فهرست مطالب
مجله متن شناسی ادب فارسی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/04/01
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 1این مقاله با توضیحی درباره ترجیع بند هاتف اصفهانی به عنوان محور اصلی بحث آغاز شده و سپس به بیان تاریخچه مختصری از ترجیع بند و مزیتها و کاربردهای آن پرداخته است. پس از آن از وحدت وجود و پیوندش با عرفان و تصوف سخن به میان آمده و زمان رواجش در شعر فارسی مورد بحث قرار گرفته است.
برای اینکه دوره زندگی و سروده شدن ترجیع بند ها و نحله فکری شاعران مشخص شود، بخش قابل توجهی از این مقاله به معرفی شاعرانی که ترجیع بندی با مضمون و وزن و بحر ترجیع بند هاتف اصفهانی سروده اند، اختصاص دارد و ترجیع بند آنها مورد بررسی قرار می گیرد؛ یعنی ترجیع بندهایی با موضوع وحدت وجود که در بحر خفیف مسدس مخبون محذوف یا اصلم بر وزن فاعلاتن مفاعلن فعلن (فع لن) سروده شده است. چون تاریخ ادبیات ذبیح الله صفا بهترین منبع تحقیقی در این خصوص بود، عمده مطالب این بخش، به طور بسیار مختصر از این کتاب نقل شد.
در این مقاله شانزده شاعر شناسایی شده اند که ترجیع بندهایی با این ویژگی ها سروده و برخی از آنها دو ترجیع بند داشته اند. مجموعا در این مقاله 21 ترجیع بند شناسایی و معرفی شده است.
این نوع ترجیع بند از قرن هفتم هجری بوسیله فخرالدین عراقی آغاز شد و بوسیله اوحدی مراغه ای، خواجو، ناصر بخارایی، سلمان ساوجی، شمس مغربی، شاه نعمت الهت ولی، شاه داعی شیرازی، جامی، بابافغانی، اهلی، اشرف مراغی و فهمی استرآبادی دنبال گردید تا به هاتف اصفهانی رسید و پس از آن با شاعرانی چون فرصت الدوله شیرازی ادامه یافت. جالب است که با وجود این همه سابقه و در حضور این همه شاعر بزرگ، تنها هاتف اصفهانی و ترجیع او، معروف شده است و این امر نشان از موفقیتی شگفت انگیز در سرودن شعری معجزه آسا دارد.
کلیدواژگان: هاتف اصفهانی، ترجیع بند، وحدت وجود، عراقی، اشرف مراغی، بیت برگردان -
صفحه 21ابومسلم محمد بن علی بن حسین بن مهرایزد، ادیب نحوی سده های چهارم و پنجم هجری است که نام او در برخی از منابع سده ششم و پس از آن آمده است. وی به سال 366ق در محله درب کوشک اصفهان ولادت یافت و پس از طی مدارج علمی، از دانشمندان حوزه علمی اصفهان گردید. از جمله استادان او ابن مقری اصفهانی است و از مشهورترین شاگردان او خواجه نظام الملک و حمامی اصفهانی را می توان نام برد.
گر چه ابومسلم از بزرگان ادب اصفهان بوده است؛ اما ظاهرا در بین دانشمندان با عنوان مفسر از او یاد نمی شده و احتمالا در تفسیر و تاویل برخی از آیات قرآن کریم صاحب نظر و رای بوده است؛ از وی تفسیر مکتوبی به دست نیامده و در آثار گذشتگان نیز تفسیری که منسوب به وی باشد وجود ندارد، اما در برخی از متون به سبب شباهت نام، به اشتباه گاه او را مفسر دانسته و تفسیری به وی نسبت داده اند.
