فهرست مطالب

معرفت - سال نوزدهم شماره 5 (پیاپی 152، امرداد 1389)

ماهنامه معرفت
سال نوزدهم شماره 5 (پیاپی 152، امرداد 1389)

  • علوم قرآنی
  • 128 صفحه، بهای روی جلد: 4,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/05/15
  • تعداد عناوین: 10
|
  • صفحه 4
  • استاد محمد تقی مصباح صفحه 5
    در بحث از نقش خبر واحد در تفسیر، ابتدا باید الفاظ مختلفی که در تحریر مسئله و تعیینمحل نزاع مهم اند، شفاف سازی شوند. وقتی گفته می شود: «آیا خبر واحد در تفسیر حجتاست یا اینکه خبر واحد در جایی حجت است که اثر عملی بر آن بار شود، وگرنه حجیتندارد و چون در غیر احکام، اثر عملی ندارد، پس در تفسیر، خبر واحد حجت نیست»، بایدپیش از هر چیز معنای حجیت و اثر عملی را روشن کنیم. یا وقتی گفته می شود: «در غیراحکام، ظن معتبر نیست، یقین لازم است و خبر واحد حداکثر ظن آور است، پس در غیر فقهظن حجت نیست. برای لغو نبودن حجیت خبر واحد در غیر احکام، ترتب استناد به خدا وایمان به مفاد آن، به عنوان اثر عملی کافی است و ما متعبد به عمل به مفاد خبر واحدهستیم»، باید واژه های «یقین»، «تعبد» و «ایمان» را شفاف سازی کرد. پس ما در این گفتار،واژه های حجیت، اثر عملی، یقین، ایمان، استناد و تعبد را روشن می کنیم. با مشخص شدنمعنی و کاربرد این الفاظ، بسیاری از اختلاف نظرها که در واقع نزاع لفظی است، برطرفخواهد شد.
    کلیدواژگان: خبر واحد، حجیت، تفسیر، یقین، ایمان، استناد، تعبد، اثر عملی
  • ویژه نامه علوم قرآنی
  • احمد طاهری نیا صفحه 15
    این مقاله با رویکرد تحلیلی و با هدف بررسی نقش علم لغت در دست یابی به قرائتصحیح، به بررسی لغوی برخی از قرائت های اختلافی پرداخته و نقش آفرینی علم لغت رادر قرائت قرآن به صورت جزئی اثبات و سه گونه نقش برای آن بیان کرده است: نخست،نقش علم لغت در تعیین قرائت که به عنوان نمونه قرائت «ودعک» به تخفیف را بررسیده وبه دلیل ندرت یا عدم وضع ماضی، مصدر و وصف از این ماده نتیجه گرفته است که اینقرائت واقعی نیست و قرائت به تشدید متعین است. دوم، نقش علم لغت در رد قرائت که بهعنوان نمونه به بررسی لغوی واژه «ثنی» نتیجه گرفته است که قرائت «یثنون» از باب افعالمردود است. سوم، نقش علم لغت در ترجیح قرائت. با استناد به معنای لغوی «تلقی»،قرائت رفع «آدم» بر قرائت نصب ترجیح دارد. در پایان با بررسی لغوی «ضنین» این نتیجه به دست آمده است که علم لغت در برخی از موارد، در تعیین یا ترجیح قرائت ناتوان است.
    کلیدواژگان: علم لغت، علم قرائت، تفسیر، قرائت واقعی، قواعد لغت
  • محمد نقیب زاده صفحه 32
    از نشانه های خداوند، که در آیه بیست و دوم سوره مبارکه روم به آن اشاره شده، اختلاف درالوان و السنه انسان هاست. تفاوت در الوان انسانی، با توجه به معنای لغوی «لون» و نیز براساس سایر کاربردهای این واژه در قرآن و دیدگاه های تفسیری، منحصر به اختلاف دررنگ پوست آدمیان نیست، بلکه اختلافات در چهره و شکل قیافه آنان را نیز دربر می گیرد.این تفاوت های چهره ای، در عین ایجاد اشتراکات و مشابهت هایی میان دسته های مختلفانسانی، شگفتی خلقت و تصویرگری خداوند را نمایان می سازد. در خصوص اختلاف السنهنیز، مفسران متعددی آن را شامل تفاوت های موجود در آوای صدای انسان ها دانسته اند کهبه لحاظ تفاوت در عین مشابهت میان آهنگ صداها، عظمت خلقت، آشکار می گردد.اشتراکات در چهره و صدا، زمینه ساز شناخت، ارتباط و محبت و اختلافات در این دو،عامل جداسازی و شناسایی انسان ها محسوب می شود.
