فهرست مطالب

فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)
سال یکم شماره 1 (پاییز 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/09/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • جهانگیر صفری، مسعود رحیمی، ابراهیم ظاهری صفحه 7
    این مقاله بر آن است که نقش گرایش های جنسیتی در انتخاب واژگان خطاب در داستان های ایرانی را بررسی کند. بعضی از واژگان خطاب از روی ماهیت خود عملکرد جنسیتی دارند. و ویژه ی زنان یا مردان می باشند. اما همان طور که بررسی شده است گوناگونی انتخاب بعضی از صورت های خطاب یا خطاب های ارجاعی، کم و بیش ناشی از موقعیت اجتماعی و ارزش های اجتماعی شخصیت های مطرح در این داستان های مورد نظر می باشد. برای مثال شخصیت های مرد در هنگام برخورد با شخصیت های زن بیشتر از ضمیر «تو» و اسم کوچک استفاده می کنند. اما شخصیت های زن، مخاطب مذکر خود را با شکلی مؤدبانه تر و با استفاده از نام خانوادگی، همراه با عنوان یا ضمیر شما عنوان می کنند. در این مقاله تلاش شده است که عمل کرد اجتماعی و کاربردی واژگان خطاب مانند اسم کوچک، نام خانوادگی یا اسم فامیل، ضمایر خطاب، عنوان های ویژه و واژگان های خویشاوندی و... با توجه به جنسیت مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که یکی از عوامل اصلی در انتخاب واژگان خطاب مربوط به جنسیت شخصیت های داستانی می باشد.
    کلیدواژگان: واژگان خطاب، داستان های معاصر ایران، جنسیت
  • قربانعلی ابراهیمی، حسن ناصحی صفحه 33
    زبان جنسیتی حاکم بر گفتمان جنسیتی غالب بر فضای اجتماعی ایران، به عنوان یکی از تاثیرگذارترین پدیده های موجود در کنش های زبانی و غیر زبانی افراد، در میان مجلات عامه پسند، به عنوان بخشی از نگاه رایج بر مفهوم جنسیت، نمود یافته است. از آن جایی که به نظر می رسد ایدئولوژی گفتمان جنسیتی حاکم، درصدد تزریق و بهره وری از نگاه جنسیتی خودساخته ای است که، تامین کننده ی منافع اش باشد، و این امر خود را به شکلی قدرت مند، در هستی اجتماعی افراد القاء نموده است، لذا، ما برآن شدیم تا تاثیر و استیلای این خواست را، در ناخودآگاه ذهنی و گفتمان جنسیتی جامعه ی ایران، مورد تحلیل گفتمان قرار دهیم. در این راستا، برخی از داستان های موجود در مجلات عامه پسند فارسی منتشر شده در سال1386، با پشتوانه ی نظری برگرفته شده از دیدگاه میشل فوکو و روش شناسی نورمن فرکلاف، مورد تحلیل گفتمان قرار گرفته اند. در این پژوهش، یافته های هریک از متون، با مقوله های اساسی ای چون، سلطه، واژگونی و ناخودآگاه ذهنی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه ی به دست آمده، حاکی از این است که، ذهنیت افراد جامعه، بخصوص زنان، تحت تاثیر ناخودآگاهی است که، حامل خواست گفتمان جنسیتی حاکم می باشد. لذا، آنها کنش هایی را در پیش می گیرند که، نه با خواست و باور خودشان، بلکه القاء گفتمان جنسیتی حاکم است که، از آن ها به عنوان ابزاری در جهت بازتولید وضعیت موجود، بهره می برد.