کلیدواژگان: ابومسلم ابن مهرایزد، معلم الاصفهانی، محاسن اصفهان، مهریزد الاصبهانی معتزلی -
صفحه 31جریان غالب بر ادبیات عصر صفوی، به دلیل قرار گرفتن در متن حکومتی ایدئولوژیک، رگه های نیرومندی از فرمالیسم را در بطن خود نهفته دارد. فرم گرایی و نگرش غیر ایدئولوژیک و سنت ستیزی و مبارزه به شیوه های غیر سیاسی و تساهل و تسامح و نگرش فرامذهبی و فراملیتی که از خصوصیات این ادبیات است، در واکنش به رویه های کاملا وارونه با این گونه شاخصه ها، در ادبیات این دوره مطرح گردیده است. بر اساس این ذهنیت و در واکنش به زمانه و زمینه های فرهنگی آن است که در ادبیات این دوره، پیچیدگی و دگر اندیشی و مضمون یابی و منطق تمثیلی و استقلال و فقدان وحدت در ابیات و نوآوری در همه موضوعات از اهمیت اساسی برخوردار شده است. چون همه این ویژگی ها در فرهنگ ساده و سنتی و یک رنگ و تقلیدگرانه حاکم بر جامعه به فراموشی سپرده شده است. البته تاثیر نقدهای محفلی در قهوه خانه ها و گویش فارسی زبانان هندوستان و خلاقیت های شماری از شاعران اصفهان و شهرهای پیرامون آن را بر شکل گیری این سبک نیز نباید به فراموشی سپرد.
کلیدواژگان: سبک هندی، اصفهان، فرم گرایی، صفویه، سنت، ایدئولوژی، حکومت -
صفحه 49ایران کشور فرهنگ و هنر و شعر و ادب محسوب می شود و عالمان و شاعران فراوانی در این کشور دیرینه و دانش پرور ظهور داشته اند؛ اما سهم همه شهرها و مناطق این کشور پهناور در این عرصه برابر نیست. سهم استان اصفهان در حوزه فرهنگ و ادب و هنر ممتاز است. یکی از دانش های زبانی ای که استادان این خطه بدان پرداخته اند و گوی سبقت را از دیگر مناطق ربوده اند، دانش دستورنویسی و پرداختن به مسائل زبانی است. علمی که به جهت فنی و دقیق بودن آن، اهتمام بدان کمتر بوده است. مقایسه آثار برآمده در ادب فارسی به شکل کتاب و یا مقاله نشان می دهد که نسبت این تحقیقات به پژوهش های زبانی بسیار بیشتر است و مسائل زبانی کمتر مورد عنایت قرار گرفته است. این مقاله می کوشد تا نقش مؤثر تنی چند از استادان اصفهانی را در این عرصه بنماید و با یادکرد و توصیف کار مشاهیر سنتی و جدید این خطه در این دانش فنی، سهم آنان را در این باره باز نماید. دانشی که پرداخت بدان در تحلیل متون و پی بردن به زوایای پنهان و هنری آن بسیار مؤثر است و متاسفانه در پژوهش ها مغفول مانده است.
کلیدواژگان: اصفهان، دستورنویسی، زبانشناسی، میرزا حبیب، همایی، باطنی، دبیرمقدم -
صفحه 65دوره صفوی یکی از مهمترین ادوار تاریخی ایران قدیم در زمینه ارتباطات خارجی است. در این میان روابط فرهنگی و سیاسی با هند به سبب زمینه های کهن تاریخی و اغلب مسالمت آمیز؛ بویژه در حوزه زبان و ادبیات فارسی بسیار برجسته است. نفوذ ادب فارسی در هند تا حدی بود که آن دیار جز آنکه مامنی پر برکت و بختگاهی بلند برای شعرا و ادبای ایرانی به شمار می آمد، خود به اندک مدت خاستگاه گونه ای دیگر از ادبیات فارسی شد. از آنجا که کوشش اهالی فرهنگ شبه قاره در این راه با برخی از معیارهای زبانی و فرهنگی ایرانی متباین بود و رنگ بومی داشت و هنوز شعرا و ادبای ایران به وا برخورداری از سرچشمه های فطری این زبان و فرهنگ، معیار و الگو به شمار می آمدند، گاه بر سر درستی و فصاحت آثار ادبی فارسی گویان هند، منازعات انتقادی پردامنه ای در می گرفت. ایرانیان آنها را به بدعتهای بی پایه و ندانم کاری های زبانی متهم می کردند و ایشان نیز ضا با دلایلی خود را در این راه صاحب حق و تصرف می دانستند.
