فصلنامه تحقیقات مهندسی کشاورزی
سال هشتم شماره 1 (بهار 1386)

زردآلو میوه ای فرازگراست و فرآیند رسیدگی آن بر اثر اتیلن تسریع می شود. جلوگیری از فعالیت یا بیوسنتز اتیلن می تواند فرآیند رسیدگی را کاهش دهد. این تحقیق با هدف بررسی اثر نوع بسته بندی و مدت زمان نگهداری زردآلوی رقم شاهرودی در سردخانهبه منظورکاهش ضایعات و افزایش عمر انبارمانی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان اجرا شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از طرح کامل تصادفی در قالب آزمایش فاکتوریل دو عامله با چهار تکرار استفاده شد. فاکتور اول نوع بسته بندی در چهار سطح(بسته بندی انقباضی، بسته بندی با فیلم پلی اتیلن، بسته بندی با فیلم پلی اتیلن + جاذب اتیلن وشاهد) و فاکتور دوم زمان نگهداری در 5 سطح (0، 15، 30، 45 و 60 روز) تعیین شد. مقایسه میانگین ها به روش دانکن اجرا شد. نتایج نشان داد که به کارگیری بهترین بسته بندی که بتواند خصوصیات کیفی میوه را پس از 60 روز حفظ کند بسته بندی با پوشش پلی اتیلن همراه با جاذب اتیلن است.

برای توسعه و کاربرد مدل های ریاضی برای پیش بینی انتقال آب و املاح در شرایط آبیاری، لازم است این گونه مدل ها برای مناطق مختلف واسنجی و ارزیابی شوند. به همین منظور، مدل SWAP به مدت دو سال زراعی (81-80 و82-81) در زمین تحت کشت گندم در شمال گرگان مورد ارزیابی قرار گرفت؛ این مدل، شرایط مزرعه ای انتقال آب، املاح و حرارت را در خاک شبیه سازی می کند. داده های مورد نیاز این پژوهش با استفاده از چهار سطح آب آبیاری شامل 50 (W1)، 75 (W2)، 100 (W3) و 125 (W4) درصد نیاز گیاه به همراه چهار سطح شوری شامل S1، S2، S3 و S4 جمع آوری شد که در سال اول به ترتیب برابر 6/1، 9/7، 8/10 و 6/13 و در سال دوم معادل 1، 3/9، 2/12 و 7/14 دسی زیمنس بر متر در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی به صورت کرت های خردشده با سه تکرار اجرا شده بود. به استناد تحلیل های آماری، با وجود متغیر های متعدد در شرایط مزرعه ای، مدل SWAP، مقدار رطوبت، شوری خاک، و عملکرد نسبی گندم را به خوبی شبیه سازی کرد. در همه موارد ضریب همبستگی بالاتر از 80 درصد و میانگین مربعات خطا کمتر از انحراف معیار داده ها بود. اما در سال اول و در مرحله آخر رشد گندم به دلیل فرض زهکشی آزاد برای شرایط مرزی پایین و بالا آمدن سفره آب زیرزمینی در این زمان، رطوبت خاک در عمق 80 تا 100 سانتی متری توسط مدل کمتر از مقادیر واقعی پیش بینی شده بود. اختلاف مقادیر شبیه سازی شده و مقادیر اندازه گیری شده تبخیر و تعرق در سال دوم به دلیل فراوانی روزهای بارندگی و در نظر نگرفتن سهم نفوذ عمقی مطلوب نبود.

