فهرست مطالب

علوم اجتماعی - سال هفدهم شماره 3 (پیاپی 50، پاییز 1389)

فصلنامه علوم اجتماعی
سال هفدهم شماره 3 (پیاپی 50، پاییز 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/08/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمد عبداللهی صفحه 1
    این فراتحلیل دربرگیرنده 50 مقاله فارسی موجود درباره هویت ملی در ایران است، که در کتاب شناسی هویت اجتماعی چاپ 1388 ذکر شده اند. برای انجام این فراتحلیل با بینش تلفیقی، فرمی جامع تهیه شد. به واسطه این فرم تمام اطلاعات هر مقاله در ارتباط با 22 متغیر تعریف شده، استخراج و با روش های کمی و کیفی تحلیل و بر اساس آن گزارش فراتحلیل مشتمل بر یک مقدمه و 8 بخش تنظیم شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که بیشتر مقاله ها جنبه تبیینی دارند. ولی در 90 درصد آن ها مرور منابع و متون یا صورت نگرفته و یا بسیار سطحی است. پارادایم های غالب بر این مقاله ها جنبه تقلیل گرایانه دارند. روش های مورد استفاده بیشتر کیفی ساده و غیر منتظم اند. در تعریف هویت ملی به وجود عناصر مشترک و آگاهی افراد از این عناصر و احساس تعهد در برابر آن ها اشاره شده است. یافته های توصیفی برخی از مقاله ها ناظر به اصیل، قدیم و ذاتی بودن هویت ایرانی - اسلامی است. ولی در بیشتر آثار هویت ملی در ایران پدیده ای نوظهور است که همزمان با آشنایی ایرانیان با مدرنیته، گسترش جهانی شدن و تشکیل دولت مدرن در ایران شکل گرفته است. امروز این هویت ملی دچار بحران شده و در حال تحول است. در تبیین این بحران و تحول هویت ملی در ایران هر دسته از مقاله ها روی عواملی خاص تاکید داشته اند که عمدتا جنبه تقلیل گرایانه دارد. مقاله ها با وجود نقاط ضعفی چون توصیفی بودن، تقلیل گرایی نظری و روشی از نقاط قوتی هم برخوردارند که اهم آن ها توجه به ابعاد تاریخی، فرهنگی، دینی، اجتماعی و به ویژه سیاسی هویت ملی، تشریح وضعیت گذشته، حال و سعی در تبیین فرایند تحول آن در ایران می باشد.
    کلیدواژگان: فراتحلیل، هویت ملی، ایران
  • محمدحسین سرایی، عبدالحمید زارعی فرشاد صفحه 37
    ناپایداری توسعه جوامع بشری در دو قرن اخیر و پیامد های زیان بار آن، که تابعی از متغیرهای جمعیت، سرانه و الگوی مصرف می باشد، رهیافت توسعه پایدار را به عنوان مهمترین موضوع دهه آخر قرن بیستم، مطرح می سازد. پایداری شهری نیز به عنوان شاخه ای مهم در این مفهوم، پدیده ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها عوامل اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی را مورد توجه قرار می دهد. با گسترش مفهوم توسعه پایدار در سطح بین المللی، دانشمندان مدل های کمی و کیفی فراوانی برای اندازه گیری توسعه پایدار جوامع و شهرها ارائه نمودند. یکی از مدل های کمی مهم، روش جای پای بوم شناختیاست. این پژوهش در پی این است تا تاثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی و جمعیتی را بر اجزاء جای پای بوم شناختی مورد ارزیابی قرار دهد. جامعه آماری این مطالعه250 نفر از ساکنان شهر بوشهر هستند که با استفاده از تحلیل رگرسیونی به بررسی داده ها پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که پارامترهای متغیر مستقل، حدود 84% بر اجزاء () در شهر بوشهر تاثیر دارند.