کلیدواژگان: زبان دانی، ایران، شبه قاره، تصرف ادبی، آرزو، حزین -
صفحه 85این مقاله درباره اقتباس سینمای ایران از ادبیات داستانی معاصر است و سعی دارد تا با نگاهی آماری به مساله آثار سینمایی اقتباس یافته از ادبیات داستانی معاصر ایران، به بررسی رابطه این دو رسانه در چند سال گذشته بپردازد و با تمرکز بر روی آثاری که در طی این چند سال، بازتاب این گونه سینمایی بوده اند، نویسندگان و کارگردانان مؤثر در این روند را معرفی کند. یکی از آثار قابل قبول در این زمینه، فیلم سینمایی «چکمه» ساخته محمد علی طالبی است که بر اساس داستانی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شده است. اثر مذکور در این مقاله ابتدا به طور مجزا بررسی می شود و نکاتی که در روند اقتباس آن، لحاظ شده است با توجه به منابع، معرفی می گردد.
کلیدواژگان: ادبیات داستانی، سینمای ایران، مرادی کرمانی، محمد علی طالبی، چکمه -
صفحه 101مقاله حاضر پیرامون بررسی چهره و موقعیت سیاوش به عنوان یکی از شخصیت های محوری حماسه ملی ایران، در اساطیر، اوستا، متون پهلوی و یافته های باستان شناسی است.
اتیمولوژی سیاوش و بحث در خصوص جایگاهش در اسطوره های ایرانی و شناخت کهن الگوی بین النهرینی او دموزی در پنج حوزه «آیین ها»، «نخستین انسان»، «مساله شهادت»، «گیاه خون سیاوشان» و «سوگ سیاوش» نیز از جمله مواردی است که در این پژوهش مورد نظر بوده است.
توجه به موقعیت سیاوش در آیین های ایرانی و تداوم کارکردهای اجتماعی او در قالب سنت هایی همچون «حاجی فیروز»، «جشن نوروز»، و «مراسم کشتن خروس» از مؤلفه ها و شاخصه هایی به شمار می آید که در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر مورد بررسی قرارگرفته است.
حضور سیاوش در متن هایی همچون اوستا، بندهش و مینوی خرد همان حضوری است که او در اساطیر و شاهنامه فردوسی دارد، لذا مهمترین عملکردهای او در این متون نیز مورد نظر بوده است.
ساختار مرکزی و اندیشه محوری در هر کدام از فصول یاد شده بر مبنای نظر «مهرداد بهار» مبنی بر «ایزد نباتی» بودن سیاوش است، بدیهی است که مقوله های شهادت، گیاه خون سیاوشان و سوگواری همه متاثر از این نظر می باشد.
کلیدواژگان: سیاوش، خدای شهید شونده نباتی، اساطیر، اوستا و متون پهلوی
-
Page 1The celebrated poem of Ahmad Hatif of Isfahn, known in Persian as the Hatef’s Tarjiband is studied in the present paper from a historical point of view to reveal the status of this poet in Persian poetry, as well as its mystical content. First a short history of Tarjiband as a poetic form is revised, then the sixteen poets who have written a mystical Tarjiband are presented. All of these Tarjibands have the same rhythm and the refrain “He is one and there is naught but He” after each strophe. The total number of these Tarjibands is twenty one because some of these sixteen poets have written two Tarjibands. Searching the Persian poetical texts it is found that this kind of Tarjiband was begun from seventh century by Fakhr al-Din ‘Araghi and other poets before Hatif. Forsat al-Dowleh, a poet from Shiraz has continued this tradition. But among all these similar poems it is the work of Hatif that is rested popular and the others are approximately forgotten.
-
Page 21Abu Moslem Mohammad Ibn-Ali Ibn-Hussein Ibn-Mehr Izad is literary grammarian of fourth and fifth centuries whose name has been mentioned in some of the sources of sixth and later centuries. He was born in Darb Kushk quarter of Isfahan in 366 (L.H) and became one of the scholars of Isfahan school after passing scientific levels. Ibn-Moghri of Isfahan is one of his teachers and Khaje Nizam Al-Molk and Isfahani Hamami are among his most famous students.Although Abu-Moslem was one of the great literary figures of Isfahan, it seems that he was not considered as an interpreter and probably he had some ideas about the interpretation of some verses of Holy Quran. There is no written commentary which belongs to him and there is no commentary ascribed to him in the works of past scholars but in some texts he was mistakenly considered as an interpreter and a commentary was ascribed to him because of the name resemblance.