    کلیدواژگان: آیات الهی، اختلاف الوان و السنه، قیافه های انسانی، آهنگ آوای انسان ها
  • سهیلا پیروزفر صفحه 47
    بسیاری از دانشمندان معتقدند روایات اسباب نزول موجب تخصیص آیه شریفه به همانمورد و سرایت نکردن مفهومی آن به سایر موارد نمی شود. قاعده «العبره بعموم اللفظلابخصوص السبب»، در بسیاری از کتاب های تفسیری، اصولی و علوم قرآنی به مناسبتبحث از اسباب نزول طرح شده است. این قاعده در استنباط احکام از قرآن کریم بسیارکارآمد است و در تفاسیر، هنگام بحث از مصادیق مختلف آیات مطرح می شود. البته ایناصل مخالفانی دارد و برخی نیز قائل به تفصیل شده اند؛ به این معنا که در مواردی وجودقراین محکمی موجب می شود که از لفظ عام آیه دست برداشت و به خصوصیت سببتوجه کرد. این مقاله با رویکرد تحلیلی و اسنادی به موضوع موردنظر می پردازد.
    کلیدواژگان: قرآآن، اسباب نزول، عموم لفظ، _ خصوص سبب
  • شمس الله معلم کلایی صفحه 59
    چگونگی جمع قرآن در شمار مسائلی است که میان پژوهشگران علوم قرآن همواره مطرحبوده است. برخی بر این باورند که قرآن، نخستین بار در زمان ابوبکر، توسط زیدبن ثابتتدوین شد. اما حتی از نوشته های محققان اهل سنت و تصریحات آنان نیز به دستمی آید که قرآن در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به طور کامل نوشته شد. آن حضرت و عده ای ازصحابه، از جمله کاتبان وحی، دارای قرآن کاملی بودند که در آن، آیات هر سوره به طورمنظم مرتب شده بود. پس، تلاشی که زید به دستور ابوبکر پس از رحلت رسول الله صلی الله علیه و آلهبرای جمع قرآن انجام داد، تنها بازنگاری آیات بود؛ بدین صورت که آیات را از روینوشت افزارهای مختلف جمع کرد و روی اوراق و برگه ها نوشت.
    کلیدواژگان: جمع قرآن، تدوین قرآن، بین الدفتین، مصحف، صحف، زیدبن ثابت، بازنویسی آیات
  • سید محمدحسین موسوی زاده صفحه 73
    از بررسی دلائلی که درباره علت وجود آیات متشابه گفته شده، به دست می آید که ایندلیل ها، اگرچه در تشابه آیات مؤثر است، فراگیر و قابل انطباق بر همه آیات مورد بحثنیست. این مقاله، چرایی وجود آیات متشابه و مجمل در قرآن کریم را در زمینه آزمایشبودن این نوع از آیات می داند. بدین معنا که چون خداوند برای رفع تشابه و اجمال، علاوهبر آیات دیگر، تعلیم های پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام را مرجع قرار داده، از رهگذراین آیات در پی امتحان مخاطبان قرآن است تا الزام آنان را در مراجعه به این مفسران خاص بیازماید.
    کلیدواژگان: متشابه، مجمل، آزمایش، مفسران خاص
  • عبدالعلی پاکزاد صفحه 91
    مرگ لازمه جدایی ناپذیر زندگی بشر است؛ اما چه باید کرد تا سنگینی غم آن کاهش یابد؟ ازعوامل مهمی که سلامت روان آدمی را به مخاطره می اندازد، فشارهای روانی است کهپدیده های گوناگونی سبب آن می شود. یکی از این پدیده ها، مرگ است.