    کلیدواژگان: بوشهر، پایداری شهری، جای پای بوم شناختی، تحلیل رگرسیونی
  • جعفر هزار جریبی، رضا صفری شالی صفحه 63
    اساس مقاله حاضر بررسی نظری ساختار طبقه متوسط (با تاکید بر طبقه متوسط جدید) در ایران است، و به لحاظ روش شناسی از نوع مطالعه تحلیلی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی استفاده شده است.چارچوب نظری انتخابی برای تحلیل طبقه، براساس نظریات ماکس وبر و آنتونی گیدنز می باشد. زیرا در نظریات این دو صاحبنظر از سه ملاک ثروت، منزلت و قدرت (موقعیت اقتصادی، اجتماعی در کنار توانمندی و تخصص) برای تمییز دادن طبقات و اقشار اجتماعی استفاده شده است و از آنجایی که عمدتا طبقه متوسط (جدید) را گروه بوروکرات ها تشکیل می دهند، هرچند بعضی از این افراد از لحاظ اقتصادی و درآمدی ضعیف هستند، ولی در مجموع، این افراد از نظر تحصیلات و تخصص در سطح بالایی می باشند و به همین جهت در طبقه متوسط قرار می گیرند. اما مفهوم طبقه متوسط جدید در ایران حاصل ارتباط با غرب است و مراحل صنعتی و بطئی را مانند جوامع غربی نگذرانده است، تا مفهوم طبقه متوسط بدان معنا که در غرب است، باشد. یعنی طبقه متوسط حاصل نوسازی و مدرنیزاسیون است که از جوامع غربی وارد کشور شده و این طبقه از جنبش مشروطه به این طرف رشد داشته است. در مجموع طبقه متوسط جدید با محوریت روشنفکری شکل گرفته است، چون گفتمان روشنفکران، گفتمان دموکراسی است.
    کلیدواژگان: طبقه، طبقه متوسط قدیم، طبقه متوسط جدید، گفتمان روشنفکری
  • حمیدرضا زرنگار، عباس رحیمی صفحه 91
    موضوع این مقاله ارزیابی مشارکتی مدیریت فاجعه در روستاهای زلزله زده بم (مطالعه موردی روستای درب باغ از توابع دهستان خواجه عسگر بخش مرکزی شهرستان بم) می باشد و هدف آن ارزیابی مشارکتی روستاییان از نحوه مدیریت جامعه محلی درسوانح طبیعی و چگونگی عملکرد مدیریت دولتی و غیردولتی بحران است. در ارزیابی مشارکتی جامعه جلب مشارکت روستاییان در ارائه نقطه نظرات و راه کارهای پیشنهادی برای بازسازی مناطق زلزله زده از اصول مهم مطالعه به شمار می آید. در این مطالعه برای آنکه چارچوب عملیات میدانی مشارکتی سانحه براساس مفاهیم کلی مدیریت فاجعه طراحی شود، نخست براساس مبانی نظری موجود مدیریت فاجعه به مراحل مختلف آمادگی (تخفیف فاجعه) و مراحل امداد، ترمیم و بازسازی (پاسخ به فاجعه) تقسیم شد و سپس در هر یک از مراحل نقش مردم محلی و چگونگی مدیریت فاجعه توسط آنان در تمام مراحل سازماندهی، هماهنگی و برنامه ریزی مورد بررسی قرار گرفت. سپس برای عملیاتی کردن پژوهش طی جلسات متعدد با گروه تسهیل گران، ابتدا اهداف عمده در اختیار آنها قرار گرفت و از آنها خواسته شد با توجه به چارچوب اهداف پژوهش، مباحث اصلی، سئوالات مربوط و تکنیک های مناسب برای پاسخ به سئوالات را طی مباحثات گروهی خود مشخص سازند. برنامه میدانی این مطالعه طی یازده روز نشست مشارکتی با تسهیل گران و سپس اهالی روستای درب باغ شکل گرفت. نتایج تحلیل جامعه محلی از چگونگی مدیریت فاجعه وارزیابی آن ها از عملکرد نهادهای درگیر در حادثه زلزله در این روستا از موضوعات این مقاله می باشد.