این آزمایش به منظور تاثیر دور آبیاری و بستر کشت بر عملکرد و برخی پارامترهای رشد گوجه فرنگیگلخانه ای(CV. Hamra) در سال زراعی 82-81 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. آزمایش بر اساس طرح کرت های خردشده در قالب کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. دور آبیاری در سطح 4، 8 و 12 بار در روز در کرت های اصلی و سه بستر پرلیت، لیکا و مخلوط پرلیت و لیکا در کرت های فرعی قرار گرفتند. فاکتورهایی نظیر تعداد گره، اندازه میانگره روی ساقه اصلی، طول و قطر ساقه، تعداد برگ بوته، وزن خشک ساقه و برگ، تعداد گل آذین، تعداد میوه، میانگین وزن میوه و عملکرد به ازای بوته اندازه گیری شد. به طور کلی بسیاری از پارامترهای رشد اندازه گیری شده تحت تاثیر تیمارهای مختلف دور آبیاری قرار نگرفتند. عملکرد و میانگین وزن میوه در هر بوته تحت تاثیر دور آبیاری قرار گرفت به طوری که میانگین وزن میوه و عملکرد در دور آبیاری 12 بار در روز، بیشترین مقدار بود. بین بسترهای مورد آزمایش از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود نداشت. بیشترین عملکرد و میانگین وزن میوه مربوط به بستر لیکا با دور آبیاری 12 بار در روز بود که اختلاف معنی داری با دور آبیاری 8 بار در روز و بستر لیکا نداشت.

امروزه تحقیقات روی ادوات مرکب بنا به ضرورت های کاهش تردد، صرفه جویی در زمان و هزینه و افزایش راندمان مورد توجه جدی قرار دارد. هدف از تحقیق حاضر، مقایسه دو دستگاه گاوآهن تلفیقی شامل گاوآهن برگردان دار + بازوی قلمی و گاوآهن بشقابی + بازوی قلمی با گاوآهن برگردان دار معمولی (گاوآهن متداول اغلب مناطق کشور) به عنوان تیمار شاهد بر برخی خصوصیات خاک با اندازه گیری شاخص مخروط خاک، جرم مخصوص ظاهری خاک، متوسط قطر وزنی کلوخه ها و درصد برگردان شدن بقایاست. خاک محل آزمایش دارای بافت لومی با رطوبت 18-16 درصد در منطقه کرج بود. نتایج نشان داد که در عمق 30-20 سانتی متری سطح خاک بیشترین کاهش جرم مخصوص ظاهری نسبت به قبل از شخم مربوط به تیمار گاوآهن برگردان دار + قلمی (با 76/30 درصد) است. همچنین به دلیل وجود سخت لایه شخم در عمق مذکور استفاده از گاوآهن تلفیقی برای شکستن لایه مذکور موثر است. تیمار گاوآهن بشقابی + قلمی کمترین مقدار متوسط قطر وزنی کلوخه را دارا بود (3/55 درصد نسبت به دو تیمار دیگر کاهش دارد). بنابراین اگر هدف از شخم زدن خاک خردشدن هرچه بیشتر خاک سطحی و کاهش عملیات خاک ورزی ثانویه باشد بهتر است از این گاوآهن استفاده شود. ار + قلمی کمترین میزان برگردان شدن بقایای گیاهی را گاوآهن بشقابی+ قلمی داشته است (3/67 درصد). بنابراین چنانچه هدف از عملیات شخم باقی گذاشتن مقداری معتنابه از بقایای گیاهی بر سطح خاک باشد استفاده از این گاوآهن پیشنهاد می شود.

