فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات تفسیری
پیاپی 1 (بهار 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/04/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فتح الله نجارزادگان صفحه 9
    می توان ساختار تعالیم قرآن را در سه رهیافت کلی: ساختار دلالی، صنفی و معنایی (جزءنگر و کل نگر) دسته بندی کرد. هر چند این سه نوع رویکرد به معنای انفصال قطعی هر کدام از یکدیگر بدون آنکه نقطه مشترکی داشته باشند نیست.
    این مقاله به بررسی این سه رهیافت به ویژه رویکرد معنایی (در شکل کل نگر) می پردازد تا انسجام درون متنی از تعالیم وحی را بر مدار «توحید» بنمایاند، راهکاری برای فهم معارف قرآن فراهم آورد و نسخه ای به مربیان برای اصلاح فرد و جامعه، ارایه کند.
    کلیدواژگان: قرآن، تعالیم وحی، دلالت الفاظ، اصناف آیات، انسجام وحی
  • عبدالله موحدی محب صفحه 29
    نوشته پیش رو درصدد یافتن راهکاری عینی درمبانی روش آموزش دانش های مرتبط با حوزه معارف الاهی از دیدگاه قرآن است؛ در این مقاله پس از ارزش گذاری دانش و دانشور از منظر آموزه های دینی، تلاش شده است: اصول بنیادین آموزش معارف از قرآن استخراج و در شعاع روایات اسلامی معرفی شده و این اصول با شناسه هایی چون لزوم همپایی، مهرورزی، بردباری، فرصت سازی برای همه، هدایت اندیشه آزاد، در ضمن لزوم توجه به توان ها و ظرفیت های ذهنی و روانی مخاطبان و فروتنی متقابل و ایجاد و هدایت حس پرسش گری، نوآوری و به گزینی قابل وصول است. این اصول از رهگذر آیات قرآنی و روایات اسلامی قابل دستیابی است.
    کلیدواژگان: قرآن، هدایت، معارف قرآن، روایات، آموزش
  • حمید عباس زاده صفحه 67
    اپیوند ناگسستنی و همه سویه نهج البلاغه با قرآن کریم، از مسائل حائز اهمیت است. یکی از مظاهر این پیوند، اقتباس های قرآنی نهج البلاغه است. اهمیت بررسی این اقتباس ها به چند امر باز می گردد: نخست، گونا گونی اقتباس های قرآنی است. دوم، کارکردهای متفاوت این اقتباس هاست. در این نوشتار می کوشیم با رویکردی تحلیلی این اقتباس ها را بررسی کنیم. گونه های اقتباس قرآنی نهج البلاغه عبارت است از: اقتباس کامل، جزئی، متغیر، اشاره ای و نهایتا استنباطی. پربسامدترین گونه، اقتباس جزئی است، و پیچیده ترین اقتباس، استنباطی است. کارکردهای اقتباس نیز متعدد است، گاه برای زیبایی افزایی است، گاهی دیگر برای توضیح و تفسیر و زمانی کارکردی دو سویه در سخن دارد، مانند اینکه کارکرد بلاغت افزایی با کارکرد استدلال در یک عبارت گره می خورد
    کلیدواژگان: قرآن، نهج البلاغه، امیرالمؤمنین، اقتباس، اقتباس جزئی، اقتباس اشاره ای
  • عبدالهادی مسعودی صفحه 85
    برداشت درست از متون دینی نیازمند فهم روشمند است. مقاله پیش رو، ابتدا راه حل پیشنهادی خود را برای این منظور در قالب یک سیر منطقی و قابل تکرار و الگوده ارائه داده، به آسیب های ناشی از بی توجهی به برخی مقتضیات این روش اشاره نموده است. در هر دو بخش، نمونه هایی از متن احادیث، استخراج و عرضه می گردد. در بخش نخست، سه مرحله برای برداشت روشمند عنوان و تبیین شده است. مرحله اول: احراز متن یعنی اطمینان از حدیث بودن و صحت متن؛ مرحله دوم: فهم متن به معنای برداشت ابتدایی و درک منطوق کلام در دو قسمت مفردات و ترکیبات حدیث و مرحله سوم: فهم مقصود، از طریق توجه به بافت و زمینه و نیز تشکیل خانواده حدیث است.