    کلیدواژگان: مدیریت فاجعه، مدیریت بحران، زلزله، ارزیابی مشارکتی روستایی، شهرستان بم
  • قاسم حسنی صفحه 129
    از آن جایی که اهمیت نقش مشارکت نهادینه شده در روند توسعه، دموکراسی و مشروعیت بخشی حکومت ها در کاهش یا افزایش ضریب امنیت ملی موثر است، اعتماد مردم به حکومت باعث افزایش مشارکت و قوام حکومت، ایجاد توسعه و افزایش ضریب امنیت ملی می شود. از دیدگاه اسلامی، نقش آفرینی مردم صرفا در مشروعیت بخشی خلاصه نمی شود، بلکه مردم در عینیت بخشی و کارآمدی حکومت نقش اساسی دارند. لذا پژوهش حاضر تحت عنوان «بررسی رابطه بیگانگی سیاسی، اجتماعی با مشارکت سیاسی - اجتماعی دانشجویان سال های 87-86 در مقطع کارشناسی و ارشد» برای رسیدن به اهدافی همچون: 1) سنجش میزان بیگانگی سیاسی، اجتماعی و مشارکت سیاسی - اجتماعی 2) شناخت نوع همبستگی میان متغیرهای بیگانگی سیاسی - اجتماعی و مشارکت سیاسی - اجتماعی 3) شناخت نوع رابطه متغیرهایی نظیر سن، جنس، مذهب، قومیت، تاهل، مقطع تحصیلی، درآمد و نوع دانشگاه با بیگانگی سیاسی - اجتماعی و مشارکت سیاسی - اجتماعی. پرسش های این پژوهش عبارتند از: 1) میزان بیگانگی سیاسی – اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی - اجتماعی در جامعه مورد پژوهش چقدر است؟ 2) آیا همبستگی بین متغیرهای بیگانگی و مشارکت برقرار است؟ 3) آیا رابطه ای بین سن، جنس، مذهب، قومیت و... با بیگانگی و مشارکت وجود دارد؟
    برای دست یابی به پاسخ هایی جهت پرسش های مذکور، فرضیه هایی برای آزمون همبستگی بین متغیرهای بیگانگی و مشارکت و آزمون رابطه بین متغیرهای فردی با بیگانگی و مشارکت تهیه و تنظیم شد.
    نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که مؤلفه های بیگانگی سیاسی و اجتماعی در ارتقاء یا کاهش مشارکت سیاسی و اجتماعی مؤثرند، و در صورت عدم مشارکت سیاسی و اجتماعی به دلیل ظهور بیگانگی سیاسی و اجتماعی در جامعه، امنیت ملی کشور دچار آسیب می شود. لذا مقامات تصمیم گیرنده برای تدوین استراتژی سیاسی، اجتماعی کشور می توانند از نتایج این تحقیق استفاده نمایند
    کلیدواژگان: دانشگاه، دانشجو، مشارکت سیاسی و اجتماعی، بیگانگی سیاسی و اجتماعی
  • معصومه معارف وند صفحه 171
    نظریه رشد شناختی ویگوتسکی که به نظریه اجتماعی- فرهنگی رشد شهرت دارد، یکی از نظریه های سازنده گرایی است که بر تاثیر قابل توجه کنش متقابل میان یادگیرنده و محیط اجتماعی اش در رشد شناختی تاکید می نماید. از سوی دیگر روش یادگیرنده محوری که نظریه ویگوتسکی زیربنای تئوری آن را تشکیل می دهد، مهمترین نوع آموزش مبتنی بر نظریه های سازنده گرایی شناخته می شود.
    در این مقاله پس از مرور نظریه سازنده گرایی و روش آموزشی یادگیرنده محور، روش کنونی انجام کارورزی مددکاری اجتماعی در ایران به صورت اجمالی مرور شده است. سپس مدلی برای آموزش دانشجویان مددکاری اجتماعی در محیط کارورزی با تاکید بر جنبه های کاربردی نظریه ویگوتسکی و روش یادگیرنده محور ارائه شده است. در این مدل چگونگی بکارگیری یادگیری مبتنی بر مسئله، خودسامان گری، شاگردی شناختی و سنجش تکوینی- عملکردی در کارورزی مددکاری اجتماعی تبیین شده است.