-
Page 31Being in the context of ideological government, the dominant trend of literature in Safavid period has powerful strains of formalism in its heart. Formalism and non- ideological attitudes, fighting against tradition, nonpolitical methods, laxity and negligence and meta-religious and supranational attitudes which is the characteristic of this literature has been posed in this literature in reaction to completely inverse manners of these indices. It is on the basis of this mentality and in reaction to this period and its cultural backgrounds that complexity, dissidence, theme finding, allegorical logic, independence, lack of unity and innovations in all subjects became fundamentally important.All of these characteristics have been forgotten in dominant simple, traditional, honest and imitating culture of society. Of course, the influence of circular criticisms in coffee houses, the dialect of Persian speakers of India, and the creativity of a number of poets of Isfahan and its suroundings on the formation of this style should not be forgotten.
-
Page 49Iran is considered to be the country of culture, art, poetry, and literature and numerous poets and scholars have appeared in this ancient and science encouraging country. Therefore, all cities and regions of this vast country have different shares in this arena. Some of the Iran’s centers have been salient and are famous for a technique among other techinques and an art among other arts. In addition, they have gained a special place and name in the history of this country. The role of Isfahan in the realm of culture, literature, and art has been outstanding. One of the linguistic knowledges that the scholars of this region have focused and overtaken the other regions is the knowledge of grammar writing and focusing on linguistic issues. A science that due to its technicality and subtlety has not come into focus. The comparison of the works done in Persian literature has been bound to books and articles and in proportion to other linguistic research, there has been more research in these areas and less attention is paid to linguistic issues. The present study is an attempt to exhibit the influential role of some of these scholars of Isfahan in this field and to review and describe the works of traditional and modern famous figures of this region regarding this technical knowledge. This knowledge has a profound influence on discovering the hidden dimensions and analyzing texts if focused. However, this is a neglected area of research.
-
Page 65Safavid period is one of the most important historical periods of old Iran with regard to foreign relations. Among these, cultural and political relations with India are outstanding due to historical and mostly peaceful backgrounds, especially in the field of Persian language and literature. The influence of Persian literature on India was so much that this country became not only a rich and fruitful place for Iranian poets and literary figures, it also became the origin of another type of Persian literature. Although Iranian poets and literary figures, due to access to innate resources of this language and culture, were considered as the model, the attempts of cultural figures of the Subcontinent had local color and were different from Iranian linguistic and cultural criteria and norms. Because of this, there were a lot of critical controversies over the correctness and eloquence of literary works of Persian speakers of India. Iranians accussed them of doing unfounded innovations and linguistic experiences and these people, instead, claimed that they had the right to do so on the basis of certain reasons.
-
Page 85This article is about adaptation of Iranian cinema of contemporary narrative literature and tries to analyze the relation between these two media statistically during the past years. By focusing on these adapted movies, it also introduces the influential writers and directors. Finally, one of the acceptable cases of this trend, The Boots directed by Mohammad Ali Talebi based on a short story with the same title written by Houshang Moradi Kermani, is criticized individually and the notes used in this adaptation are introduced on the basis of references.
-
Page 101This article is about Siavash as one of the most important characters of Iranian national epic, myths, Avesta, Pahlavi texts and archaeological findings.The etymology of Siavash and discussing his character in Iranian myths and recognizing his Mesopotamian archetype – Domuzi –in five branches: “customs”, “first man”, “Martyrdom”, “khun Siavashan plant” and “mourning of Sivaash”. are also studied in this article.Siavash’s position in Iranian customs and continuation of his social functions in the form of traditions such as “Haji Firooz”, “Norooz Celebration” and “Ceremony of cock killing” are also studied.The central structure in this article is Dr.Bahar’s idea that this myth is based on “Corn God” idea.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.