فهرست مطالب
فصلنامه مشکوه
پیاپی 107 (تابستان 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/07/01
- تعداد عناوین: 11
-
-
صفحه 4بیشتر مفسران و دانشمندان علوم قرآنی، مسئله پیوستگی و انسجام مضمونی قرآن را با ابزارها و الگوهایی مانند: ایده نظم، تناسب، غرض سوره، سیاق و ترتیب آیات، وجوه و نظائر، کلیدهای همبستگی و وحدت سوره ها و... دنبال کرده و تحلیل نموده اند و برخی از آنان مانند سید قطب، سعید حوی، اصلاحی و فراهی، مسئله مزبور را در کانون نظریه تفسیری خود قرار داده و از آن دفاع کرده اند. مسئله اصلی این نوشتار آن است که ضمن معرفی رویکردهای مزبور و در حد امکان بررسی و نقد آن ها، نشان دهد که هر یک از آن ها تا چه میزان و با چه اسلوبی توانسته اند انسجام مضمونی قرآن را اثبات کنند. به نظر نویسنده گرچه برخی نظریه های انسجام مضمونی از نوعی ابهام، ناسازگاری و عدم شمول رنج می برند و نیازمند احتیاط و نقد فزون تری می باشند، لیکن اولا ضرورت عصری در مواجهه با شبهات مستشرقان اهمیت رهیافت مزبور را نشان می دهد و ثانیا نظریه های انسجام مضمونی با وجود مبانی متفاوت و اختلاف رویه ای که دارند، معارض با هم نبوده، به رغم وجوه افتراق، حاکی از حد نصابی از سازگاری درونی معانی قرآن و انسجام مضمونی آن می باشند و از این رو می توانند به عنوان رهیافتی برای فهم بهتر قرآن به کار گرفته شوند.
کلیدواژگان: انسجام مضمونی، نظم، تناسب، سیاق، کلیدهای همبستگی، وحدت سوره ها، مستشرقان -
صفحه 29یکی از کهن ترین و اصیل ترین و در عین حال اثرگذارترین روش های تفسیر قرآن، روش تفسیر ادبی است. مقصود ما از تفسیر ادبی تفسیر کردن کلام خدا با تکیه بر علوم زبان عربی یا علوم ادبی است. اما به دلیل انعطاف ها و لغزندگی هایی که ویژگی طبیعی هر زبانی است، زمینه استفاده نادرست از علوم ادبی یکی از مهم ترین عوامل انحراف تفسیر از مسیر صحیح و سردرآوردن به وادی تفسیر به رای و تحریف معنوی قرآن به شمار می آید. در مقاله حاضر پنج آسیب مهم روش تفسیر ادبی قرآن که در عموم تفاسیر ادبی وجود دارد بررسی شده است:1. نقل و بیان وجوه مختلف اعرابی بدون نقد و بررسی کافی. 2. ذکر معانی متعدد و مختلف بدون نقد و بررسی کافی و ترجیح آن ها. 3. افراط در تاویل ادبی آیات با تاویل های نادرست. 4. نادیده گرفتن تفاوت های معنایی کلمات قریب المعنی. 5. توجه نکردن به معنای دقیق واژگان در عصر نزول. وجود این آسیب ها و پی آمدهای آن ها در تفسیر ضرورت دوچندان اهتمام به آسیب شناسی تفاسیر ادبی و به طور کلی تفسیر را به عنوان یک وظیفه خطیر آشکار می سازد.
کلیدواژگان: تفسیر ادبی، آسیب شناسی تفسیر، تاویل ادبی، روش تفسیر ادبی -
صفحه 52آگاهی از روش تفسیری معصومان - به ویژه امام صادق بنیانگذار مکتب جعفری- نه تنها ما را به سوی استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمود ساخته، بلکه به ما می نمایاند که -امام چه موقع از این روش ها بهره برده اند. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان می نماید که بدانیم روایات فراوانی از این امام در مصادر تفسیری اهل سنت انعکاس یافته و مفسران عامی مذهب به نقل آن ها همت گماشته اند.
در این مقاله ابتدا روایات تفسیری امام صادق در منابع تفسیری اهل سنت را پی جویی و استخراج نموده، آن گاه با تتبع در آن ها روش های به کار رفته از سوی امام را در تفسیر قرآن - نه تاویل آن - مشخص نموده و چنین نتیجه گرفته ایم که: صادق آل محمد در سخنان گوهربار خود، بسته به ظرفیت شنونده و فضای حاکم، با روش های گوناگونی قرآن را تفسیر و تبیین نموده اند. آن حضرت گاه معنای لغوی واژگان را بیان نموده و گاه با بیان مصداق یا جری و تطبیق، پرده از ابهام آن برداشته اند. ایشان در پاره ای از موارد با تمثیلی زیبا مشکل ترین مطالب را با زبانی ساده بیان می کنند. و این همه غیر از مصداق های باطنی است که امام در برخی موارد ارائه کرده، به تاویل آیه می پردازند.
