فهرست مطالب
پژوهشنامه ادبیات تعلیمی
پیاپی 3 (پاییز 1388)
- 182 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
- تاریخ انتشار: 1388/09/20
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-20فارسی دری که از زمان نخستین خاندانهای حکومتگر ایرانی به عنوان زبان رسمی ایرانیان دراین سرزمین کاربرد داشته است، در طول عمر هزار و چند صدساله خود دوره های تاریخی گوناگونی را پشت سر گذاشته و متناسب با هر یک از این دوره ها، تغییراتی، بویژه در محتوای واژگانی آن پدیده آمده است. این زبان که در نخستین دوره کاربرد رسمی خود از درجه ای قابل ملاحظه از خلوص واژگانی برخوردار بوده است، در تماس با اقوامی با زبانهایی متفاوت، واژه هایی را از آنها به وام گرفته و بر محتوای خود افزوده است و به همین علت است که در زبان فارسی، گاه با واژه هایی عربی، مغولی،ترکی و... سروکار پیدا می کنیم.
با انقلاب مشروطیت و گسترش روابط سیاسی، بازرگانی و فرهنگی میان ایران و کشورهای مغرب زمین واژه هایی دراین زمینه ها به زبان فارسی راه یافته، به دلایل گوناگون مورد استفاده قرار می گیرند که جستجو و بر شمردن همه آنها از حوصله این مقاله خارج است. ناچار با گشت و گذاری شتابزده در دوره های مختلف پیش از انقلاب مشروطیت، کار بررسی را بر شعر مشروطیت متمرکز ساخته، راه یابی واژه هایی خارجی (فرنگی) را در آثار شعرایی، چون ادیب الممالک فراهانی، وحید دستگردی، سید اشرف الدین گیلانی، عارف قزوینی، فرخی یزدی، ملک الشعرا بهار و بویژه در دیوان ایرج میرزا جستجو می کنیم.
کلیدواژگان: فارسی دری، لغات خارجی، دادوستد فرهنگی، انقلاب مشروطیت -
صفحات 21-38حکیم نظامی گنجوی از بزرگان وئنو آوران ادب فارسی به شمار می رود. خمسه او از آثار معتبر واصیل ادبیات فارسی محسوب می شود و از این جهت، تقلیدهای زیادی از آن صورت گرفته است.
از دیر باز تصحیح های مختلفی از خمسه نظامی انجام شده است و امروزه نیز شارحان بزرگواری، مانند حسن وحید دستگردی، برات زنجانی، بهروز ثروتیان، عبد المحمد آیتی و... به شرح ابیات این پنج گنج، همت گمارده اند، اما متاسفانه با وجود تلاش این استادان، هنوز ابیات زیادی از آثار او دچار ابهام است و در بسیاری از موارد، مشکل ابیات همچنان باقی است.
یکی از منظومه های خمسه نظامی خسرو وشیرین است که 6500 بیت دارد و در بحر هزج مسدس مقصور سروده شده است. این منظومه ابیات مشکل و پیچیده ای دارد که شارحان در مورد آنها اختلاف نظر دارند. در این مقاله در پی آنیم تا برخی از ابیات مبهم از این منظومه را مطرح کنیم و ضمن بیان اختلاف نظر شارحان،درحد توان به رفع ابهام آنها بپردازیم.
کلیدواژگان: شرح، خسرو و شیرین، نظامی -
صفحات 39-58در این گفتار مدح نبی یا منقبت، به عنوان یکی از انواع ادبی در زبان فارسی و عربی بررسی می شود. ادبیات مذهبی، یکی از گونه های پر کاربرد در ادب فارسی و عربی است که به گونه ای بایسته و در خور مورد توجه علمی قرار نگرفته است. یکی از زیر مجموعه های مهم این گونه ادبی، مدایح نبوی (منقبت ها) است که از نظر کمیت و کیفیت در هر دو ادب درخور توجه است. در این مقاله، سعی بر آن است که پیشینه و سابقه این نوع ادبی بررسی گردد، وضعیت و چگونگی مدایح نبوی در ادوار مختلف ادب فارسی و عربی بررسی شود و چهره های شاخص و بر جسته این گونه ادبی -چه در ادب فارسی و چه در ادب عربی- معرفی گردند. مبنای کار در این مقاله، مقایسه نعت رسول اکرم (ص) در ترکیب بند جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی (588 ه) و همزیه نبویه احمد شوقی (1932 م)است. این کار با بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو منقبت، با پیش در آمد بررسی وضعیت منقبت سرایی در ادب فارسی و عربی همراه می گردد، تا هدف را به گونه بهتری مشخص نماید.