به منظور بهبود بهره وری آب آبیاری در تولید دانه ارقام برنج، پژوهشی طی دو سال زراعی 81-1380 و 82-1381 به صورت طرح آماری کرت های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات شهید فزوه اصفهان اجرا شد. سه تیمار میزان آب آبیاری (کرت اصلی) شامل: غرقاب دائم با ارتفاع 5/3 سانتی متر در تمام دوره فصل رشد (I1)، غرقاب دائم با ارتفاع 2/2 سانتی متر در تمام دوره فصل رشد (I2)و تیمار غرقاب متناوب 5/1-0 سانتی متر (I3)با هشت رقم و لاین برنج (کرت فرعی) شامل: گرده محلی، زاینده رود، سازندگی، حسنی شمال، 97-67، 113-67، 47-67 و 72-67 مد نظر قرار گرفتند. در دوره رشد و در پایان فصل رشد، عملکرد دانه و شاخص های بهره وری آب برای تیمارهای آبیاری و ارقام مختلف برنج برآورد شد. حداکثر میزان بهره وری آب مصرفی مربوط به رقم زاینده رود تحت تیمار I3 و به میزان 1/9 کیلوگرم به ازای هر میلی متر آب است که نسبت به تیمار آبیاری I1 افزایشی برابر 82 درصد نشان می دهد، یعنی با 4/33 درصد کاهش آب مصرفی از طریق اصلاح مدیریت مصرف آب تنها 1/11 درصد افت عملکرد در واحد سطح اتفاق می افتد. همین رقم تحت تیمارهای دیگر آبیاری نیز نسبت به بقیه ارقام برتری دارد. بعد از این رقم، لاین 113-67،سازندگی و رقم محلی گرده بیشترین مقدار بهره وری آب مصرفی را دارا هستند. با توجه به نتایج این پژوهش اعمال آبیاری غرقاب متناوب قابل توصیه است.

به منظور حفظ رنگ برگه گلابی از واکنش های قهوه ای شدن، طرحی به صورت آزمایش های فاکتوریل در قالب پایه های کاملا تصادفی با 3 فاکتور و سه تکرار در سال 1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی به اجرا درآمد. فاکتور اول رقم گلابی در2سطح شاه میوه و ویلیامز، فاکتور دوم زمان فرو بردن برش ها در محلول اسیدی در 2 سطح 5 و 10 دقیقه و فاکتور سوم غلظت اسید در 3 سطح صفر، 1 و 2 درصد بود. گلابی پس از آماده سازی به روش آفتابی مستقیم خشک شد. نتایج تجزیه حاکی از تاثیر معنی دار رقم و غلظت اسید بر مقدار رطوبت، اسیدیته، pH، قابلیت جذب آب برگه ها و دانسیته نوری است. مقایسه میانگین ها نشان داد که با افزایش غلظت اسید تا 1 درصد شدت رنگ و یا به عبارتی تشکیل رنگدانه های قهوه ای کاهش پیدا می کند ولی افزایش آن تا 2 درصد تاثیر معنی داری ندارد. مقایسه میانگین های مربوط به امتیازات رنگ، طعم و مزه نشانگراین است که گروه پانل رنگ، طعم و مزه برگه های حاصل از رقم ویلیامز را ترجیح داده اند. بر اساس نتایج حاصل، برای حفظ رنگ برگه گلابی از واکنش های قهوه ای شدن استفاده از اسیدسیتریک با غلظت 1 درصد و به مدت 5 دقیقه و از رقم ویلیامز توصیه می شود.

