین رو نثر وی نمونه ی برجسته ای از ادب نوپای مقاومت به شمار می رود.