کلیدواژگان: امام صادق، روش های تفسیری، تفسیر، قرآن، اهل سنت -
صفحه 82به عنوان گسترده ترین منبع دریافت قوانین و احکام شرع مقدس اسلام از اهمیت بسزایی برخوردار است. علومی که به این منبع می پردازند، علوم حدیثی نامیده می شوند که سه بخش «مصطلح الحدیث»، «رجال الحدیث» و «فقه الحدیث» را دربر می گیرد. مختلف الحدیث و مشکل الحدیث نیز به عنوان شاخه های فقه الحدیث از طلایه داران این رسالت عظیم هستند؛ اما سهم مشکل الحدیث در این مجموعه موضوعی است که در مقاله حاضر بررسی خواهد شد.
کلیدواژگان: دانش های حدیثی، مشکل الحدیث، فقه الحدیث، اختلاف الحدیث -
صفحه 99در نظام فکری و اعتقادی اسلام برگرفته از قرآن مجید، بندگان مؤمن همواره در پرتو کفایت الهی هستند. باور به این نکته که همه وقایع در جهان هستی به حول و قوه الهی انجام می گیرد، موجب آرامش خاطر و اعتماد به خداوند و همچنین ایجاد انگیزه برای تلاش مستمر انسان برای رسیدن به قرب الهی و کمال می گردد. در این مقاله، به عنوان نمونه برخی از مظاهر «کفایت الهی»، کفایت رسول گرامی اسلام در برابر مشرکان و کافران و کفایت بندگان مؤمن و پرهیزگار در تمامی طول زندگی آنان مورد بحث قرار گرفته است. همچنین ذیل برخی از آیات به این موضوع که چه کسانی از کفایت الهی بی بهره خواهند بود پرداخته شده و موضوع مهم پیوند «کفایت الهی» با «توکل» از دیدگاه قرآن کریم و احادیث معصومین مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: کفایت الهی، توکل، تفسیر موضوعی، مفردات قرآن -
صفحه 111بدون شک پرداختن به شخصیت حضرت زینب بدان معنی نخواهد بود که او نمونه ای است از زنان قرن اول هجری در جامعه اسلامی؛ چرا که چون او فقط یکی بود و تالی تلوی نداشت، لکن در هر صورت باید پذیرفت او زنی بود برخاسته از جامعه و محیط و فرهنگی که به اسلام منسوب و مربوط بود. هرچند مثل و مانندی نداشت، نه از آسمان به زمینش آورده بودند و نه جنسی فوق و وراء و خلاف جنس بشر داشت. انسانی بود از جنس انسان و از میان انسان ها و در میان انسان ها و پرورنده دامان انسانی از تبار و سیاق خویش.
عقل و درایت در او به کمال بود و ایمان و اعتقاد به غایت. عشق و احساس و عاطفه چون سایر زن ها، بلکه بیشتر و عمیق تر از او به ظهور می رسید. این همه اوصاف در او به تعادل و تناسب ممزوج گشته بود و رفتار و گفتارش را چنان نظام بخشیده بود که کمتر محل اشکال و انکار قرار گرفته است. با آن که راهی سخت و وظیفه ای سهمگین در یکی از دوره های پر تشنج تاریخ اسلام در پیش داشت، یکی از با نام و نشان ترین قیام های تاریخ را به همراه برادرش امام حسین رهبری کرد و در بخش بخش این حادثه بزرگ در صحنه هایی که حضورش الزام آور می ساخت تجلی گاهی از ترکیب عقل و عشق و عقیده برای همیشه تاریخ به یادگار گذاشت.
کلیدواژگان: قیام کربلا، زن در اسلام، زینب، قیام کربلا، عاشورا -
صفحه 120لباس بخشی از مظاهر فرهنگی یک کشور را تشکیل می دهد که بدون شک اهمیت آن کمتر از سایر جلوه های فرهنگی از قبیل هنر، معماری، ادبیات و موسیقی نیست. به رغم قابل توجه بودن موضوع، در آثار مسلمانان مواد تاریخی که باید ما را در عرضه شرحی کافی در مورد پوشش اسلامی یاری دهد پراکنده و ناقص است، ولی با استفاده از آثاری که محققان اروپایی در این زمینه تالیف کرده اند این کاستی تا حدودی جبران می شود. از این رو، نوشته حاضر علاوه بر بررسی آثار مسلمانان در باب پوشش اسلامی، به نوشته های غربی ها درباره این موضوع نیز پرداخته؛ همچنین غالبا از منابع مزبور نمونه هایی هم در زمینه پوشاک مسلمانان ارائه داده است.
