فهرست مطالب

پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی - سال شانزدهم شماره 2 (پیاپی 56، تابستان 1389)

فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال شانزدهم شماره 2 (پیاپی 56، تابستان 1389)

  • 136 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/05/12
  • تعداد عناوین: 7
|
  • اصغر سلطانی، مصطفی شریف، رسول رکنی زاده صفحه 1
    هدف اصلی مقاله حاضر بررسی دیدگاه اعضای هیئت علمی در خصوص برنامه درسی آموزش علوم مبتنی بر ویژگی های ماهیت علم در دانشگاه است. بدین منظور، از جامعه آماری که شامل اعضای هیئت علمی رشته های فیزیک، شیمی، زیست شناسی و زمین شناسی و گرایشهای مرتبط در دو دانشگاه اصفهان و صنعتی اصفهان بود، 75 نفر به عنوان نمونه آماری در این پژوهش شرکت کردند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته سنجش دیدگاه اعضای هیئت علمی بود. جنبه های اصلی مورد سنجش ماهیت علم در این ابزار عبارت بودند از: موقتی بودن علم، مبنای تجربی علم، خلاقیت در علم، نقش ذهنیت در علم، تاثیر مسائل اجتماعی و فرهنگی بر علم، نقش مشاهده و استنتاج و نظریه و قانون علمی. این مؤلفه ها در چهار عنصر اساسی برنامه درسی؛ یعنی هدفها، محتوا، اجرا و ارزشیابی و در دو وضعیت موجود و مطلوب بررسی شدند. ضریب آلفای کرونباخ برای این مقیاس سنجش برابر 84/0 محاسبه شد. داده های پژوهش با روش های آماری تحلیل شدند. نتایج نشان داد که از نظر اعضای هیئت علمی در وضعیت موجود برنامه های درسی در هیچ یک از عناصر برنامه درسی؛ یعنی هدفها، محتوا، اجرا و ارزشیابی مبتنی بر مؤلفه های ماهیت علم نیستند. با این حال، از نظر آنها هدفهای برنامه درسی از نظر برخورداری از مؤلفه های ماهیت علم به وضعیت مطلوب نزدیک ترند. در این بین ارزشیابی برنامه درسی از نظر رعایت مؤلفه های ماهیت علم، بیشترین اختلاف را با وضعیت مطلوب دارد. از نظر اعضای هیئت علمی در برنامه های درسی در وضعیت مطلوب، برای همسویی با مؤلفه های هفت گانه ماهیت علم، باید بیشترین توجه به دو عنصر اجرا و ارزشیابی برنامه درسی معطوف شود.
    کلیدواژگان: ماهیت علم، برنامه درسی، آموزش علوم، اعضای هیئت علمی، دانشگاه
  • سیدمجید عبداللهی، بی بی عشرت زمانی، عیسی ابراهیم زاده، حسین زارع، بهمن زندی صفحه 19
    هدف اصلی این پژوهش شناسایی و رتبه بندی موانع عمده بازدارنده مشارکت استادان دانشگاه اصفهان در دوره های یادگیری الکترونیکی پیش از راه اندازی عملی این دوره ها و هدف دیگر آن شناخت تاثیر متغیرهای جمعیت شناختی بر میزان بازدارندگی این موانع و ارائه راهکارهایی برای رفع نگرانی و جلب همکاری استادان در این زمینه بوده است. نوع پژوهش توصیفی – پیمایشی است. برای حصول منظور، ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق الگویی مفهومی برای دسته بندی موانع مشارکت استادان پیشنهاد و موانع در سه گروه شخصی، نگرشی و زمینه ای طبقه بندی شد و سپس، بر اساس این الگو پرسشنامه محقق ساخته ای تهیه شد و در بین یک نمونه 50 نفری از استادان گروه های آموزشی ارائه دهنده دوره های یادگیری الکترونیکی در دانشگاه اصفهان که به روش تمام شماری انتخاب شده بودند، توزیع شد. داده ها با استفاده از نرم افزار Spss و در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد: الف. بازدارنده های زمینه ای (با میانگین وزنی معادل2/3) بیشترین و بازدارنده های نگرشی) با میانگین وزنی 02/3(و شخصی)با میانگین وزنی71/2) کمترین میزان بازدارندگی را در ارتباط با مشارکت استادان در دوره های یادگیری الکترونیکی دارند. ب. متغیرهای جمعیت شناختی تدریس با کمک رایانه و نیز مرتبه علمی بر بازدارندگی موانع شخصی، متغیر مدرک تحصیلی بر بازدارندگی موانع نگرشی و متغیر جنسیت بر بازدارندگی موانع زمینه ای تاثیرگذار است.