در این تحقیق،عملکرددستگاه های جداساز شلتوک (پادیه) نوع صندوقی و سینی شکل از نظر فنی و اقتصادی، نسبت به سه رقم شلتوک رایج در استان فارس(کامفیروزی،آمل-3 و نعمت) ارزیابی شده است. به منظور اجرای این تحقیق، از طرح آماری کرت های خردشده در پنج تکرار استفاده شد. سه رقم شلتوک به عنوان کرت های اصلی و دو نوع دستگاه جداساز به عنوان کرت های فرعی انتخاب گردید. جهت مقایسه میانگین ها نیز از آزمون دانکن استفاده شد. آزمایش در یک کارگاه شالیکوبی اجرا شد. در هرتیمار با نمونه گیری از خروجی دستگاه های پوست کن و جداساز شلتوک، درصد شلتوک و برنج قهوه ای و از خروجی دستگاه صیقل دهنده، درصد شکستگی برنجاندازه گیری شد. همچنین ظرفیت و توان مورد نیاز دستگاه ها نیز اندازه گیری و مقایسه شد. به منظور مقایسه اقتصادی دو نوع دستگاه جداساز شلتوک، از روش بودجه بندی جزئی استفاده شد. نتایج نشان داد که درصد شلتوک و درصد برنجقهوه ای خروجی (میانگین داده های مربوط به سه رقم شلتوک در یک دستگاه جداساز) در نوع سینی شکل، به ترتیب با مقادیر 03/76 و 89/99 درصد، نسبت به نوع صندوقی، به ترتیب با مقادیر 32/28 و 5/99 درصد، به طور معنی داری بیشتر است. همچنین درصد شکستگی برنج در سیستم تبدیل مجهز به دستگاه جداساز نوع سینی شکل با 34/18 درصد به طور معنی داری کمتر از نوع صندوقی با 75/21 درصد بود. مشخص شد که ظرفیت دستگاه جداساز سینی شکل حدود یک و نیم برابر صندوقی و توان مورد نیاز جهت راه اندازی دستگاه جداسازصندوقی پنج برابر سینی شکل است. ارزیابی و مقایسه عملکرد دو نوع دستگاه جداساز نشان داد که در هر سه رقم شلتوک مورد آزمایش، دستگاه جداساز سینی شکل بهتر از نوع صندوقی است. در مجموع از نظر فنی و اقتصادی می توان گفت که دستگاه جداساز نوع سینی شکل برای ارقام آمل-3 و نعمت و نوع صندوقی برای رقم کامفیروزی مناسب است.

توجه به احیای مراتع، حفاظت خاک، افزایش ظرفیت نفوذپذیری خاک و ارائه روش های قابل اجرا خصوصا بهره گیری از ماشین های کشاورزی و سیستم های بی خاک ورزی و کم خاک ورزی اهمیت ویژه ای دارد. با بررسی ویژگی های پوسته دانه برنج به عنوان مالچ گیاهی و با توجه به خصوصیات فیزیکی بذر سه گونه گیاه مرتعی، دستگاهی طراحی و ساخته شد که به سهولت مالچ را در خاک به صورت ردیفی قرار می دهد و امکان توسعه گیاهان مرتعی را فراهم می آورد. از خصوصیات دستگاه مالچ-بذرکار آن است که پشت تراکتور با اتصال سه نقطه ای نصب می شود و در زمین های دست نخورده بدون استفاده از ماشین های خاک ورزی به کار گرفته می شود. سیستمی روی دستگاه ساخته شد که می تواند بذر گونه های مرتعی شامل: سکاله مونتانوم (Secale montanum)، فستوکا آرندیناسه (Festuca arundinacea) و بروموس تومنتولوس (Bromus tomentellus)، را در خاک بکارد. این مطالعه علاوه بر ارائه محاسبات طراحی، چگونگی استفاده از ضایعات گیاهی (مالچ پوسته برنج) را بیان می کند. پس از طراحی و ساخت دستگاه، عملیات مزرعه ای با کاشت گونه های یاد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، آزمایش فاکتوریل انجام شد. فاکتورهای گونه در سه سطح یاد شده، مقدار مالچ در سه سطح بدون مالچ، 200 گرم در متر و 300 گرم در متر پیشروی، و فاکتور عمق در دو سطح 2 و 4 سانتی متر، در 3 تکرار مورد آزمون قرار گرفتند. شاخص های تعداد گیاه جوانه زده و درصد جوانه زنی پایا اندازه گیری شد. میزان مصرف مالچ (1162 و 1744 کیلوگرم در هکتار) بذر گیاهان مرتعی (7/6 تا 18 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. سرعت دستگاه در مزرعه 4 کیلومتر در ساعت بود. با اندازه گیری شاخص های تعداد گیاه جوانه زده و درصد جوانه زنی پایا، مشخص شد که اختلاف معنی داری بین فاکتورها وجود دارد. اثر اصلی عمق کاشت تاثیری نداشت و اثر اصلی مالچ نشان دهنده تاثیرات معکوس بر رشد گونه های مرتعی بود. از بررسی تاثیرات متقابل مشاهده شد که افزایش مالچ پوسته دانه برنج بر گونه مرتعی سکاله مونتانوم اثر افزایشی نشان نمی دهد، گونه سکاله مونتانوم درحالت بدون مالچ وضعیت مطلوب تری دارد. مالچ روی گونه های دیگر چندان موثر نبود.