کلیدواژگان: اسلامی، پوشش، لباس، پوشاک -
صفحه 141علم رجال یکی از دانش های اساسی در بهره گیری از احادیث معصومین است. هم اکنون اختیار معرفه الرجال یکی از مهمترین کتب رجالی شیعه در میان اصول چهارگانه این علم است که به روش علمای متقدم توسط فردی خبره، متخصص و بصیر به حدیث و رجال نگارش یافته است. امتیازات فنی این کتاب، مانند: کاربرد دقیق اصطلاحات، معرفی مبسوط فرق شیعه، جایگاه معصومین در علم رجال، مباحث رجالی بسیار مهم و دقیق چون «اصحاب اجماع» و غیره نشان می دهد که بهرغم برخی نقدها، این کتاب جایگاه علمی مهمی در مباحث رجالی دارد.
کلیدواژگان: حدیث، رجال، اختیار معرفه الرجال، ابوعمرو کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز -
صفحه 154در این مقال به نقد و بررسی ادله نگارنده بر توقیفی بودن رسم الخط قرآن پرداخته شده، و این نتایج به دست آمده است: 1. رسم الخط قرآن توقیفی نیست. 2. اصطلاح رسم العثمانی صحیح است. 3. می توان بخش قابل توجهی از دلایل اختلاف نگارش کلمات در رسم الخط قرآن را بر اساس اختلاف قراءات آشکار ساخت. 4. اختلاف نگارش کلمات در رسم الخط قرآن بر اساس معنی نیست، بلکه چه بسا بتوان بخش عمده ای از آن را زاییده اختلاف قراءات دانست. 5. به نظر می رسد همان طور که قرآن در به کارگیری ادبیات عرب شیوه ای نو در نینداخته است در نگارش قرآن نیز چنین کرده و چون و چند آن را به مردم وانهاده است.
کلیدواژگان: رسم الخط قرآن، توقیفی بودن رسم الخط قرآن، رسم الخط عثمانی، رسم الخط عثمان طه، اختلاف قراءات -
Abstractsصفحه 1
-
Page 4Most of the interpreters have analyzed the issue of thematic consistency of the Qur’an with such tools as the idea of order, proportion, purpose of the sura, and the keys to correlation and unity of the suras. Some of them, such as Sayyid Quṭb, and Sa‘id Ḥawwi, have placed the above issue in the center of their interpretation theory and defended it. In this article, while introducing the above approaches and critically reviewing them, the writer tries to indicate to what extent has each one of them been able to prove the thematic coherence of the Qur’ān. Although some of the thematic coherence theories suffer from a kind of ambiguity, and non-inclusiveness and are in need of more precise criticism, firstly the demands of the present time to encounter the misconceptions of the orientalists indicates the importance of the above approach, and secondly, the theories of thematic coherence are not contradictory with each other despite being of different origins, and can be used as an approach for better understanding the Qur‘ān.
-
Page 29What we mean by literary interpretation is to interpret the Word of God with an emphasis on Arabic language or literary sciences; however, due to the flexibility and slipperiness which are the natural features of any language, the ground for incorrect use of literary sciences is one of the important factors for the interpretations to deviate from the right course and wind up in interpretation by personal opinion and spiritual interpretation of the Qur’ān. In the present article five significant methodical defects of literary interpretation which exist in most of such interpretations are closely examined. The existence of these defects and their consequences in interpretation demands endeavor in purging literary interpretations and interpretations in general as a crucial duty.
-
Page 52Knowledge about the exegetical methods of the Infallible Imams – especially Imam al-Ṣadiq (A.S.), the founder of Ja‘fari School of Law – has not only guided us toward correct and systematic use of the Qur’an, but also shows us when the Imam has employed such methods.In this article, first the exegetical traditions of Imam al-Ṣadiq (A.S.) in Sunni exegetical sources have been explored and extracted, then with a close study of them and the methods used by the Imam in the Qur’an interpretation – rather than its ta’wil – it has been clarified and included that the Imam has interpreted and elucidated the Qur’an with different methods, depending on the capacity of the listeners and the dominant atmosphere. In some instances, he would interpret the most difficult issues with the most beautiful analogies and in the simplest language. All this is apart from the esoteric instances in which the Imam has given an allegorical interpretation (ta’wil) of a specific Qur’anic verse.