    این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی در پی ارائه مهارت های قرآنی در تحمل فقدانو مرگ عزیزان است که آدمی در پرتو آن می تواند فشار روانی مصیبت را تحمل، بلکه از آندر رشد و تعالی خویش بهره بگیرد.
    مقاله حاضر با تکیه بر آیات قرآن کریم و روش تفسیر موضوعی و معناشناسی، به بیانمهارت های قرآنی تحمل فقدان عزیزان می پردازد. قرآن برای تحمل مرگ عزیزان،مجموعه ای از مهارت های شناختی (خداشناختی، انسان شناختی، روان شناختی وجهان شناختی) و مهارت رفتاری (تقوامداری) و مهارت های اخلاقی (یاد خدا، صبر، توکلو تسلیم) را ارائه داده است که به تفصیل در نوشتار بدان ها پرداخته می شود. حاصل ایننوشتار این است که آدمی برای تحمل فقدان عزیزان، ناگزیر از بهره گیری مهارت های ارائه شده قرآنی است، وگرنه هم گرفتار جزع و فزع، اضطراب و افسردگی روحی می شود و هم ازمطلوب فطری خویش که تکامل روحی است، دور می ماند.
    کلیدواژگان: قرآن، تحمل فقدان، مهارت های شناختی، مهارت رفتاری، مهارت های اخلاقی
  • احمد شجاعی صفحه 115
    سخن گفتن، از نعمت های بزرگ الهی است که نقش تعیین کننده در ساختار شخصیتی انسان دارد.قرآن کریم علاوه بر تاکید بر اهمیت سخن، به گفتن «سخن نیکو» تاکید نموده است. این مقاله بارویکرد تحلیلی و نظری درصدد تبیین دیدگاه قرآن درباره سخن نیکو با بررسی اقوال مفسران وتکیه بر آراء دانشمندان لغت شناس است و نیم نگاهی نیز به برخی روایات در این زمینه دارد.درباره «سخن نیکو» چند تعبیر در قرآن به چشم می خورد: قول معروف، قول حسن، قول احسن،قول سدید، قول کریم.
    قول معروف، سخن حقی است که مردم طبق فطرت پاک خود آن را می شناسند. قول حسنهمان گفتار نیکو است و قول احسن، سخنی است که در آن دعوت به سوی حق توام با عمل صالحو از سر تسلیم در برابر خداوند باشد.
    قول سدید، گفتار محکم، استوار و خلل ناپذیر است. قول کریم، سخنی نفیس و ارزشمند و بهدور از لئامت و پستی است. از منظر قرآن، اصلاح اعمال و بخشایش گناهان از آثار قول سدید(محکم و خلل ناپذیر) است و قول احسن، زمینه اختلاف و فتنه شیطان را از بین می برد. درروایات نیز آثار فراوانی برای سخن نیکو شمرده شده است که از جمله آنها می توان به بسیاریدوستان و فراوانی روزی، فزونی عمر و محبوب شدن نزد خانواده خویشان نام برد. سخن نیکومعیارها و آدابی نیز دارد، از جمله اینکه برخاسته از علم و به هنگام و به اندازه باشد.
    کلیدواژگان: قول (سخن گفتن)، قول معروف، قول حسن، قول احسن، قول سدید، قول کریم
  • صفحه 123
|
  • Professor Muhammad Taqi Misbah Page 5
    If we want to know the role of a single-narrator account, we should, first of all, have a clear idea about the different words about which there is dispute.It is said that if a single-narrator account can, be authorative in interpreting the Qura 'n, it has to prove effective, otherwise it is not, and that it does not have a practical effect on other than the precepts. Therefore, a single-narrator account is not considered authorative.It is necessary to explain what is meant by "authority and practical effect. If dan (conjecture) is considered invalid, then certainty must be sought, and since conjecture is very high in a single-narrator account, it cannot be an authority in fiqh.In order to exclude the lack of authority of a single-narrator account in other than injunctions, regularly rely on God and have faith in what He intends as a sufficient practical effect, and confirm that we are committed to act according to what a sigle-narractor account implies, we should make sure of the meaning of yaqeen (certainty), ta 'abbud (commitment) and eeman (true faith). So, by explaining the meaning of authority, practical effect, certainty, reliance, and commitment, many of the divergence of views which takes the form of verbal disputes will come to an end.