    کلیدواژگان: دوره های یادگیری الکترونیکی، مدرسان دانشگاه، بازدارنده های شخصی، بازدارنده های نگرشی، بازدارنده های زمینه ای
  • سیدرسول شاهرضایی صفحه 41
    پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت ارزیابی آموزش عالی کشور و ارائه چارچوب ادراکی انجام گرفته است. این پژوهش از نظر نحوه جمع آوری داده ها از نوع توصیفی و پیمایشی و با توجه به هدف مقاله از انواع پژوهشهای تحقیق و توسعه است که داده های مورد نیاز آن از طریق مطالعات کتابخانه ای (سند کاوی) و میدانی (استفاده از پرسشنامه) جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش اعضای هیئت علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران [درگروه های آموزشی مدیریت آموزشی و مدیریت آموزش عالی] و مدیران حوزه ارزیابی آموزش عالی به تعداد 60 نفر بودند و به روش سرشماری کامل از تمام آنان نظرخواهی شد. ابزار جمع آوری پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی صوری آن از طریق مراجعه به 15 نفر از اعضای جامعه آماری و استفاده از نرم افزار آماری spss به دست آمد. نتایج کلی پژوهش حاکی از آن است که کشورهای منتخب بررسی به ابعاد پنج گانه ارزیابی شامل زمینه، درونداد، فرایند، برونداد و پیامد، که بر گرفته از الگوی سیپو (CIPPO) است، توجه شایانی دارند و نیز مشخص شد که میزان توجه نهادهای نظارتی به ابعاد و مؤلفه های ارزیابی در کشور ایران در حد کم و بسیار کم است. در نهایت، چارچوب ادراکی مورد انتظار با توجه به نتایج به-دست آمده ارائه شد که در آن شورای عالی ارزیابی آموزش عالی نقش سیاستگذاری و هدایت فعالیت تمام نهادهای مربوط به ارزیابی آموزش عالی را بر عهده دارد و مشتمل بر چهار رکن: فلسفه و اهداف، مبانی نظری، مراحل اجرا و نظام بازخورد بانک اطلاعات و مهندسی مجدد است.