    در بخش دوم به عوامل مؤثر در برداشت های نادرست از حدیث اشاره کرده و برخی از آسیب های جدی در این عرصه در دو بخش زمینه های اختیاری و غیراختیاری همراه نمونه توضیح داده شده است.
    کلیدواژگان: آسیب شناسی، روایت، فهم حدیث، روش شناسی
  • احد داوری چلقایی صفحه 121
    علل، زمینه ها و شرایطی که باعث صدور خطبه ای از جانب امام علی× شده است «فضای صدور خطبه های نهج البلاغه» قلمداد می شود که در کتب حدیثی آن را «اسباب صدور حدیث» می گویند. این مقاله به منظور فهم بهتر معانی خطبه های نهج البلاغه و حل برخی تضاد های ظاهری به بررسی فضای فرهنگی اجتماعی صدور این خطبه ها می پردازد. در این راستا علاوه بر بررسی روایات معتبر مربوط به خطبه های نهج البلاغه، مطالعه برخی شرح ها، کتب تاریخی مربوط به حوادث قرن اول هجری نیز سودمند است. ذکر این نکته نیز لازم است که ما در نقل فضای صدور حکم را به یک مورد خاص منحصر نمی کنیم؛ بلکه در فهم بهتر حدیث و روایت از آن بهره مند می شویم.
    در این نوشتار تلاش شده است تا با توجه به اهمیت مسئله، پیشینه تاریخی آن بازگو و روش های فهم فضای صدور تبیین و با آسیب شناسی بحث، میزان تاثیر فرهنگ زمانه در این خطبه ها واکاوی گردد.
    کلیدواژگان: امام علی (ع)، نهج البلاغه، خطبه، فضای صدور، فضای فرهنگی، اجتماعی
  • ابوالحسن مؤیدی صفحه 143
    پژوهش و دستیابی به معارف غنی نهج البلاغه علوی مرهون شناخت دقیق این کتاب براساس آثاری است که در زمینه شکل، ساختار و تبیین معانی آن ارائه شده است.
    این مقاله در دو بخش به معرفی نهج البلاغه، دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان درباره آن، معرفی ترجمه های فارسی، فرهنگ نامه ها، فرهنگ های واژگان و موضوعی نهج البلاغه و شیوه استفاده از آن می پردازد و ضمن معرفی مهم ترین شروح فارسی و عربی نهج البلاغه، به تبیین شیوه تالیف و نگارش برخی شروح جهت استفاده محققان می پردازد.
    کلیدواژگان: نهج البلاغه، شروح فارسی و عربی، فرهنگ نامه ها، فرهنگ موضوعی
  • صابر اکبری جدی صفحه 193
    درس تفسیر موضوعی قرآن کریم جایگاه ممتازی میان دروس معارف اسلامی دارد. از این رو با گذشت چهار سال از ارائه آن در دانشگاه ها، بررسی اهداف مورد نظر این درس و وضعیت فعلی متون درسی آن ضروری است.
    این مقاله ضمن بررسی سرفصل های درس تفسیر موضوعی قرآن و متون منتشر شده آن از سوی دانشگاه معارف اسلامی، به ارزیابی اجمالی آنها و راهکارهای ارتقا آن پرداخته است.
    ارائه تذکرات لازم در مقدمه کتاب، استفاده از ابزار کمک آموزشی، نگارش متن درسی تفسیر موضوعی به تفکیک رشته های تحصیلی حداقل برای چهار گروه اصلی: علوم انسانی، فنی و مهندسی، پزشکی و هنر و یا رشته های خاص و نیز آموزش های غیرحضوری و مجازی از جمله راهکارهایی است که به ارتقاء متون درسی تفسیر می انجامد.
    کلیدواژگان: قرآن، تفسیر موضوعی قرآن، دروس معارف اسلامی، متون درسی