    کلیدواژگان: ناخودآگاه ذهنی، تحلیل گفتمان انتقادی، بازتولید زبان جنسیتی، سلطه، جنسیت
  • رضا نوبخت، نسرین احمدی صفحه 61
    در این مقاله نقش و جایگاه زنان و مردان در قصه های عامیانه (گپ شو) شهرستان لامرد با استفاده از نظریه ی نقش پارسونز مورد بحث قرار گرفته است. از میان مجموع قصه های عامیانه موجود در فرهنگ مردم این شهرستان 60 گپ شو انتخاب و با استفاده از روش فراتحلیل، مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش سعی شده قصه های نقل شده از افراد بالای 50 سال مورد استفاده قرار گیرد. هدف این بررسی در وهله نخست، آشنایی با قصه ها و عناصر فرهنگی است که به صورت شفاهی، نسل به نسل منتقل شده است. دیگر اینکه زنان و مردان در این قصه ها دارای چه نقش و جایگاهی اند؟ مقایسه پایگاه دو جنس دغدغه پایه ای این پژوهش می باشد. تحلیل محتوا؛ تکنیک تحلیل منابع مربوط به زمان های گذشته و یا فرهنگ های دیگر، بعنوان ابزار تجزیه و تحلیل در این تحقیق استفاده شده است. گرچه آمارها نشان از این دارد که نقش زنان در جامعه فعلی محدود به نقش خانگی نیست و برخی از زنان دارای نقش های سیاسی و اقتصادی هستند اما در این قصه ها زنان غالبا در نقش های خانوادگی و کلیشه ای سنتی ظاهر شده اند و ویژگی اخلاقی بارز آن ها ضعف و ناتوانی، مهربانی و دلسوزی و نداشتن ابزار قدرت و همچنین نداشتن قدرت است.
    کلیدواژگان: نقش بانفوذ، پایگاه زنان، نقش راهبردی، قصه های عامیانه، نقش عادی
  • آذرتاش آذرنوش، زهره دهقان پور صفحه 75
    بررسی علل، نحوه و میزان تاثیر گذاری حضور زنان در جنگ های صدر اسلام هدف اصلی مقاله ی حاضر است. حضور و مشارکت زنان در جنگ های صدر اسلام از واقعیت های مسلم و غیرقابل انکار تاریخ اسلام است. هر چند اسلام با حضور زنان در جنگ ها به عنوان رزمنده مخالف است، اما در مواردی که این اقدام به منظور دفاع از جان خویش، یا دفاع از وجود مبارک پیامبر (ص) و...، انجام گرفته، مخالفتی ابراز نشده است و پیامبر اسلام (ص) خانواده و همسران خود را نیز در غزوه ها مشارکت می داد. حضور و فعالیت زنان در جنگ ها در دوره ی مهم و تاثیر گذار صدر اسلام و درک این مطلب که علل حضور و میزان تاثیر گذاری آنان در میادین جنگ تا چه حد بوده، از اهمیتی ویژه برخوردار است. بنابراین در این پژوهش سعی شد تا علل مشارکت زنان در جنگ ها، فعالیت های متعدد آنان در پشت جبهه، همچنین فعالیت مستقیم در خط مقدم جنگ و به عنوان رزمنده و میزان تاثیر گذاری آنان در صحنه های نبرد تجزیه و تحلیل شود. روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی با رویکردی اجتماعی، از نوع تحلیل و مبتنی بر بهره گیری از اطلاعات منابع، مقایسه ی آن ها با یکدیگر، تحلیل و نقد متون می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که مشارکت زنان در جنگ های صدر اسلام با اهداف و انگیزه های مختلف انجام گرفته و زنان به عنوان عنصری فعال و مؤثر و به منظور کمک رسانی به مردان جنگجو، هم در پشت جبهه ها حضور داشتند و هم به گاه نیاز، در نبرد با سپاه دشمن حاضر می شدند و در بسیاری از موارد، جنگ را به نفع سپاه خویش تغییر می دادند.
