فهرست مطالب

فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پیاپی 168-169 (1383)

  • تاریخ انتشار: 1383/06/01
  • تعداد عناوین: 9
|
  • غلامرضا دین محمدی، علی افخمی صفحه 1
    در این مقاله بر آنیم که ترتیب واژگانی در زبان عربی را در چهارچوب نظریه حاکمیت و وابستگی تبیین نماییم. ترتیب واژگانی در زبان عربی مورد اختلاف زبانشناسان است اما اینجا ضمن بررسی آرای قدما فرض اصلی ما آنست که ترتیب وازگانی بی نشان در این زبان به صورت vso است.
    کلیدواژگان: ترتیب واژگانی، آرای قدمای مسلمان، حاکمیت ومرجع گزینی
  • محمدحسن فوادیان صفحه 21
    امام علی (ع) شهسوار بی شکست و نام آور بی همتایی است که مناقب و فضائل بسیارش زینت بخش دفتر صاحبدلان وکلام عارفان است. جلال الدین محمد مولوی که سرمست از محبت و ولایت علوی است با استناد به داستان رویارویی آن حضرت (ع) با عمروبن عبدود در جنگ خندق به بیان مناقب آن امام بزرگ پرداخته و به جهت اثر بخشی هر چه بیشتر و نتیجه گیری بهترر با تصرفی اندک در بیان حادثه مذکور برخی از مناقب آن حضرت را از زبان خصم بیان میدارد. در این مقاله تلاش گردیده مناقب مذکور در آن داستان استخراج و در حد امکان با آیات و روایاتی که در شان آن احوال است مستند گردد. مناقبی مانند: علی (ع) آموزگار اخلاص، شیر خدا، منزه از هر بدی، پیشتاز میدان نبرد، فخر پیامبران و اولیای الهی، مسجود آفرینش و...
    کلیدواژگان: پیامبر اسلام (ص)، امام علی (ع)، شیعه، ولایت، مولوی، مثنوی، مناقب
  • علیرضا حاجیان نژاد صفحه 41
    راه های حس، تجربه و عقل در شناخت، قبل از افلاطون در فلسفه یونان مطرح شده بود. افلاطون راه های وصول به شناخت را حس، گمان، استدلال، تعقل و ارسطو صرفا عقل می دانست. مسلمانان با فلسفه یونان بیشتر از طریق مدارس رها، نصیبین، حران، جندی شاپور و... توسط مترجمان سریانی با نوعی قبض آشنا شدند. ورود فلسفه به جهان اسلام موافقت و مخالفت و انتفادهایی را برانگیخت. در میان منتقدین، عرفا و در میان عرفا، عین القضاه که از زمره نوابغ عرفاست با توجه به تربیت مدرسی توانست حصول معرفت را از طریق ذوق و بصیرت که پیش از او اجمالا مطرح شده بود تبیین و تفسیرکند. قاضی علاوه بر تعیین حد و مرز برای شناخت حسی و عقلی به شناخت از طریق ذوق و بصیرت یا «طور وراء عقل» اعتقاد داشت او برای حس و تجربه و عقل در شناخت ساحت و خصایصی و برای بصیرت یا ذوق و معرفت ویژگی هایی برشمرده و تفاوت و تشابه آنها را با یکدیگر و با وحی یا علم لدنی و جایگاه هر یک از آنها را در شناخت و آفات هر یک از آنها را بیان نموده است.
    کلیدواژگان: شناخت شناسی، عقل، علم، طور وراء عقل، بصیرت، معرفت
  • گلناز عاملی، عبدالرضا سیف، معصومه محمدزاده صفحه 61
    شاهنامه حکیم فردوسی، کتاب هویت فرهنگی ما ایرانیان با زبان استوار و سخن دلپذیر آنچنان در ادب فارسی ریشه دوانده که گو یی رکن اساسی در تجدید حیات آثار می باشد.
    شاهنامه اگر چه داعیه عرفانی بودن ندارد اما در متون مهم عرفانی ما حضوری زنده و پویا دارد. نگاه عرفا همچون شعرا به شاهکار ادبی فردوسی به گونه ای است که تصور یک لحظه جدایی فرهنگ و سنن ایرانی را از دین و مذهب اسلامی به ذهن راه نمی دهد مولوی در بهره گیری از پهلوانان و اسامی و رسوم شاهنامه جای ویژه ای را در میان عارفان برای خود بدست آورده است.