-
Page 66In this article, paying attention to a psychological reality, the writer as a first step makes the point that a woman, although having more capacity than a man to live alone, is forced by a strong psychological need to cohabit with a man to accept many difficult circumstances. Paying attention to this issue helps the husband in the first place and then the two arbitrators to better uncover the roots of dispute and incompatibility appeared between the couple.As a second step, the writer addresses the reciprocity of marital disobedience in jurisprudence, although in our socio-religious culture it is known to be related to the women.The writer studies the issue of marital disobedience with reference to the Qur’anic verses, traditions, and exegetico-legal texts and views it as a general concept which has different levels – in terms of intensity and weakness.
-
Page 82Traditions are of great importance as the most widespread source of receiving rules and precepts of the sacred law of Islam. Sciences that deal with this source are called ḥadith sciences, which consist of three parts of muṣṭalaḥ al-ḥadith (classification of ḥadith), rijal al-ḥadith (study of the transmitters of ḥadith), and fiqh al-ḥadith (science of ḥadith which deals with legal judgments). Mukhtalif al-ḥadith (contradictory ḥadith) and Mushkil al-ḥadith (difficult ḥadith), as branches of fiqh al-ḥadith, are also among the pioneers of this great task, but the contribution of Mushkil al-ḥadith in this collection is the topic addressed in the present article.
-
Page 99In the intellectual system of the Holy Qur’an, the faithful servants are always in the light of divine sufficiency. Believing that every event in the world of being takes place with the power and strength of God brings peace of mind and trust in God as well as motivating one for constant endeavor to attain divine proximity and perfection. In this article, some of the manifestations of divine sufficiency in the faithful are discussed about. The important issue of the relation between “divine sufficiency” and ‘trust” is also dealt with from the viewpoint of the Qur’an and the traditions of the Infallible Imams (A.S.).
-
Page 111There is no doubt that dealing with the personality of ḥaḍrat Zaynab does not mean that she was a typical of the first/seventh century women in the Muslim community, since she was only one and had no equal.She was perfect in her intellect and insight and sublime in her faith and creed. Love, compassion, and affection were manifested in her like other women, but much greater and more profound. All such attributes were so moderate and proportionate in her personality and so interwoven with her words and conducts that she would rarely be questioned or denied. As the tortuous path and heavy responsibility awaited her in one of the most tense and troublesome eras of Islamic history, she left behind a combined manifestation of intellect, love, and ideology in the great tragedy of Ashura, in scenes where her presence was demanded, to be recorded in history.
-
Page 120Clothing is a part of the cultural manifestation of a country. Despite its importance, the issue of Islamic covering has been sparsely discussed in Islamic sources; however, with the works authored by European researchers, this deficiency is somehow made up for. Besides studying the Islamic works concerning Islamic covering, the present article addresses the western writings and gives examples of Muslims clothing from these sources.
-
Page 141‘Ilm al-Rijal (scrutiny of transmitters) is one of the pivotal sciences in enjoying the traditions of the Infallible Imams (A.S.). Ikhtiyar Ma‘rifat al-Rijal is one of the most important Shi‘a rijali books among the four principles of this science, which is written by a learned and insightful scholar of ḥadith and rijal with the style of the earlier scholars. Technical distinctions of this book, such as accurate application of expressions, extensive introduction of Shi‘a sects, the status of the Infallible Imams in ‘Ilm al-Rijal, the very important and accurate rijali (biographical) discourses like Aṣḥab-i Ijma‘ (companions of consensus), etc. indicates that despite some criticisms, this book has a significant status in rijali discourses.
-
Page 154In this article, the writer reviews and criticizes the reasons given in the article “Rasm al-Muṣḥaf; Characteristics and Viewpoints” [written by the learned scholar Mr. Muḥsin Rajabi, published in Mishkat No. 104, winter 1388] declaring the orthography of the Qur’an to be subject to scriptural ruling (tawqifi) and made the followingConclusions1. Orthography of the Qur’an is not tawqifi. 2. The term Uthmani orthography is correct. 3. A considerable part of the reasons for difference in writing words in the orthography of the Qur’an can be revealed on the basis of difference in qira’at (readings). 4. Difference of writing words in the orthography of the Qur’an is not based on the meaning; rather, a major part of it is likely to be originated from difference in qira’at. 5. It seems that as the Qur’an has not recast a new procedure in employment of Arabic literature, so has it also dealt with writing of the Qur’an and has left it up to people.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.