    کلیدواژگان: نقش زنان، جنگ ها، دوره ی اموی، _ عصر نبوت، زن و جنگ، دوره ی خلفای راشدین، پشت جبهه
  • هادی عالم زاده، فریبا کاظم نیا صفحه 99
    خانواده نهادی زیستی- اجتماعی و یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماع است و در این نوشتار در نظر است با بررسی اجمالی ساختار نهاد خانواده در ایران در دوره ی تاریخی طاهریان تا مغول، تاثیر کنیزان بر کارکردهای سه گانه ی خانواده، (تامین نیازمندی های عاطفی جنسی، تامین موقعیت اجتماعی فرهنگی برای تولید مثل و تربیت فرزندان) و نیز مقایسه ی اجمالی نقش کنیزان و آزادزنان نسبت به این کارکردها و اشاراتی مختصر به دیگر وظایف کنیزان در نهاد خانواده به این پرسش پاسخ داده شود که آیا فراوانی کنیزان با تحول در نظام خانواده ارتباط دارد؟
    کلیدواژگان: زن، تاریخ اجتماعی، بردگی، برده، خانواده گسترده، کنیز، نهاد خانواده، تاریخ ایران، تعدد زوجات
  • عزت ملا ابراهیمی صفحه 119
    : پس از اشغال فلسطین به دست صهیونیست ها در 1948، شماری از فلسطینیان در کشورهای عربی هم جوار آواره شدند و برخی دیگر در داخل سرزمین های اشغالی به ویژه کرانه غربی و نوار غزه سکنی گزیدند. از آن پس فلسطینیان هرگز روی آرامش، ثبات و استقرار سیاسی را به خود ندیدند. در نتیجه شعر معاصر نیز از این اوضاع نابسامان تاثیر پذیرفت. آوارگی، تبعید، قتل، غارت، مصادره ی املاک و اراضی، تخریب و ویرانی و دیگر رخدادهای سیاسی ناگوار این کشور سبب شد تا شاعران زن فلسطینی پس از «اشغال» پیوسته نظاره گر درد، رنج و اندوه بی پایان هم وطنان خود باشند و بی وقفه آلام آنان را در آثار خود به تصویر کشند. بدین سان شعر آنان که مالامال از احساسات و عواطف صادقانه بود، پیوندی ناگسستنی با توده ی مردم برقرار کرد؛ روحیه مبارزه طلبی و آزادسازی وطن را در کالبد فدائیان دمید و گامهایشان را در راه پیشبرد اهداف جنبش ملی فلسطین استوارترساخت.
    کلیدواژگان: شعر معاصر، فلسطین، اشغال، زنان، اسرائیل
  • زهرا پیشگاهی فرد، مریم امیدی آوج صفحه 137
    هویت دارای ابعاد مختلفی است و مهم ترین بعد آن? هویت فردی و اجتماعی است. جهت نقش پذیری و رسیدن به حقوق واقعی در اجتماع شناخت این هویت ها ضرورت دارد. یکی از مهم ترین مسائل در ارتباط با هویت?بحث هویت یابی دختران و زنان جوان است که این موضوع در بین دختران و زنان جوان ایرانی در مسیری حرکت کرده که بین تصور آنان و جامعه از خود فاصله وجود دارد. بنابراین مسئله ای که اکنون با آن مواجهند مربوط به هویت آنان می باشد هویتی که به دلیل آموزش های به دور از واقعیت های اجتماعی دچار بحران شده است و زمینه خلاقیت و سازندگی را از آن ها سلب نموده است. این نوشتار بر اساس مطالعات کتابخانه ای در پی بررسی این سوال است که: - دختران جوان ایرانی چه هویتی دارند وچه عواملی مانع شکل گیری هویت ایرانی – اسلامی در آنان می باشد؟
    نائل شدن به هویت موفق در کشورهای در حال توسعه?کاری بس دشوار است زیرا معیارهای سنتی و مدرن درتعارض هم قرار دارند و جهت از بین بردن این تعارض و هویت یابی صحیح دختران جوان برای ایفای نقش در تمدن سازی?نقش خانواده?بهره بردن از دیدگاه های اسلامی و تجدیدنظر در سیاست های هویتی از سوی برنامه ریزان ذیربط ضروری به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: سنت، دختران ایرانی، تمدن سازی، هویت، مدرنیته
|
  • Page 7
    This article aims to explore the role of the gender bias in the choice of address terms in some Iranian contemporary stories. Some address terms due to their gender distinctive functions refer either to men or women; however, as it has been observed the variability in the choice of some address forms or references are more or less due to the social status and values of the interactants in the target stories. For example, male characters would address their counter parts with their first names and the pronoun /tou/, but the female characters would address their counter part more politely with their last names with the title or the pronoun /shoma/. This article thus tends to consider the socio-pragmatic functions of address terms such as the first name, the last name, the address pronouns, the special titles, and the kinship terms. The findings indicate that the major factor affecting the choice of the address terms is based on the gender bias of the interactants.