روش نفوذسنج گلف یکی از روش های اندازه گیری هدایت هیدرولیکی اشباع خاک در بالای سطح ایستابی است که در آن پارامترهای هدایت هیدرولیکی اشباع (Kfs) و پتانسیل جریان ماتریک (fm) از طریق حل معادله آنالیز دو عمقی ریچارد به روش دستگاه معادلات دو مجهولی مربوط به دو عمق استغراق در یک چاهک، تعیین می شوند. نتایج این روش در خاک های همگن رضایت بخش است اما در خاک های مطبق درصد زیادی از نتایج Kfs و fm منفی و غیرمنطقی خواهد شد. آنالیز دو عمقی ریچارد بستگی زیادی به عمق های استغراق H1 و H2 و مقادیر دبی ورودی به چاهک در این عمق ها دارد. از این رو، در این تحقیق تاثیر کاهش یا افزایش عمق استغراق H2 نسبت به H1 در ایجاد نتایج منفی و غیر منطقی Kfs و fm در خاک های لومی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش نسبت H2/H1، ضمن کاهش قابل توجه تعداد مقادیر منفی و غیر منطقی Kfs و fm، بین میانگین هریک از این مقادیر در سطح 5 درصد تفاوت معنی داری ایجاد نخواهد شد.

به منظور کاهش شکستگی و ضایعات برنج، توپی سفیدکن تیغه ای برنج به مارپیچ انتقال مجهز شد. آزمایش های اولیه نشان داد، استفاده از این توپی می تواند شکستگی برنج را در حدود 5/2 درصد کاهش دهد. برای تکمیل طرح فوق و بررسی تاثیر عواملی نظیر سرعت توپی و موقعیت تیغه بر کیفیت برنج سفیدشده، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار روی برنج رقم سازندگی اصفهان اجرا شد که در آن اثر سرعت توپی در پنج سطح 500،600، 700،800 و900 دور بر دقیقه و موقعیت تیغه در سه سطح: 1- فاصله تیغه از ابتدای توپی 7 میلی متر و از انتهای آن 9 میلی متر، 2- فاصله تیغه از ابتدا و انتهای توپی 8 میلی متر و 3- فاصله تیغه از ابتدای توپی 9 میلی متر و از انتهای آن 7 میلی متر بر کیفیت برنج سفیدشده ارزیابی شد. در هر تیمار درصد شکستگی برنج، درصد برنج سفید سالم و درجه سفیدشدگی اندازه گیری و شاخص کارایی سفیدکن محاسبه گردید. نتایج نشان داد اثر سرعت توپی در سطح احتمال 5 درصد بر شکستگی و برنج سفید سالم معنی دار است و نیز موقعیت تیغه در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل سرعت توپی و موقعیت تیغه بر درجه سفیدشدگی و شاخص کارایی سفیدکن در سطح احتمال 5 درصد معنی دار است. بر این اساس، مناسب ترین حالت های کاری سفیدکن بهینه شده در سرعت 600 دور بر دقیقه و موقعیت سوم تیغه (فاصله تیغه از ابتدای توپی 9 میلی متر و از انتهای آن 7 میلی متر) یا سرعت 800 دور بر دقیقه در هر یک از سه موقعیت تیغه (ترجیحا موقعیت اول تیغه) به دست آمد. در این دو تنظیم به ترتیب میانگین شکستگی برنج 11 و12 درصد، درجه سفید شدگی 84/8 و02/ 8 درصد و شاخص کارایی سفیدکن 86/7 و 1/7 بود.