    کلیدواژگان: چارچوب ادراکی، الگوی سیپو (cippo)، نظارت، آموزش عالی
  • عنایت عباسی، یوسف حجازی صفحه 61
    این تحقیق با هدف ارزیابی و تحلیل نقش رهبری، فرهنگ سازمانی و یادگیری سازمانی در ارتقای عملکرد دانشکده های کشاورزی و تبدیل آنها به سازمان های یادگیرنده انجام شده است. تحقیق به روش تحلیل همبستگی و از نوع تحلیل ماتریس واریانس - کوواریانس صورت گرفته و جامعه آماری آن شامل اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشکده های کشاورزی دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. نمونه های مورد مطالعه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 329 نفر بود که به روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای و با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. برای سنجش روایی پرسشنامه از روش روایی تشخیصی با روش تعیین ضریب میانگین واریانس استخراج شده و برای تعیین پایایی از روش پایایی مرکب استفاده شده است. مقادیر روایی و پایایی حاکی از مناسب بودن پرسشنامه برای گردآوری داده های تحقیق است. داده های گردآوری شده با استفاده از مدل معادلات ساختاری و با بهره گیری از بسته نرم افزاریLisrel، 8.50 تحلیل شدند. یافته های تحقیق حاکی از وجود رابطه مثبت و معنادار بین مؤلفه های زمینه ای (فرهنگ سازمانی یادگیرنده و رهبری تحول آفرین) و مؤلفه فرایندی (یادگیری سازمانی) است. مجموع این دو مؤلفه زمینه ای 3/87 درصد از تغییرات واریانس متغیر فرایندی را تبیین می کند. همچنین، بین مؤلفه فرایندی و عملکردی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد که 36 درصد از تغییرات واریانس عملکرد دانشکده کشاورزی به وسیله مؤلفه فرایندی یادگیری سازمانی تبیین می شود. بنابراین، با توجه به یافته های تحقیق می توان گفت که وجود رهبری تحول آفرین و فرهنگ سازمانی یادگیرنده در دانشکده های کشاورزی با تاثیر بر فرایند یادگیری سازمانی ضمن بهبود عملکرد این دانشکده ها، مسیر تبدیل شدن آنها به سازمان های یادگیرنده را فراهم می کند.
    کلیدواژگان: رهبری تحول آفرین، فرهنگ سازمانی یادگیرنده، یادگیری سازمانی، دانشکده کشاورزی
  • جعفر عبادی، محمد جواد صالحی * صفحه 81

    آنچه در چند دهه اخیر توجه وافر اقتصاددانان را به خود جلب کرده، سرمایه انسانی و تاثیری است که این متغیر بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها می گذارد. در دهه اخیر، به نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان و نقشی که این نابرابری در رشد اقتصادی دارد، توجه جدی شده است. اقتصاددانان معتقدند که نابرابری سرمایه انسانی در زنان از طریق تاثیر بر متغیرهای اجتماعی و بهداشتی نظیر امید به زندگی، نرخ مرگ و میر کودکان و... بر رشد اقتصادی تاثیرگذار است. هدف از این تحقیق تبیین نقش نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان بر امید به زندگی است. روش تحقیق بدین صورت است که ابتدا نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان با استفاده از ضریب جینی برای کشورهای درحال توسعه و پیشرفته محاسبه و سپس، با استفاده از معادلات رگرسیونی اثر این نابرابری بر امید به زندگی برای کشورهای درحال توسعه نشان داده شده است. نتایج به دست آمده با استفاده از ضریب جینی از یک سو، نشان دهنده کاهش نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان در مناطق مختلف جهان و از جمله کشور ایران طی چهار دهه اخیر بوده و از سوی دیگر، موکد این مطلب است که در کشورهای در حال توسعه هر چه از نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان کاسته شود، امید به زندگی به طور معناداری افزایش می یابد. نکته قابل توجه و دستاورد مهم دیگر این پژوهش این است که کاهش نابرابری سرمایه انسانی در زنان به طور معناداری بیشتر از کاهش آن در مردان بر امید به زندگی تاثیر می گذارد.

    کلیدواژگان: نابرابری سرمایه انسانی، ضریب جینی، امید به زندگی، نابرابری جنسیتی
  • محمدرضا تمنایی فر، فریبرز صدیقی ارفعی، فاطمه سلامی محمدآبادی صفحه 99
    شناخت عواملی که به پیشرفت تحصیلی و جلوگیری از افت تحصیلی منجر می شود، اهمیت ویژه ای دارد. پاره-ای از مطالعات بیانگر ارتباط مستقیم بین هوش هیجانی، خودپنداره و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی هستند، لیکن بعضی از صاحبنظران در خصوص رابطه مستقیم بین آنها تردید دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه هوش هیجانی، خودپنداره و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی انجام شده است. نمونه پژوهش شامل 400 دانشجوی مقطع کارشناسی بود که از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه هوش هیجانی بار – آن، آزمون خود پنداره راجرز، آزمون عزت نفس پوپ و همچنین، از معدل دانشجویان به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش از شاخصهای آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. نتایج تحلیلی داده ها نشان داد که بین هوش هیجانی، خودپنداره و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین، یافته ها نشان داد که بین هوش هیجانی و خودپنداره دانشجویان دختر و پسر تفاوتی وجود ندارد، اما میزان عزت نفس دانشجویان دختر بیش از دانشجویان پسر است. بنابراین، در بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی نمی توان فقط بر سازه های روانشناختی مانند هوش هیجانی، خودپنداره و عزت نفس تاکید کرد.