  • Page 33
    The distinguished gender language of the dominant gender discourse in the social atmosphere of Iran, as one of the most influential phenomenon determining the linguistic and non-linguistic actions of individuals, has been appeared in the popular magazines. It seems that the ruling ideology of the dominant gender discourse is to construct and use the self-made gender view that preserves its interests. This view deeply exerts its impact on the individuals’ social identity, therefore, we are going to analyze the dominance and the effects of this concept in the subjective subconscious and gender discourse of the Iranian society. The present study exploits the theoretical point of view of Michel Foucault and Norman Fairclough’s methodological approach to discursively analyze the stories published in Persian popular magazines during the year 1386. So, the findings of each text were analyzed with regard to the basic concepts of dominance, subversion and unconscious mind. The results indicate that individual attitudes, especially among women, are influenced by the unconsciousness affected by the dominant gender discourse demands. Therefore, they don’t act according to their demands and beliefs, but in consistence with the ruling gender discourse which uses them as a tool to reproduce the current situation.
  • Page 61
    The aim of this study is to investigate the role and the place of women and men in vulgar tales in the 60 selected vulgar tales exploiting Parsons’ role theory and the infra- analysis method.The case tales are among which are narrated by people older than 50 years old. This paper aims, first to review the cultural elements which are verbally transferred from generation to generation, and, second, to analyze the role and the place of men and women in these folk tales. To analyze these tales by content and compare the gender roles, then, are the main concerns of the present study. The research findings state that; however, the recent statistics show that women’s role in society is not limited to the domestic ones, and some women undertake the political and economical roles, the women in these tales are mostly represented in the family with its traditional stereotypes. So, these women are characterized by weakness, inability, kindness, lack of instruments of power and the power, itself
  • Page 75
    The paper aims to examine why women took part in the battles at the advent of Islam and how much they were effective in the promotion of Islam. The participation of women in battles in the advent of Islam is one of its undeniable and sure facts, and however, Islam is against the women to take part in battles as warriors, yet, nothing in the cases of saving oneself or defending the holy Prophet’s life, no disagreements are reported. Even he allowed his family and wives to take part in ghazvas. The presence and the participation of women in battles in the critical periods of the promotion of Islam and understanding the extent of their influence in battlefields are of great importance. Then, the historical methodology with an analytical social approach is exploited to analyze and compare the existing texts. The study results show that women took part in battles with various motives and intentions in the advent of Islam and they were there the influential and active agents to help and support men warriors back the front and when necessary, they fought at the front and even they have changed the war directions for the Muslims.
  • Page 99
    Family is a social-biological institution and it is one of the most fundamental institutions of society. This article explores the structure of the family institution in Iran at the historical period from the Taherid dynasty to Mongols, to analyze the impact of the bondswomen on twofold function of the family. The family is taken into consideration as the institution which has been provided the individual’s emotional- sexual needs and the social- cultural security for reproduction and training children. In this regard, the paper seeks the functional roles of the bondswomen and the free women and it also goes through the other tasks of the bondswomen in the family institution to examine if there are any relations between the superabundance of the bondswomen and changes in family system
  • Page 119
    A group of Palestinians became refugees in neighboring Arab countries after their homeland was occupied by Israel. Other part of the population continued to reside in the occupied country at Karate Gerbil and Ghazi, but they have lost the peace, and the political stability and establishment. Consequently, this disordered situation affected Palestinian poetry.Refugee status, exile, massacre, pillage, confiscation of the land and the property, demolition and destruction, etc caused the Palestinian poets to reflect their compatriot's endless sufferings post 1948. This has strengthened the Palestinians’ adherence to their national poetry. Thus, the spirit of the resistance and the liberation of the occupied homeland have become the main goal of the Palestinian Mojahids to promote and support the National Palestinian Movement