پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده
سال دوم شماره 3 (بهار و تابستان 1388)

مقاله حاضر، دو دیدگاه مهم الهیات غرب و اسلام را انتخاب نموده و به بررسی تطبیقی آنها پرداخته است. با توجه به عنوان، پژوهش به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شده است. همه منابع و مراجع مرتبط با الهیات فمینیست و مهدویت، جامعه این پژوهش می باشد. در انجام پژوهش، نمونه گیری انجام نشده، با توجه به ماهیت داده ها طبقه بندی، تحلیل، استدلال و نتیجه گیری منطقی آنها صورت گرفته است.
دیدگاه های زن ستیز مسیحیان و کلیسا موجب شد که مخالفت ها با این مرام کلیسا آغاز گردد و عده ای از صاحب نظران الهیات مسیحیت نیز تلاش کردند با تغییر در مذهب و یا کنار گذاشتن آن، به بازسازی شخصیت مدفون زن بپردازند، ولی نظریه های فمینیستی که در این الهیات رخنه کرده بود، نه فقط آن را از تحریف ها رهایی نبخشید، بلکه تحریف های دیگری نیز بدان افزود و زن را اگر چه از قید و بندهای ظاهری آزاد کرد، ولی اسارتی از درون به او تحمیل نمود.
در مقابل، دکترین الهی مهدویت که از ابتدا نگرش عزتمندی به زن داشت، هم منزلت و جایگاه انسانی زن را تنزل نداد و هم هویت انسانی و کمال یابی او را با مردان یکسان دانست. این دیدگاه تفاوت میان این دو را فقط در تقسیم وظایف و مسئولیت ها می داند که آن هم ناشی از احترام ویژه این تفکر به خصوصیات طبیعی زن است.

هدف تحقیق حاضر بررسی و نقد جریان فمینیسم و فمینیسم افراطی و نیز آسیب شناسی این پدیده می باشد که به روش کتابخانه ای انجام گرفته است.
پس از بررسی های انجام گرفته نتایج به دست آمده نشانگر این است که ستم های روا شده بر زن از بزرگ-ترین و کهن ترین ستم های تاریخ بشری است و بی شک، خردمندان و نیک خواهان باید به زودی برای این زخم کهنه و درد مزمن انسان، درمانی علمی، منطقی و عملی بجویند. بی تردید نه «مدافع حقوق زن» الزاما فمینیسم است و نه «منتقد فمینیسم» حتما مخالف حقوق زنان است. به همین دلیل، دفاع از حقوق و منزلت انسانی زن را نیز با مرام «فمینیسم» نباید مساوی انگاشت. جریان فمنیسم با وجود تبلیغات گسترده، به ویژه در غرب نتوانست گامی موثر و عملی برای ارتقای جایگاه زنان جهان بردارد و در برخی موارد با تندروی باعث نتیجه عکس و افول جایگاه زنان شده است.
در این مقاله ابتدا تاریخچه فمینیسم، نحوه شکل گیری آن و امواج سه گانه فمینیسم بررسی شده است.
موج اول فمینیسم از قرن چهاردهم میلادی، موج دوم از اوایل و نیمه دهه 1960 و موج سوم آن از اوایل دهه نود میلادی رویکرد جدید خود را آغاز کرد. اقسام نگرش های فمنیستی که در این مقاله بررسی شده است عبارتند از:1. فمینیسم لیبرالی؛2. فمینیسم مارکسیستی؛3. فمینیسم رادیکال؛4. فمینیسم سوسیالیستی؛5. فمنیسم پست مدرن.
پس از نقد و بررسی اقسام فمینیسم، تفاوت های میان فمینیسم مدرن و فمینیسم کلاسیک بیان شده، در ادامه آسیب شناسی فمینیسم و نقش فمینیسم افراطی در افول آمریکا مطرح گردیده است

