نشریه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
پیاپی 11 (پاییز 1388)

برخی از روشنفکران سکولار، به پیروی از غرب، ادعا میکنند که دین عامل خشونت است و به دنبال این ادعا نتیجه میگیرند که نباید به دین مجال بروز و تاثیرگذاری در عرصه ی روابط اجتماعی انسان ها داده شود، بلکه باید به درون خانه ها و مساجد و در شکل عبادت و نیایش محصور و محدودش کرد و عرصه حیات اجتماعی را تحت سلطه عقل انسانی قرار داد تا زندگی جمعی به صورت آرام و امن و همراه با صلح و مدارا سپری شود. آیا این ادعا و نتیجه گیری صحیح است؟! برای اینکه به پرسش بالا پاسخ دقیق داده باشیم، ناگزیریم پرسش را اندکی بشکافیم.

ابوحامد محمد غزالی ازبزرگان علم در جهان اسلام است. وی دارای تالیفات بسیار و طی قرن های متمادی هم درسراسرجهان اسلام وهم دنیای غرب نزد اهل نظرواندیشه مورد درصدد برآمد آرا و افکار فلاسفه را بررسی «تهافت الفلاسفه» توجه بوده است. وی درکتاب کند و سستی آنها را بیان دارد. این کار او عده ای را ازفلسفه گریزان ساخت، ولی حکیمان را نوشت. «تهافت التهافت» دوره های بعدی به رد آن پرداختند از جمله، ابن رشد، که استاد سید جلال الدین آشتیانی بزرگ فیلسوف عصر حاضر که آثار ارزشمندی را علاوه بر «نقدی بر تهافت الفلاسفه غزالی» نوشته و یا تصحیح و تحشیه زده است، درکتاب تبیین آرای حکیمان و دفاع از مبانی آنان، بیان می دارد که غزالی به جان و عمق فلسفه راه نیافته و خیالاتی را به هم بافته و با آنها ستیز کرده است. و اگر نزد استادی زبردست فلسفه می خواند واشعری گری خود را کناری می نهاد، به عمق فلسفه می رسید و آن گاه چنین اشتباهاتی ازاو رخ نمی داد، که به واسطه آنها حکیمان را مورد تکفیر قرار دهد.