نشریه علوم خلاقیت شناسی و حل مسئله ابداعی TRIZ
پیاپی 1 (تابستان 1382)

خلاقیت شناسی به عنوان یک حوزه علمی بین رشته ای و چند رشته ای عبارت از علم مطالعه فرایندها و پدیده های خلاقیت و نوآوری در موضوعات مختلف و از جنبه های گوناگون می باشد. یکی از شاخه های خلاقیت شناسی به نام خلاقیت شناسی تحلیلی فرایندها و پدیده های خلاقیت و نوآوری را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نتایج حاصله را در قالب روش های کاربردی برای رشد و توسعه خلاقیت و نوآوری ارائه می نماید. نظریه حل ابداعانه مسئله موسوم به TRIZ ارائه شده توسط خلاقیت شناس روسی گنریک آلتشولر حاصل خلاقیت شناسی تحلیلی هزاران اختراع ثبت شده است. اجزاء اصلی دانش TRIZ شامل موارد: 1- هشت قانون تحول و تکامل نظام های فناورانه 2- 76 قاعده معیار برای حل ابداعانه مسئله 3- مجموعه ای از مفاهیم اساسی علوم پایه 4- چهل اصل اختراع 5- روش ARIZ می باشد.

در این مقاله ابتدا تعریف مختصری از کارآفرینی ارائه و سپس به ویژگی های کارآفرینان و مفهومی تحت عنوان تخریب خلاق اشاره می شود.
در ادامه موضوعات رابطه کارآفرینی با رشد اقتصادی، کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک، عوامل رشد اقتصادی از دیدگاه کارآفرینی و اهمیت کسب و کراهای کوچک در ایجاد اشتغاال مطرح گردیده و در انتها پیشنهاداتی چهت توسعه کارآفرینی ارائه می شود.

با توجه به اهمیت خلاقیت و نوآوری در این مقاله راهکاری برای رشد و توسعه ی آن ها در سازمان تحت عنوان «مخازن فکر» یا «مخازن اندیشه های خلاق» ارائه می گردد. ساختار کلی این مخازن که شامل 4 عنصر اصلی سخت افزار، نرم افزار، مشتریان و کاربران می باشند و انواع نظام های اطلاعاتی ایفای نقش کننده توضیح داده شده و الگوی فرایندهای لانه کبوتری و ارتباط آنها با مخان اندیشه های خلاق معرفی می گردد.

مخلوقات زنده روی کره زمین در طی چند میلیون سال تحول و تکامل پیدا کرده و بهترین سطح طراحی را دارا می باشند. به همین دلیل الهام گیری از مخلوقات زنده برای ابداعات و اختراعات فواید بسیار زیادی نصیب انسان می نماید. الگوبرداری از پدیده های طبیعت موجب ایجاد دانش کاربردی «بیونیکس» (Bionics) یا به عبارتی «فناوری خلاقیت بیونیکی» می گردد. این مقاله مقدمه ای عمومی درباره فناوری خلاقیت بیونیکی یا استخراج طرح ها و ایده های خلاقانه از طبیعت می باشد. موارد بسیار زیادی از پروژه های انجام شده و یا در حال انجام بر اساس این دانش وجود دارد که موجب پیشرفت در پژوهش های انسان می گردد. در این مقاله به برخی از این موارد اشاره می شود.

کارآفرینی در دو مفهوم فرآیند کارآفرینی و علم کارآفرینی دارای محتوای بین رشته ای و چند رشته ای می باشد. بخش عمده ای از فرآیند کارآفرینی عبارت از فرآیندهای خلاقیت و نوآوری است، از این رو یکی از روش های مهم مطالعه کارآفرینی با استفاده از مفاهیم علم خلاقیت شناسی می باشد.
علم خلاقیت شناسی عبارت از علم مطالعه فرآیندها و پدیده های خلاقیت و نوآوری در موضوعات مختلف و از جنبه های گوناگون است که مجموعه رویکردهای پژوهشی آن تحت عنون «رویکرد خلاقیت شناختی» می باشد.

این مطالعه به بررسی تاثیر یک دوره آموزشی پرورش خلاقیت بر میزان مولفه های تعیین کننده ی آن می پردازد. پژوهش به صورت اجرای دوره ی آموزشی با تاکید بر فعال سازی سه مولفه سیالی ذهن، انعطاف پذیری و ابتکار بر روی گروه آزمودنی 25 نفری در قالب طرح پیش آزمون پس آزمون با یک گروه انجام گرفت. برای ارزیابی سطح خلاقیت آزمودنی ها از آزمون تفکر خلق تورنس فرم B تصویری و در تحلیل آماری از آزمون t استفاده شد.

افزایش فشارهای جهانی برای کاهش هزینه ها، کاهش زمان آماده سازی محصول برای ارایه به بازار و نیز بهبود کیفیت محصول، باعث ایجاد تغییر روش هایی شد که سازمان ها با آن روش ها و پروژه های تولیدی خود را مدیریت می کردند و محصولاتشان را به بود می داند. بسیاری از شرکت ها برای غالب شدن بر این چالش ها به مهندسی همرو روی آوردند.

در این مقاله مدیریت مشارکتی به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای مدیریتی و در واقع ب عنوان سومین انقلاب در مدیریت و نقش آن به عنوان ابزاری برای توسعه خلاق ساززمان ها مطرح می گردد. در بخش های مختلف مقاله مفاهیم اصلی مدیریت مشارکتی مانند تعاریف گوناگون آن، اصول مشارکت، شرایط لازم برای کارکنان به منظو.ر مشارکت در سازمان، علل ضعف در فراگیری همه جانبه مدیریت مشارکتی و جنبه های اجرایی ان توضیح داده می شوند و بر اساس مفاهیم مطرح شده پیامدهای عمده اجرای مدیریت مشارکتی در مسیر توسعه خلاق سازمان بیان می شوند.