کلیدواژگان: مدایح نبوی، ادب فارسی و عربی، عبدالرزاق اصفهانی، احمد شوقی -
صفحات 59-90یکی از واقع گراترین شعرا و نویسندگان فارسی زبان سعدی است. او در ایده آل ترین اندیشه هایش(در بوستان) نیز جانب واقعیت را رها نمی کند و اصلا بنای آرزوها را بر واقعیت می گذارد تا تنها خواننده را در اندک زمانی با عالم خیال دل خوش نکرده باشد. سعدی عملی ترین راه ها را برای مشکلات بشر پیشنهاد می کند و پیش از آن به طرح موضوع و باز کردن مساله با همه جنبه هایش می پردازد و سپس با توجه به امکانات جامعه و توانایی های موجود در یک انسان به بیان راهکار می پردازد. با اینکه واقع نگری های سعدی را می توان در تمام آثار او جستجو کرد، ولی گلستان و بوستان جولانگاه اصلی اندیشه های واقع گرایانه سعدی است و موضوع دیرینه بخشش و قناعت، فقر و توانگری که در بابهای متعدد این دو اثر به تفصیل از آنها سخن گفته شده، زمینه ای است که در این نوشتار برای ذکر برخی از این اندیشه های کاربردی سعدی انتخاب شده است.
کلیدواژگان: سعدی، واقع گرایی، واقع بینی، بخشش، قناعت، فقر، توانگری -
صفحات 91-110در دوره قاجار، شعر بازگشت به اوج خود رسید. در این عصر، شاهان قاجار، شعر مدحی را در خدمت دستگاه تبلیغاتی خود در آوردند و شاعران نیز به پیروی از استادان سبک خراسانی، به قصاید مدحی توجه بیشتری کردند. در این میان، ابونصر فتح الله خان شیبانی، (1241- 1308 ه. ق) وضعی دیگر گونه داشت. او که در ابتدا در خدمت محمد شاه و ناصر الدین شاه قاجار بود و قصایدی در مدح آنها سروده بود، به هنگام جلوس ناصرالدین شاه بر تخت شاهی، از دربار رانده شد و مدتها در بلاد مختلف آواره وسرگردان بود. مدتی هم طریق درویشی در پیش گرفت و سر انجام، 25 سال از عمر خود را صرف آبادانی بیابانی در حوالی نطنز به نام «عشق آباد» کرد؛ اما آنجا هم توسط عده ای از اشرار ویران شد. به تظلم به پایتخت آمد، اما سودی حاصل نشد. همه این عوامل باعث گردید تا شیبانی به یکی از منتقدان عصر ناصرالدین شاه تبدیل شود و از این حیث در بین شاعران دوره بازگشت، تمایز و تشخصی دیگر یابد.
کلیدواژگان: شیبانی، بازگشت ادبی، اعتراض و انتقاد -
صفحات 111-126نثر مصنوع و فنی، نثری است که بر آرایشهای کلام و زیبایی های سخن استوار است و نویسنده در توصیف معانی از انواع صنایع لفظی و معنوی، مثل: تشبیه، استعاره، تشخیص، مجاز، کنایه، سجع، جناس، ای هام، تضاد، تناسب، تلمیح، لف و نشر، واج آرایی، تضمین، اقتباس، ارسال مثل، حسن تعلیل، مبالغه و... یاری می جوید و تصویرگری های شاعرانه و قرینه سازی های ماهرانه، سخن را بر پایه عبارات و قطعات متوازن و متساوی بر بستر سجع و ترصیع و موازنه می نشاند.
نمونه اعلای چنین نثر آراسته ای، کتاب نفثه المصدور شهاب الدین محمد زیدری نسوی است که با تسلط کامل، هنر خود را در سخن آرایی جلوه گر ساخته است. احاطه او در لفاظی و سخن پردازی، نثرش را تا حد شورانگیزی شعر بالا برده است.
در این مقاله سعی شده به بخشی از پردازشهای شاعرانه و آرایه های ادیبانه این کتاب و تناسبهای زیبایی که از جهت الفاظ و معانی در آن رفته است، اشاره شود و دریچه ای را به منظره زیبایی ها، لفظ پردازی ها و مضمون سازی های کتاب بر روی خواننده بگشاید تا این اثر گرانمایه با نگاهی دیگر مطالعه و ارزیابی گردد.