    مدل پیشنهادی با مبنا قرار دادن الگوی عمومی آموزشی گیج و برلاینر (1988) فرایند آموزش- یادگیری مددکاران اجتماعی را تشریح می کند. سنجش آغازین(تعیین ویژگی های ورودی یادگیرندگان و گزینش و تدوین هدف های آموزشی)، تعیین روش ها و فنون آموزشی، انتخاب منابع و مواد آموزشی، تعیین فعالیت ها و تکالیف یادگیری و تعیین روش ها و فنون سنجش و ارزشیابی مهمترین مواردی هستند که در مدل به آنها پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: مددکاری اجتماعی، یادگیرنده محور، کارورزی، سازنده گرایی، ویگوتسکی
  • اعظم ده صوفیانی صفحه 207
    رادیو نقش مهمی در نحوه نمایش افراد و گروه های مختلف دارد. در این تحقیق 11 ساعت و 37 دقیقه از 6 قسمت از برنامه «جمعه ایرانی» بررسی شد تا به سه سؤال پاسخ داده شود. ویژگی های انتسابی افراد، در برنامه جمعه ایرانی چگونه نشان داده می شود؟ بازنمایی ویژگی های انتسابی در مورد اقلیت ها به چه صورت است؟ آیا از اقلیت ها، کلیشه های رایج در مورد آن ها ترسیم می شود، یا واقعیت های موجود در زندگی آن ها؟. روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی از نوع نشانه شناسی است. طبق نتایج تحقیق، این برنامه در بازنمایی های خود، بی طرفانه عمل نمی کند و خواسته یا ناخواسته به برخی گروه ها توجه بیشتر و به برخی بی توجه است و بازنمایی اقلیت ها بیشتر مبتنی بر کلیشه های رایج است تا واقعیت های موجود زندگی آن ها.
    کلیدواژگان: رادیو، بازنمایی، ویژگی های انتسابی، کلیشه سازی، اقلیت ها
|
  • M. Abdollahi Page 1
    This meta analysis includes 50 articles concerning national identity. These are the main articles which have been introduced by the Bibliography of Social Identity published in 2009. All information of these articles has been extracted by the means of a form comprised of 22 questions. The information was analysed by quantitative and qualitative techniques. The findings indicate that the most of articles have explanatory characteristic, but 90 percent of them do not have any literature review. The dominant paradigms of these articles are reductionistic with superficial qualitative methods. Regarding a few of these articles, the national identity is an old and essential phenomenon, but in the majority of them national identity is a new emergent phenomenon coincided with the process of modernization, globalization and the formation of modern state in Iran. Todays this national identity is changing and getting into crisis. This crisis has been explained differently in these articles. In spite of some weaknesses of these articles such as the theoretical and methodological reductionism, they have some strong points such as paying attention to the historical, cultural, religious, social and political dimensions of national identity, describing and explaining the past, present and the future state of national identity and the process of it׳s changes.
  • M.H. Saraei , A. Zareii Farshad Page 37
    Unsustainable development, as an important subject in the last two centuries and its harmful outcomes which come as a result of some variables such as population, per capita and consumption model indicates the importance of sustainable development for last decade of this century. Also urban sustainability is a key component of this concept and is complicated and multidimentional phenomene which takes in to account economics, social and demographic factors for city improvent. Scientists have presented numerious quantitative and qualitative models for measuring sustainable development of cities and societies. One of the main quantitative models is Ecological Footprint model.This article seeks to study the effects of socio/ economics and demographic factors on Ecological Footprint. 250 residents of Bushehr city as a statistics society have been studied.Results show parameters of independent variable have significant effects on ecological footprint component almost %81.