    کلیدواژگان: فردوسی، مولوی، شاهنامه، مثنوی، غزلیات شمس
  • حسن کریمیان صفحه 81
    چگونگی شکل یابی شهر باستانی بم، همانند سایر شهرهای باستانی ایران، چندان روشن نیست، در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از منابع و متون تاریخی تحریر شده توسط مورخین، جغرافی نویسان مسلمان و نیز سیاحان یا ماموران رسمی- که به این منطقه سفر داشته اند - چگونگی شکل یابی، توسعه و تخریب شهر بم مورد بررسی قرارگیرد. در این مقاله اثبات گردیده است که اگر چه فرم عمومی شهر تغییر یافته و دیوارهای دفاعی آن مکررا تخریب شده اند، لیکن از بدو پیدایش تا سده های اخیر حیات در آن استمرار یافته است.
    کلیدواژگان: شکل یابی، توسعه، دگرگونی، استمرار، تخریب
  • علی دانشو رکیان صفحه 101
    این مقاله به زبان فارسی پیشرفته ای می پردازد، که با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی خود و حرکت در مرزهای دانش، فرهنگ و فن آوری، ظرفیت عمیقی در تولید و انتقال دانش و فرهنگ از خود نشان می دهد و در این مسیر هیچگاه تحت تاثیر زبان های دیگر به انفعال کشیده نمی شود. بلکه با سعه صدر ویژه خود به تعامل صحیح با زبان های زنده دنیا می پردازد. مرور اجمالی سیر تاریخی زبان فارسی و سابقه و نحوه تعامل آن با موضوع علم و بررسی قابلیت های زبان فارسی در تولید و انتقال دانش و همچنین بررسی اجمالی رخدادهای تاریخی در عرصه زبان فارسی از مسائلی است که در این گفتار به آنها پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: فرهنگستان، زبان علم، دساتیر، جعل لغت، زبان پاک
  • دکترحمیرا زمردی صفحه 121
    بینش دوگانه پرستی یا دوآلیسم، نمودار جدال مستمر میان قوای دوگانه در طبیعت است. در پرتو این نمایش آیینی، همواره نیکی، روشنی، زندگی، فرشته و... بر بدی، تاریکی، مرگ، دیو و... پیروز می شود. اما بر مبنای عصیان و نواندیشی در شعر معاصر خصوصا در اندیشه سپهری تاریکی، مرگ، شب، مرداب، لجن و... مقولاتی قابل ستایش هستند و همواره روشنی از دل تاریکی بر می آید و مرگ پایان حقیقت تصور نمی شود. در این مقاله این نازنین بینی و بینش عارفانه که تا اندازه ای مطابق با تفکرات بودائی است در هشت کتاب سپهری مورد بررسی و پژوهش قرارگرفته است.
    کلیدواژگان: دوآلیسم، شب، مرگ، عصیان، بودیسم
  • محمدحسین کرمی صفحه 129
    اگر برای نمونه یکصد نفر از مردم جامعه را با خاستگاه ها، شغلها، تحصیلات و تعلقات مختلف فرهنگی و اجتماعی انتخاب کنیم و از آنها درباره تقدیر پرسش نماییم، هرکدام پاسخی متفاوت خواهد داد. اما نتیجه همه پاسخهااین است که کارهای خارج از اراده یا برخلاف میل آنها تقدیر خوانده می شود. آیا بیشتر اموری را که به تقدیر نسبت می دهیم، نوعی بهانه تراشی و مسوولیت گریزی نیست؟
    نویسنده مقاله، در آغاز تبرکا آمار واژه های گوناگون ماده «قدر» را، در قرآن کریم ارائه نموده و ضمن بیان نمونه آیاتی که حاکی از سلطه تقدیر بر جهان است، متقابلا به بیان آیاتی که بر تلاش و کوشش انسان ارج می نهد، پرداخته است و پس از تعریف لغوی و اصطلاحی تقدیر، به نقش اسباب در انجام امور پرداخته و نشان داده است که بسیاری از امور منتسب به تقدیر، قضا و قدر، روزگار و فلک، به خاطر نداشتن تعریف صحیح از تقدیر، نشناختن روابط حاکم بر جهان و نشناختن یا استفاده ناصحیح از اسباب است. سپس دلایل تداوم تقدیرگرایی و نقش ادبیات در این زمینه مورد بحث قرارگرفته، و در پایان زیانها یا احیانا فواید اعتقاد جزمی به تقدیر را متذکر شده است.
    کلیدواژگان: تقدیر، قضا، اسباب، بهانه تراشی، تسلیم
  • شهرام آزادیان صفحه 151
    در این مقاله ابتداکلیاتی درباره روش تصحیح متون در دوره قاجار ذکر شده، سپس تعدادی از مهمترین متون چاپ شده در این دوران معرفی و بررسی شده اند. هدف این مقاله نشان دادن اولین نمونه های تصحیح متون در ایران است.
    کلیدواژگان: تحقیق، تصحیح، متن، چاپ سنگی، قاجاریه