کلیدواژگان: نفثه المصدور، نثر فنی، شعر منثور، سخن آرایی، آرایه، تناسب لفظ و معنا، جناس، ایهام -
صفحات 127-152حکیم نظامی گنجوی از استادان بزرگ و از ارکان شعر فارسی است. در ادب فارسی داستان پردازی، در منظومه های پرآوازه او به اوج خود رسید. از جمله این منظومه ها، مثنوی هفت پیکر یا هفت گنبد است که گاهی بهرام نامه نیز خوانده شده و چهارمین منظومه نظامی است.
با نگاهی سطحی به آثار نظامی، این پرسش به ذهن خواننده متبادر می گردد که چگونه شاعری که عمری را در ریاضت و سیر و سلوک روحی و معنوی گذرانده و در روزگار جوانی مخزن الاسرار را آفریده، پیرانه سر اقدام به نظم داستانهای بزمی و عاشقانه نموده است؟ اما با توجه به شخصیت نظامی که مرد دین و حکمت و اخلاق است و با تامل در داستانهای وی -که دربردارنده نتایج اخلاقی و عرفانی است- درمی یابیم که اگرچه «به حسب صورت افسانه است، اما از روی حقیقت، کشف حقایق و معارف را بهانه است.» شاعر پرآوازه گنجه از نظر اعتقادی مسلمان معتقدی است. وی همه آثار خویش را با توحید و مناجات خدا آغاز می کند. ایمان و اعتقاد وی به رسالت نبی اکرم (ص) و خلافت خلفای راشدین به طریق سنیان در آثار او کاملا مشهود است.
در این مقاله، داستان انبیا در مثنوی هفت پیکر و برداشت تاویلی نظامی از این مایه های داستانی بررسی می گردد.
کلیدواژگان: حکیم نظامی، مثنوی هفت پیکر، تاویل، انبیا الهی (عیسی، موسی و، ، ، ) -
صفحات 153-168نظامی گنجوی به عنوان برجسته ترین سراینده مثنوی های بزمی در قرن ششم متفاوت از متقدمان و معاصران، همه سعی و کوشش خود را به کار می گیرد تا از مفاهیم مرسوم و متداول عصر خود پا را فراتر نهد و با رویکردی جدید به شعر، روح انسان گرایی را در آثار خود تثبیت کند و ترویج دهد. نظامی با توسع و تعمیق این مفهوم در آثار خود، هرگز از دو مقوله قومیت و دیانت غافل نبوده است.لذا سرزمینی را به تصویر می کشد که مردم آن فراتر از دو مفهوم فوق؛ به انسانیت بیشتر اهمیت می دهند. به همین دلیل، در جستجوی آرمان شهر خود از دروازه های شرع در مخزن الاسرار آغاز می نماید و در تبیین مفاهیم فلسفی و حکمی تا اسکندر نامه به پیش می رود. با این وصف، می توان نظامی را به عنوان سخنگوی ایران انسانی معرفی نمود.
کلیدواژگان: انسان گرایی، عدالت خواهی، نیکنامی، آرمان شهر
-
Pages 1-20Dari Farsi was the official language from the first Iranian royal family. This old language during different historical periods have been changed. this langrage from lutset of its official use was highly pure from leyical aspects in contact with different nations with different language background, it have loaned many words and added to its contents. Therefore you see many foreign words from Arabic, Mongol, Tuukish and … languages.With the Mashroothe revolution and the extension of relationship with westeren countries, some words in the fields of politics, trading and culture entered to the Persian language and were used for different purposes. The investigation of all these words are beyond the scope of this article. therefore the focus of this article is on the foreign words in the Mashroothe pootry. The literary works of poots like Adibol Almamalek Farahani, Vahid Dastjerdi, Farookhi Yazdi, Seeyd Ashrafodin Gilani, Aref Ghazvini, Malekol Shoara Bahar specially in Iraj Mirza's Divan have been investigated.
-
Pages 21-38Hakim Nezami Gangavi is considered to be one of the novel poets in the persion literature. His khamse is of the reliable and origin works in the Persian literature. This literary work has been imitated so many times.There have been various corrections from Khamse until now. And today great interpreters like Hasan Vahid Dastjerdy, Berat Zanjani, Behrouz Servatiyan, Abdol Mohammad Axati and…. have tried to explained verses of this literary work. Unfortunately in spite of great effort of these masters, there are still many verses which have remained ambigous.One of the versified stories of Khamse. namely, Khosrou and Shirin cantained 6500 verses which it is in the rhythm of Hazj Mosadas Maghsour. This versified story contains complex verses which interpreters have controversy over them.In this article, I have tried to explain the meanings of these complex verses by giving the views of different interpreters about them and then make the meanings of them clear.