  • J. Hezarjaribi , R. Safari Shali Page 63
    Present paper investigates the structure of the middle class (with a focus on new middle class) in Iran.Methodologically this paper is analytical. For data gathering documentary method was used. Theoretical framework for analysis is based on theories of Max Weber & Antonym Giddines. For in these two theoreticians’ views, three criteria of wealth, status and power (social and economic status as well as efficiency and expertise) are used to distinguish social classes and strata. (New) Middle class mainly consists of beaurocrats. Although some of them are economically weak, due to the level of their expertise and education they are considered as the members of the middle class. The concept of New Middle class in Iran is formed as a consequence of relation with the west, and its process is not as the same as western countries. Hence the concept of middle class does not have the same sense as in the west. Iran’s Middle class is an outcome of modernization which has been imported from western countries and developed since Mashroute revolution. In conclusion, while the discourse of enlightment is democratic, middle class is created and developed as a concentration of enlightment.
  • H. R. Zarnegar, A. Rahimi Page 91
    This article is the result of a participatory field study conducted in an earthquake stricken village of Bam area namely “Darbeh Bagh “in the Khajeh Asgar rural zone, to find out the local community’s assessment of how villagers themselves as well as governmental and non-governmental organizations have managed the crisis after the earthquake. In this study Participatory Rural Appraisal (PRA) was employed as the major research methodology to elicit the ideas and solutions through participatory approaches for reconstructing the earthquake area proposed by the villagers.In addition to relying on participatory assessment techniques and using them, a general study on key concepts of disaster management was conducted in this project. According to the existing theoretical framework, disaster management is divided into the different stages include: readiness (mitigation), relief and rehabitation (response). Based on this theoretical pattern, theoretical issues related to community roles and resident's disaster management (in organizing, coordinating and planning activities) in above mentioned stages were investigated in this research project.For applying the research, concerning the current methods that are used in the group participatory negotiations, some discussions were done with the partnership of the facilitators (colleagues) on the research objectives, so they were asked to determine main issues, related questions and appropriate techniques in the workshop meetings After the facilitator's workshop meetings, a ten days period of research field activity begun with the participation of villagers. Findings of the community members’ analysis on disaster management and their assessment of involved institutions’ performance in earthquake are presented in this article.
  • G. Hassani Page 129
    Institutionalized participation, on the one hand, leads to the development of democracy and legitimation of the states, on the other hand increases the level of nation security. Moreover people’s confidence in the state increases it’s stability, and enhances development and national security. From the Islamic point of view, the role of people is not limited only to legitimizing the sate, but they have a basic role in raising their efficiency. The present research was conducted to achive the following
    Objectives
    1) Measuring the level of political, social alienation and political, social participation. 2) Finding correlations among the variables of political, social alienation and participation. 3) Studying the relationship of variables such as age, gender, religion, race, marriage, education and income with the level of political, social participation and alienation.The result of the research shows that socio, political participation is highly effective in increasing or decreasing national security coefficiency; and in the case of nonparticipation, political and social alienation seriously threatens national security.
  • M. Marefvand Page 171
    Vygotsky’s cognitive development theory which is reputed as socio-cultural development theory is one of the constructivism theories that emphasizes considerable mutual act between learner and his/her social environment in cognition development. On the other hand, learner- centered method, which is fundamentally based on Vygotsky’s theory, is known as the most important teaching method relied on constructivism theories. This paper reviewed present social field work in Iran followed by studying constructivism theory and learner- centered teaching method. And then a new model is provided for social work students in field work environment with stress on pragmatic aspects of Vygotsky’s theory and learner- centered method. This model shows how to use problem learning based learning, self-regulating, cognitive apprenticeship and performance based assessment in social field work. Suggested model explains teaching- learning process of social workers based on Gage and Berliner (1988) general teaching model. The most important issues are studied in this model are as follows: initial assessment (determining learners input, selection and setting teaching goals) determining teaching methods and skills, selecting educational sources and materials, determining learning activities and assignments and determining evaluation methods and skills.