    کلیدواژگان: هوش هیجانی، خودپنداره، عزت نفس، پیشرفت تحصیلی، دانشجویان
  • میرعلی سیدنقوی، جواد جعفری فارسانی صفحه 115
    امروزه، رفتارهای فرانقش اهمیت زیادی در رسیدن سازمانها به اهدافشان دارند. بنابراین، در این پژوهش رابطه بین سبک رهبری رابطه متقابل رهبر-عضو با رفتار شهروندی سازمانی در سطح سازمانی بررسی شده است. جامعه آماری استادان دانشگاه علامه طباطبایی(ره) هستند که از تعداد 500 نفر اعضای جامعه تعداد 275 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای اجرای آزمون از پرسشنامه لیدن و ماسلین به منظور بررسی میزان کیفیت رابطه متقابل رهبر-عضو ادراک شده از سوی استادان و از پرسشنامه ارگان به منظور بررسی میزان رفتار شهروندی سازمانی استادان استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا از آزمون همبستگی اسپیرمن به منظور بررسی فرضیات و از تحلیل عاملی تاییدی برای بررسی برازش کلی مدل تحقیق استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که بین هر دو بعد رابطه متقابل رهبر-عضو و ابعاد رفتار شهروندی سازمانی در میان استادان دانشگاه علامه طباطبایی(ره) رابطه مثبتی وجود دارد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نیز نشان می دهد که مدل از برازش مناسبی برخوردار است.
    کلیدواژگان: رابطه متقابل رهبر، عضو، رفتار شهروندی سازمانی، کیفیت، اعضای هیئت علمی دانشگاه
|
  • Asghar Solotani, Dr. Mostafa Sharif, Dr. Rasoul Roknizadeh Page 1
    The purpose of this research was to elucidate the Isfahan university faculty members, views about several aspects of nature of science in science curriculum. These include the following aspects: tentative, inferential, creative, theory – laden, social and cultural, myth of scientific method, nature of scientific theories and laws. The questionnaire was administered to 75 faculty members of physics, Chemistry, Biology, and Geology Departments. The results indicated that goals, contents, implementations, and evaluations were not on the basis of the above aspects of nature of science. Specifically, goals were closer to the optimum. However, evaluations were further away. The authors drew attention to the importance of implementations and evaluations in the science curriculum.
  • Magid Abdellahi, Bibi Eshrat Zamani, Isa Ebrahim Zadeh, Hossein Zaree, Bahman Zandi Page 19
    The present research identified major barriers of Isfahan University teachers participation in electronic technology courses. A second goal of this study was to examine the effects of characteristics and demographics of university teachers on these barriers. In this research problems and barriers fell into three distinct categories: personal, perceptual, and contextual. A questionnaire was designed on the basis of these three categories. This was administered to 50 university electronic teachers. Data were analyzed by descriptive and inferential statistical indexes. The results indicated that compared with personal barriers (weighted mean: 2. 71), and perceptual barriers (weighted mean: 3. 02), contextual barriers (weighted mean = 3.2) appeared to be the strongest deterrent category. In addition, the university teachers characteristics and demographics appeared to have impact on non participation. More specifically the effects of university teachers rank, degree level, and gender on potential deterrence of personal, perceptual, and contextual barriers were statistically significant. Finally, the researchers discussed policies that could raise university teachers participation in electronic courses.