-
Pages 39-58The article analyzes one of the genres generously used in both Persian and Arabic.Religious literature is a genre that has not been meritoriously studied by scholars. A subtitle of this genre which is worth mentioning both from the point in praise of prophet of Islam (Peace be upon him).In this article, the authors endeavor to depict the genre's history, background, statu and renowned composers, in different ras of Persian and Arabic literature. The axis of article revolves round a comparison of prophetic eulogies from Jamaladdin Abdol Razzagh Esfahani (Persian Tarkeeb Band) and Ahmad Shawqi (Arabic Hamziyeh Nabawiyeh).Expression of common aspects differences makes the status of the genre clear enough.
-
Pages 59-90One of the idealistic poets and writers in the Persian literature is Saadi. He never puts aside the reality in his idealistic thoughts. He buildup the wishes based on reality so that the readers don’t feel that the yare always in the imaginary world. Saadi Proposes the most prachical ways for Human problems. He also give some solutions: however, before giving solutions, he looks at the problems from different aspects. These solutions are according to human ability. Golestan and Bostan are the main field in which Saadi puts his idealistic thoughts however, you can also find these thoughts throughout his works. The subject matters Like generosity, contentment, poverty and wealth which are ekplained in depth in different chapters of these two books are a platform for this article to mention some idealistic thoughts of Saadi.
-
Pages 91-110Return poem reached its apogee in Qajar Era. In that era, Shahs employed panegyric poem in their propagandistic Organizatisn and also poets pay more attention to panegyric odes following masters of Khorasani style. In the meantime Aboonasr Fathollah Khan Sheibani (1240-1308 Hejira) had a quite different situation. He had been in the presence of Mohammad Shah and Nasereddin Shah at first and had panegyrized them, but he was send away from the court, when Nasereddin Shah came to the throne, and wandered about differen towns for a long time. Also he treaded on the dervishes Coarse for some times and finally engaged in cultivating a desert around Natanz with the name of (Eshgh Abad) for 25 years,but it was also destroyed by some rebels. He complained against the unjustice in the capital, but it didn,t yield any profit. All of these caused him to be come one of the critics of Nasereddin Shah,s era and to be distincted from other poets of Return Period. in this respect.
-
An introduction to the speech devices and delicacy of meanings in the Nafthe Almasdoru Zedari NasaviPages 111-126The technical and artificial prose is a prose based on figurative devices and finesse of language. Any writes who want to describe the meanings, may make use of figurative speeches such as assimilation metaphor, recognition, metonym, irony, harmonious, pun, allusion, contrast, proportion, alliteration, adaptation and so on to make his/her speech more beautiful. In this way a writer makes his/his speech more rhythmic and interesting. An excellent example concerning the rich use of poetic devices is Nafthado AlMasdour by Mohammad Zedari Nasavi. This prose work mostly looks like a piece of poetry rather than a prose.In this article the attempt is to refer to poetic devices used in this book and show their esthetic aspects more prominent for those who are interested in these fields. In this way it may be possible to look at this literary work differently.
-
Pages 127-152Hakim Nezami is a great master and a pillar of Persian poetry. In Persian literature, narration in his famous poems comes to climax, one of these poems is “Haft Peykar” or “Haft Gonbad” that somewhere is called “Bahram Name” and is the 4th Nezami`s poem.With a glimpse to Nezami`s traces, this question which how a poet spend his life in penance and spiritual demeanor and in his youth created “Makhzan O`lasrar” and in his old age began to compose erotic stories. But according to Nezami`s character which is a faith and wisdom man, and by thinking about his stories that include moral effects, understand that although apparently is a legend but in truth states realities.The famous Ganje`s began all of his traces with monotheism and praying God. His belief to Muhammad prophetic mission completely obvious in his traces.In this paper, prophet`s stories in Haft Peykar and Nezami`s interpretation of these stories is considered.
-
Pages 153-168Nezami Ganjavi, as the most leading poet of occasional poetry in the sixth century, different from his antecedent and contemporary poets, attempts to go beyond the convential concepts of his era and from a new perspective consolidates and spreads the spirit of humanism in his works. Besides, the development and deepening of this concept he has never neglected the two elements of race and religion.Hence he conceptualizes a land whose people pay more attention to humanism than race and religion. Therefore in search of his eutopia, he sets out from the gates of religion in Makhzan ol Asrer and proceeds to Eskandarnameh to shed light on the philosophical concepts. However, Nezami can be considered as the speaker of human Iran.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.