فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال دوم شماره 2 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1380)

در این نوشتار، پس از اشاراتی کوتاه و گذرا به تعریف و مبانی تفسیر اجتهادی قرآن و بیان تفاوت های آن با سایر شیوه های تفسیری، سه مولفه مهم در تفسیر عقلی اجتهادی، بیان، شرح و نمونه یابی شده است، که عبارتند از:1. توسعه مفهومی و الغای خصوصیت؛ 2. تطبیق مصداقی؛ 3. تحلیل گری و مفهوم شکافی.
مراد از توسعه مفهومی، گسترش مفهوم آیه و سرایت آن از «مورد» به غیر آن است. مفهوم شکافی نیز به معنای شکافتن مفهوم آیه به سمت عمق است، بر خلاف توسعه مفهومی که حرکت در سطح آیه و پیش روی عرضی است.
برای هر یک از این مولفه ها، نمونه هایی از روایات تفسیری و متون تفسیری ارائه شده است و به دلیل وضعیت بهتر تفسیر اجتهادی در تفاسیر جدید، نمونه ها بیشتر از تفاسیر قرن حاضر، انتخاب شده اند.

منازعه بر سر ماهیت معرفت و تعیین شرایط لازم و کافی حالات مثبت معرفتی فاعل شناسا به دو گونه نظریه پردازی درون گرایانه و برون گرایانه انجامیده است. نظریه پردازان درون گرا بر درونی بودن شرایط لازم و نظریه پردازان برون گرا بر بیرونی بودن آن پای می فشارند. ابهام در مفهوم درونی وبیرونی و چگونگی ارزیابی اهمیت و جایگاه مولفه های درونی و بیرونی تحلیل معرفت قلب تپنده بحث درون گرایی و برون گرایی در دو دهه اخیر تاریخ معرفت شناسی معاصر است.

در این مقاله، سالمون به بررسی انتقادی تاریخ اندیشه های مربوط به معرفت در علوم طبیعی از راسل تا کوهن می پردازد. او الگوی قیاسی - فرضی، کل گرایی و نظریه بیسی و نیز مشکلات مربوط به استقرا و مشاهده را مورد بحث قرار می دهد. در پایان، نظریه کوهن را مطرح کرده و نقدهای خود را بر آن می آورد.

برومر در ادامه مقاله به بررسی «تمثیل هویات» پرداخته و دلیل روی آوردن آکویناس به این نوع تمثیل را بیان می کند. آکویناس در این نوع از تمثیل سعی می کند تا با تمسک به «اصل سنخیت علت و معلول» مشکل معناشناختی اوصاف الهی را حل کند. کارل بارت می کوشد تا با طرح «تمثیل نسبت ها» به جای تمثیل هویات مشکل را حل کند. به نظر بارت ما فقط در صورتی که خداوند خود را از طریق وحی آشکار کند می توانیم به او شناخت پیدا کنیم. برومر در این مقاله راه حل های دیگری مانند استفاده از زبان مجاز، کنایه و استعاره (= زبان حکایت) را هم بررسی می کند.