  • Seid Rasool Shahrezaei Page 41
    In order to formulate a conceptual framework for higher education evaluation the status of higher education was examined. The article explained by means of documental analysis the formative dimensions of higher education evaluation in selected countries. In addition, a questionnaire was designed to estimate the dimensions of higher education evaluation in Iran. The questionnaire was administered to 60 faculty members of education and higher education management in public universities of Tehran and senior managers of higher education evaluation system. The analyzed document indicated that the selected countries in the world actively took the characteristics of CIPPO pattern into consideration. These include: context, input, process, product, and outcome. The results revealed that the Iranian expert body assisting in higher education supervision did not pay sufficient attention to this scheme. The author’s conceptual framework included the establishment of higher education council. The council should conduct higher education evaluation and provide professional support in setting goals, achieving goals, encouraging feedback, engineering mode, and creating data bases.
  • Enayat Abbasi, Dr. Yusef Hejazi Page 61
    The study analyzed the role of leadership, organizational culture and organizational learning in promoting agricultural faculties performance. The questionnaire was administered to 329 full time faculty members selected on the basis of multi – stage stratified sampling. Structural Equation Modeling (SEM) and Lisrel statistical program were used to analyze the data. Research finding indicated that contextual components (Learning organizational culture and transformational leadership) and process component (Organizational Learning) were significantly correlated. Furthermore, the process component and performance component were strongly related. It was concluded that transformational leadership and learning organizational culture through organizational learning improved performance and encouraged learning organizations.
  • Dr. Jafar Ebadi, Mohammad Javad Salehi Page 81

    In the past decades, economists have focused on human capital and its effects on economic growth and development. In recent decade they concentrated on gender human capital inequality and its role on economic growth. The literature points out a discouraging effect of inequality among women on growth. In the first step higher inequality in education among women is responsible for lower life expectancy at birth. In the second step, lower life expectancy at birth is partly responsible for low growth and development. In this research the human capital Gini coefficient was used to measure human capital inequality among female and male. It was found that the inequality has declined in the world including Iran. Furthermore, in the developing countries, the lower the inequality among female and male, the more the life expectancy at birth appeared to improve. Moreover, within – country the lower human capital inequality measured by human capital Gini coefficient among women led to higher life expectancy at birth than men.

  • Mohammad Reza Tamanaifar, Dr. Fariborz Sedighi Arfai, Fatemeh Salami Mohammad Abadi Page 99
    Researchers have attempted to identify critical factors that contribute to academic achievement. Some studies report direct relation of emotional intelligence, self concept and self esteem with academic achievement. On the other hand, some experts doubt their direct relationship. The objective of the present study was to investigate the relationship among emotional intelligence, self concept and self esteem with academic achievement. 400 university students were selected by simple random sampling. Bar – on questionnaire of emotional intelligence, Rogers self concept test, and Pop self esteem test were administered. Furthermore, the mean scores of students were used as an index of academic achievement. Data were analyzed by descriptive and inferential statistical indexes. No statistically significant relationship between emotional intelligence, self concept, self esteem, and academic achievement were found. In addition, no statistically significant differences between emotional intelligence and self concept were found between male and female students. However, the self esteem of female students was higher than male students. The lack of significant relations among the constructs suggests the need for considering other factors that may influence the academic achievement.
  • Mir Ali Sayyed Naghavi, Javad Jafari Farsani Page 115
    Researchers have recognized the importance of extra role behaviors in achieving organizational goals. This study examined the relationship between leader- member exchange (LMX) style and organizational citizen behavior (OCB) of leaders. Liden and Morgan Questionnaire of supervisor – subordinate exchange style and Organ Questionnaire of organizational citizen behavior were administered to 275 faculty members of Allameh Tabatabai university. The results based on correlation and confirmatory factor analysis indicated positive relationship between the quality of leader- Member exchanges and citizenship behaviors performed by faculty members. Furthermore, the confirmatory factor analysis revealed that the model was fit.