در این مقاله، بنیادهای معرفتی دو جریان روشن فکری دینی و روشن فکری حوزوی مورد بررسی قرار گرفته، تاثیر این بنیادهای معرفتی در نحوه نگرش آنان نسبت به حقوق زنان (حقوق خانوادگی، اجتماعی و سیاسی) تبیین شده است.
مبانی فکری روشن فکری حوزوی در تقابل با مبانی فکری روشن فکری دینی است. به این ترتیب که در انسان شناسی، روشن فکران دینی، انسان را حق محور می دانند؛ در حالی که روشن فکر حوزوی انسان را تکلیف محور می داند. در مبانی دین شناسی، روشن فکران دینی بر نقش زمان و مکان در فهم دین، لزوم اجتهاد در مبانی و و عدم کفایت اجتهاد در فروع، تاکید بر تاثیر فرهنگ و شرایط زندگی بر زبان دین، تفکیک میان گوهر دین، شریعت و سیالیت حقوق و تغییرناپذیری احکام تاکید دارند و با این مبانی -در زمینه حقوق زنان - عدم تشابه حقوقی زن و مرد را نمی پذیرند و آن را حکمی مربوط به جامعه آن زمان می دانند. ولی روشن فکران حوزوی، به تاثیر زمان و مکان در تغییر موضوع معتقدند که این موضوعات مستحدثه نیازمند احکام خاص خودشان می باشند، ولی این تاثیرگذاری زمان و مکان منجر به عصری شدن زبان دین نمی شود بلکه به پویایی در فهم دین منجر می گردد. آنها به ثبات حقوق و احکام شریعت معتقدند و دین و شریعت را تفکیک نمی کنند. ازاین رو، از نگاه آنان تفاوت های موجود میان زن و مرد ناشی از تفاوت های آنها در نظام خلقت است. بنابراین، آنها به تساوی حقوق زن و مرد معتقدند، ولی این تساوی را به معنی تشابه نمی دانند.

ستم به زنان چه در دوره توحش و چه در دوره تجدد از سیاه ترین نقطه های تمدن بشری است و فمینیسم از جنبش های مدعی انحصاری دفاع از حقوق زن است. اگر پدید آمدن فمینیسم، نشانه وجود ستم در حق زنان بود، پیدایش مسلک های جدید فمنیستی، دلیل ناکارآمدی این جنبش و روش های به کار رفته در دفاع از زن و تامین حقوق از دست رفته اوست.
فمینیسم هم در نظریه پردازی و هم در عمل از بسیاری از آموزه های دنیای مدرن تاثیر گرفته است. چنین اندیشه ای از آثار اندیشه های سکولاریسم، لیبرالیسم و اومانیسم است و فقط در قلمرو «هوس مداری»، «آزادی مطلق» و «توجه نکردن به وحی و احکام دینی» قابل طرح است. فمینیسم پس از قرن ها تلاش، جز تحریف حقایق علمی، ابهام افزایی، انحراف مسیر مبارزه، غیر قابل دسترس خواندن حقوق حقیقی زنان، دامن زدن به بحران تفاهم انسان ها، دشمنی دو جنس زن و مرد، ایجاد مشکلات جبران ناپذیر روحی- جسمی، زیان های اقتصادی و اجتماعی، از دست رفتن پشتوانه ها و پناهگاه های اخلاقی، دینی و سنتی، تلاش در ایجاد همانندی مصنوعی با نادیده گرفتن نقش ها و کارکردهای ویژه زنان و مردان و در نهایت پایین آوردن جایگاه انسانی زن، پیامدی نداشته است. از این رو، اندیشه های فمنیستی با مبانی و ساختار ویژه و لوازم زیان بارش، برای همه نظام های معرفتی و بافت های فرهنگی قابل تطبیق و توصیه نیست

تجلی داستان های قرآنی در ادبیات فارسی بسیار گسترده است. شاعران به شیوه های مختلف از این داستان ها استفاده کرده، از مضامین آنها در بیان مقاصد خویش سود جسته اند و اشعار لطیف و مفاهیم بی شمار بدیعی را خلق کرده اند. صائب تبریزی، بزرگ ترین شاعر قرن یازدهم هجری و سرآمد شاعران سبک هندی، از شاعرانی است که به داستان های قرآنی توجه داشته است. این مقاله که به «بازتاب داستان حضرت مریم(س) در دیوان صائب تبریزی» می پردازد، به روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است که در آن مواردی چون آیات قرآن و اشارات تفسیری در ارتباط با این داستان و بیان نکات و مضامین لطیف ادبی و عرفانی بررسی شده است.
استفاده شاعر از عناصر زبانی و ادبی مختلف، تلمیح به آیات قرآن در ارتباط با این داستان و بررسی آشنایی صائب، با کلام وحی و تاثیرپذیری ایشان از قرآن از نتایج این مقاله است.