  • Muhammad Naqeeb-Zadeh Page 32
    Among the signs of God mentioned in the verse 22 of the surah of The Greeks is the variety of man's tongues and hues. When we notice the literal meaning of hue or colour, the different contexts in which this word is used in the Qur 'an and the view of the Qur 'an commentary, we find that the word "hue" in the stated verse has a wider sense than its literal meaning i.e colour. It is used here to mean man's look and figure. In addition to the similar features which different groups of people have, the variety of human appearance is a manifestation of God's wonderful creation and picturing. Regarding the variety of togues, many commentators think that the Qur 'anic verse uses the word tongue to mean human language. The variety of languages - some of which are different and some are alike - tells of God 's magnificent creation. Sharing likeness in features and language contributes to developing good relations and love, wheras the difference in features and language can be a barrier for mutual relations.
  • Shamsullah Maulim Kalai Page 59
    Among the questions raised by the researchers who study Qur 'anic science is how the holy Qur 'an was compiled. Some think that the Quran was first written by Zayd ibn Thabit during the caliphate of Abu Bakr, but what is understood from the written texts and declarations of researchers who belong to various religious sects, including Sunni researchers, the holy Qur 'an was written in its complete form during the lifetime of the Prophet.The Prophet and his companions including the two scribes of the divine revelation had a copy of the Qur 'an in its complete form, in which each group of verses were neatly arranged to form a Surah. This shows that the attempt made by Zayed after the demise of the Prophet in response to the command of Abu Bakr was a mere review of the Qur 'anic verses, i.e. he compiled the verses from different materials and wrote them on sheets of paper.
  • Abul Ali Pakzad Page 91
    The inseperability of man's life and death is beyond question. Now the question that arises here is how to lessen the pang of sorrow? Among the main eauses of man's lack of mental health is the pressure which accompanies some phenomena such as death.The author uses a descriptive analytieal approach to his study of the techinques used by the Qur 'an for tolerating the loss of dear people. These means help those who have lost dear people to react towards the pang of sorrow with patience and make them think of achieving self-refinement and exaltation.Referring to the Qur 'anic verses, the article elaborates on the techinques for tolerating the loss ofdear people including cognitive techniques (theologieal, anthropological, psychological and cosmologieal), behavioral techniques (piety-centredness) and ethical techniques (rembrence of God, patience, trust in and submission to God.). The article concludes that those who have lost dear people have no alternative other than making use of the techniques prescribed by the Qur 'an for facing this phenomenon, othef\Vise one will suffer from discomfort, frigh, impatience and depression and cannot attain perfection.
  • Ahmad Shujai Page 115
    As one of the God given favours, speech plays a key role in determining man's personality. The holy Quran points to the special importance of speech and good speech.The article seeks, through a theoretieal analysis, to review the Quranic perspective of "good speech", making use of the view of commentors of the Qur 'an and linguistics and some of the narrations relating to this subject. The Quran uses various words for "good speech" such as: qawl ma 'roof, qawl hasan, qawl ahsan, qawl sadeed and qawl kareem. Qawl ma 'roof means truthful speech which people realize by pure nature. Qawl hasan is the same as good speech, whereas Qawl ahsan is the speech which invites others toward the Truth, righteous deed and utter submission to God.Qawl sadeed means a sound, firm and understractible speech. Qawl kareem is a magnificent and valuable speech which opposes the notion of lack of generousity.According to the Qur 'an, correcting one's deeds and forgiveness of one's sins are some of the effects of qawl sadeed, and qawal ahsan prevents the grounds for disputes and satanic temptations. Among the good effects of good speech, to which the sayings of the Prophet and his household point, are: possession of lots of friends, increase in provisions, long life and wining the love of the members of one's family and relatives. Sensibility, accuracy and moderation are among the etiquetts of "good speech".